«تومان» و «پارسه» جايگزين «ريال» می شوند

رئیس جمهوری لایحه «حذف چهار صفر از پول ملی و تغییر واحد پول ملی» را برای طی تشریفات قانونی به مجلس شورای اسلامی ارسال کرد. براساس آنچه پایگاه اطلاع رسانی دولت گزارش داده، با اجرای طرح اصلاح نظام پولی در قالب حذف چهار صفر از پول ملی و بازنگری در قطع های اسکناس و سکه، نقش این ابزار در نظام های پرداخت کشور بهبود می یابد. در این راستا، حسن روحانی، لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور را که در ۱۳ مردادماه امسال و به پیشنهاد بانک مرکزی به تصویب هیات دولت رسیده بود، روز چهارشنبه گذشته برای طی تشریفات قانونی به مجلس ارسال کرد تا پس از تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان اجرایی شود.

طبق لایحه «اصلاح قانون پولی و بانکی کشور» واحد پول ایران به تومان تغییر می یابد و هر تومان برابر 10 هزار ریال جاری و معادل یکصد «ریال پارسه» است. همچنین برابری پول های خارجی نسبت به تومان و نرخ خرید و فروش ارز توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب نظام ارزی حاکم و با رعایت ذخایر ارزی و لزوماً تعهدات کشور در مقابل صندوق بین المللی پول، محاسبه و تعیین می شود.

در عین حال، دوره گردش موازی و اعتبار همزمان «تومان» و «ریال» که در این قانون «دوره گذار» نامیده می شود، حداکثر دو سال خواهد بود. طریقه جمع‎آوری و شرایط خروج اسکناس ها و سکه های ریال از جریان، طبق قانون پولی و بانکی کشور حسب مورد، تعیین یا اجرا می شود. پس از پایان دوره گذار، تعهداتی که پیش از این براساس واحد پول ریال ایجاد شده است، تنها با واحد پول تومان قابل ایفا خواهد بود.

سکه و دلار با پول جدید چقدر می شود؟

عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ازجمله مدافعان این طرح است و معتقد است که با اجرای این رفرم پولی، هزینه چاپ پول کاهش می یابد و روند حسابرسی ها نیز ساده تر خواهد شد. بر این اساس و طبق واحد پولی جدید، هر سکه بهار آزادی 4میلیون و ۱۵۰ هزار تومانی، ۴۱۵۰ تومان خوانده می شود یا هر دلار آمریکا که آخرین قیمت آن ۱۱ هزار و ۷۰۰ تومان بوده است در سیستم پولی جدید ۱۱ تومان و ۷۰ پارسه یا 11.7تومان خوانده می شود.

همانطور که مشخص است، با تغییر واحد پول ملی و حذف چهار صفر از آن، قطعا تفاوت هایی در نحوه گفتار واحد پولی جدید در میان مردم ایجاد خواهد شد، اما آنطور که به نظر می رسد واحد پول ایران شبیه واحد پول بسیاری از کشورهای دیگر از جمله دلار شده که ترکیبی از یک واحد اصلی و یک واحد خرد است. همانطور که هر دلار در حال حاضر برابر با ۱۰۰ سنت است، واحد پول ایران نیز به سیستمی مشابه تغییر وضعیت خواهد داد. برای مثال، هر سکه بهار آزادی در آخرین قیمت گذاری، 4میلیون و ۱۵۰ هزار تومان بوده است که به این ترتیب با واحد پول جدید، قیمت هر سکه برابر با ۴۱۵۰ تومان می شود.

هر نیم سکه نیز در آخرین روز کاری هفته گذشته 2 میلیون و ۱۵۸ هزار تومان بوده است که نیم سکه نیز در نظام جدید واحد پولی ۲۱۵۸ تومان خواهد بود. همچنین هر دلار آمریکا که ۱۱ هزار و ۷۰۰ تومان قیمت خورده است در سیستم پولی جدید ۱۱تومان و ۷۰ پارسه یا 11.7تومان می شود. هر یورو نیز در آخرین قیمت گذاری ۱۳ هزار و ۲۵۰ تومان بوده است که ۱۳ تومان و ۲۵ پارسه یا 13.25تومان می شود.

