بازاریابی هورمونی: از ایده تا عمل (بخش پنجم) / آشنایی با هورمون‌ ها

در شماره‌های پیشین آموختیم که بازاریابی هورمونی می‌تواند از طریق محرک‌های بازاریابی یک رابطه عاطفی با مصرف‌کنندگان ایجاد کرده تا از طریق تثبیت نام تجاری در ذهن افراد وسوسه خرید را در آنان شعله ور کند. در ادامه با تعدادی از مهم‌ترین هورمون‌ها آشنا می‌شویم.

 بتااندروفین

در نورون‌های دستگاه عصبی مرکزی (مغز و نخاع) به‌عنوان ماده میانجی نورونی یا تحریک‌کننده‌های عصبی فعالیت می‌کند. اندروفین‌ها به گیرنده‌های مورفینی متصل می‌شوند و به‌عنوان کنترل‌کننده‌های درونی درد در داخل بدن عمل می‌کنند. با افزایش ورزش‌های شدید میزان غلظت بتااندروفین افزایش می‌یابد که این عامل موجب ایجاد حالت نشاط و سرخوشی و دلپذیری می‌شود.

نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد كه غلظت بتاآندروفین در جریان ورزش حتی تا پنج برابر افزایش می‌یابد. مورفین طبیعی بدن که 100برابر بیشتر از مورفین صناعی اثر ضد درد دارد همزمان با ترشح اکسی توسین ضربانی مترشحه از هیپوفیز طی لیبر طبیعی دردها، افزایش می‌یابد و متعاقب افزایش دردها اندروفین هم افزایش می‌یابد.

آدرنالین

هورمون دیگری که در سیر لیبر نقش عمده ایفا می‌کند آدرنالین یا هورمون استرس است که در اثر اضطراب و ترس، گرسنگی، هیجان و استرس ترشح می‌شود. ترشح آدرنالین نقش مهاری در ترشح اکسی توسین دارد. متاسفانه افزایش آدرنالین خیلی سریع صورت می‌گیرد و برعکس میزان آن در خون خیلی کند کاهش می‌یابد. بنابراین نقش عوامل محیطی در سیر لیبر بسیار حائز اهمیت است.

وقتی که بسیار هیجان‌زده باشید، غده‌های فوق کلیوی ناگهان مقدار زیادی آدرنالین در خون ترشح می‌کنند. آدرنالین سبب افزایش شدت ضربان قلب و کارایی آن می‌شود. این ماده، رگ‌های متصل به ماهیچه‌ها را گشاد می‌کند و علاوه بر آن موجب افزایش غلظت قند در خون می‌شود. به این طریق است که بدن خود را با شرایط تطبیق می‌دهد.

با تاثیر آدرنالین، خون از چهره به ماهیچه‌ها هجوم آورده و در بخش‌هایی که ضروری‌تر است جریان می‌یابد. برای همین است که هنگام ترس رنگ از رخسارتان می‌پرد. آدرنالین در تحریک انقباض رگ‌های خونی نقش دارد و احتمالا در بروز پاسخ‌های تند و عصبی موثر است. استرس فشاری است که در اثر تغییرات ایجاد شده در محیط به بدن تحمیل می‌شود.

اکسی توسین

شناخته شده‌ترین هورمون زایمانی است که توسط هنری دیل در سال 1906 کشف شد. این هورمون توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود که به طور کلی در رشد رفتارهای اجتماعی، واکنش‌های بین فردی و در کنترل اضطراب نقش کلیدی ایفا می‌کند.

نام دیگر اکسی توسین، هورمون عشق است. هر جا صحبت از دوست داشتن باشد، اکسی توسین حضور دارد. مثل خروج نوزاد، خروج جفت و خروج شیر. تفاوت عمده بین اکسی توسین صناعی و اکسی توسین که از هیپوفیز ترشح می‌شود این است که اکسی توسین صناعی (اصطلاحا به آن آمپول فشار گفته می‌شود) از سد خونی مغز عبور نمی‌کند و به گیرنده‌های مغزی متصل نمی‌شود.

اکسی توسین از هورمون‌هایی است که به‌عنوان یک میانجی در رفتارهای اجتماعی، حیوانات و انسان ظاهر می‌شود. مطالعات مختلف نشان داده که اکسی توسین مسبب رفتارهای دوست داشتن و رفتارهای احساسی والدینی و مادرانه است.

این هورمون در انسان سبب ایجاد رفتارهای اجتماعی مانند حس اطمینان، حس همدردی و یکدلی می‌شود. این هورمون برانگیزاننده احساسات اجتماعی است، به‌طوری که زمانی که ارتباط شخص مثبت است هورمون اکسی توسین موجب تقویت رفتارهای مثبت اجتماعی می‌شود و زمانی که این ارتباط منفی است این هورمون احساسات منفی را تقویت می‌کند.

مطالعاتی که پیش از این انجام شده نشان می‌دهد هورمون اکسی توسین تاثیر مثبتی روی احساسات مثبت دارد. در یک مطالعه، افرادی که هورمون اکسی توسین استنشاق کرده بودند، احساسات ایثارگرانه از خود بروز دادند. گمان می‌رود این هورمون در ایجاد ارتباطات میان افراد نقش مهمی ایفا می‌کند.

اکسی توسین روی رفتارهایی از قبیل اطمینان، فداکاری، حسادت و غرور تاثیر دارد. دانشمندان متخصص مغز و اعصاب معتقدند ترشح مکرر هورمون اکسی توسین، باعث بهبود بیماری اوتیسم می‌شود.

اکسی توسین باعث توسعه رفتارهای اجتماعی می‌شود و برخوردهای بصری را افزایش می‌دهد.زیرا زمان نگاه کردن بیمار را به چشم دیگران افزایش می‌دهد و موجب افزایش قدرت ریسک کردن و روبه رو شدن با ترس می‌شود. این هورمون میزان اطمینان و آرامش فرد را افزایش می‌دهد و با استرس مقابله کرده و منجر به کاهش فشار خون می‌شود.

هورمون اکسی توسین روند حافظه را ترمیم می‌کند و باعث بهبود حافظه و عملکرد مغز می‌شود. این هورمون جزو معدود هورمون‌هایی است که ترشح آن نه تنها دلایل فیزیولوژیک، بلکه احساسی دارد. پس از ترشح دو هورمون اپی نفرین و کورتیزول، اکسی توسین نیز از مغز ترشح می‌شود تا اثرات دو هورمون نخست را تعدیل کند.

هورمون اکسی توسین عواطف آرام‌بخش و حس مراقبت را افزایش می‌دهد. در شرایط استرس زا میزان ترشح دو هورمون اپی نفرین و کورتیزول در زنان و مردان یکسان است اما میزان ترشح هورمون اکسی توسین در زنان بیشتر از مردان است.

استادیار دانشکده علوم اقتصادی و اداری و دکترای مدیریت بازاریابی بین‌الملل