اما شاید این سوال پیش بیاید که برای قیمت های کمتر، این محاسبه چگونه انجام می شود؟ برای مثال، قیمت محصولی که به ازای هر کیلوگرم ۸۵۰۰ تومان است، پس از اجرای طرح حذف چهار صفر و تغییر واحد پولی ایران، هشت تومان و ۵۰ ریال یا به عبارت دیگر 8.5 تومان خواهد بود. نوع نوشتار نخست بیشتر در فرآیندهای حسابرسی و حسابداری استفاده خواهد شد و به احتمال قوی استفاده از 8.5 تومان در میان مردم رایج خواهد شد و در مثالی دیگر ۱۵۷۰ تومان فعلی در سیستم جدید 1.57 تومان خواهد بود.

هرچند که ممکن است با اجرای این رفرم پولی، مدتی طول بکشد تا افکار عمومی به آن عادت کنند، اما نکته اینجاست که بسیاری از مردم در مکالمات روزانه خود در حال حاضر نیز به همین شکل سخن می گویند؛ برای مثال، اگر قیمت کالایی ۶۰ هزار تومان باشد، اغلب فروشندگان از ترکیب ۶۰ تومان برای گفتن قیمت به مشتری استفاده می کنند که در نظام جدید نیز همین‎گونه خواهد بود.

«تومان» پس از 90 سال باز می گردد

به این ترتیب، پس از گذشت 90 سال، واحد پول ایران تغییر می کند و از ریال به تومان تبدیل می شود. پیش از این در سال ۱۳۰۸ شمسی بود که ریال با ارزشی معادل ۱۰۰دینار به عنوان واحد پول رسمی ایران انتخاب شد و واحدهای قدیمی تر مثل قران و تومان کنار گذاشته شدند.

واحد تومان برای نخستین بار در زمان تسلط مغول ها بر ایران و البته نه به صورت پول فیزیکی بلکه محاسباتی رواج داده شد. در دوران صفویه تومان در محاسبات دیوانی استفاده می شد، اما سکه ای به این نام و ارزش ضرب نمی شد. پرارزش ترین سکه این دوران «محمدی» نام داشت و ۱۰۰ دینار معادل یک صدم تومان ارزش داشت. مطابق سفرنامه شاردَن، ارزش یک تومان در دوران صفوی معادل ۴۵ لیره فرانسوی بوده است که ارزش امروزی آن تقریباً ۷۰۰ دلار آمریکا یا دو سکه بهار آزادی می شود. در دوره قاجار نیز تومان طلا (به ارزش ۱۰ هزار دینار) علاوه بر انواع دیگر سکه ضرب می شد. در دوران احمدشاه قاجار (۱۹۱۲میلادی) سکه استاندارد، قران با ارزش 9 صدم دلار یا کمتر بود. ارزش 10 قران برابر با یک تومان بود اما هیچ تومانی در چرخه مبادلات نبود و بزرگترین سکه، سکه دو قرانی بود.

در یک کلام، واحد پول ایران از سده هفتم هجری تا اوایل حکومت پهلوی، دینار و یک تومان واحد شمارش برای دینار و برابر 10 قران یا 10 هزار دینار بود. در ۲۷ اسفندماه ۱۳۰۸ شمسی یا 1932 میلادی، طبق قانون تعیین واحد و مقیاسِ پولِ قانونی ایران، ریال به جای قران با وزن خالصِ ۰٫۳۶۶۱۱۹۱ گرم طلا انتخاب شد. همچنین به 100 دینار جدید تقسیم پذیر بود. با وجود کنار گذاشتن رسمی تومان در دوره زمامداری رضاشاه پهلوی در سال 1308 و تغییر یکای پول، بسیاری از مردم یکای پول ریال را به کار نگرفتند و به ازای هر ۱۰ ریال از یک تومان استفاده می کردند. با وجود گذشت سالیان بسیار هنوز یکای ریال بین مردم استفاده چندانی ندارد و مردم از واژه تومان استفاده می کنند. در ماده یک قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال 1351 نیز «واحد پول ایران «ریال» برابر «100 دینار» تعیین شده که تاکنون نیز پابرجاست.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com