بانکداری به زبان کودکان

اقتصاد جهانی در دو دهه گذشته دست کم شاهد دو بحران مالی بوده است. یکی بحران مالی سال ۲۰۰۸ و دیگری بحران اقتصادی ناشی از شیوع کرونا که با گذشت بیشتر از ۷ ماه از شروع آن هنوز پایانی برای آن متصور نیست و به قول شاملو، «به کابوسی می ماند که در تبی سنگین می گذرد.»

فارغ از بحران کرونا، در مطالعات و یافته هایی که از بررسی بحران های مالی به دست آمده، مشخص شده که اغلب آنها به واسطه فقر سواد اقتصادی و دانش مالی افراد پدید آمده اند. به همین دلیل از چند سال گذشته دولت ها و بنگاه های اقتصادی برنامه ریزی گسترده ای را برای بالابردن سطح سواد اقتصادی جامعه به ویژه در مقطع سنی کودکان آغاز کرده اند.

البته فقر سواد مالی در جامعه ایران تنها به ضعف زیرساخت های آموزش برنمی گردد و در باورها و سنت های فرهنگی ما اغلب دیدگاه مثبتی درباره پول و ثروت وجود ندارد. دوگانه کلیشه ای علم بهتر است یا ثروت، پول خوشبختی نمی آورد، پول چرک کف دست است و... به خوبی نشان می دهد که پول و ثروت چقدر در اندیشه و اخلاق ایرانی، امری مذموم شناخته می شود.

در حالی که سواد اقتصادی یکی از اصول مهم آموزشی است، اما در خانواده های ایرانی شوربختانه به این مهم توجهی نمی شود و همه چیز به نهاد مدرسه و دانشگاه سپرده می شود که البته اقتصاد و سواد اقتصادی جای چندانی در سلسله مراتب آموزشی آن ندارد. بهترین مقطع سنی برای امر آموزش، دوران کودکی است و متاسفانه در غیاب توجه خانواده ها و همچنین زیرساخت های ضعیف آموزشی در مدارس، کودکان ایرانی با سطحی از سواد اقتصادی و دانش مالی رشد نمی کنند.

جدا از تلاش دولت ها برای گسترش زیرساخت های آموزشی که وظیفه حاکمیتی به شمار می رود، بسیاری از نهادها و بنگاه های اقتصادی نیز تلاش هایی را در این زمینه آغاز کرده اند. در این بین، بانکداری کودکان مقوله ای است که از چند سال پیش مورد توجه بانک های ایران و جهان قرار گرفته و در واقع، مبحثی از بانکداری به کودکان اختصاص یافته است. به عنوان نمونه، «اسپر» (osper) یک استارت آپ انگلیسی است که از سال ۲۰۱۲ راه اندازی شده و سرویس های بانکداری را به شیوه ای خلاقانه در دسترس کودکان قرار داده است. کودکانی که می خواهند از «اسپر» استفاده کنند، باید حداقل ۸ ساله باشند و همراه با والدین و یا سرپرست قانونی خود ثبت نام کنند. البته از آنجا که این استارت آپ انگلیسی است، والدین کودک و یا قیم قانونی او باید مقیم انگلستان و صاحب یک کارت نقدی از یکی از بانک های انگلستان باشند. نام کودک نیز روی کارت نقدی حک می شود و در صورت گم شدن و یا سرقت کارت، امکان قفل کردن آن توسط والدین وجود دارد. همچنین والدین این امکان را دارند که از میزان و همینطور مکان هایی که فرزندشان از کارت نقدی استفاده می کند، مطلع شوند و حتی امکان خرید آنلاین را نیز برای او فراهم کنند.

آلیک وارما، بنیان گذار «اسپر» درباره راه اندازی آن می گوید: «والدین من حسابدار بودند. وقتی یازده سالم بود، برایم توضیح دادند که چقدر پول به دست می آورند و چقدر خرج من می کنند. راستش از مبلغی که دیدم، شوکه شدم. آنها کم کم مدیریت پولی را که برای من خرج می کردند، به خودم واگذار کردند. احساس آزادی می کردم و تصور می کردم که با من مثل یک شخص بزرگسال برخورد می شود. در ۱۳ سالگی ماهانه ۲۰۰ پوند خرج لباس و ورزش و دیگر چیزها می کردم. در ۱۹ سالگی و زمانی که به دانشگاه رفتم، هیچ مشکلی برای مدیریت وام دانشجویی ام نداشتم و این در حالی بود که دوستانم اینطور نبودند. این گونه شد که ۱۰ سال بعد «اسپر» را راه اندازی کردم تا والدین مسئولیت هزینه فرزندشان را از همان ابتدا به خودش واگذار کنند. بگذارید بچه ها خودشان درباره پول شان تصمیم بگیرند، اشتباه کنند، از اشتباه شان درس بگیرند و عادات رفتاری خوبی در زندگی پیدا کنند.»

تمرکز این استارت آپ لندنی بر ارائه سرویس های بانکی به افراد ۸ تا ۱۸ ساله است. تقریبا ۷ میلیون نفر در انگلستان در این رده سنی قرار دارند و «اسپر» سعی کرده تا خدمات بانکی را از طریق اپلیکیشن و یک کارت نقدی از پیش پرداخت شده به آنها ارائه کند. اپلیکیشن موبایلی «اسپر» همچنین امکان ورود جداگانه برای کودکان و والدین را تعریف کرده و بیخود نیست که این همه مورد توجه خانواده ها در انگلستان قرار گرفته است.

شاید مسئولیت دادن به کودکان برای انجام تصمیم گیری پولی برای برخی از والدین ترسناک به نظر برسد، اما «اسپر» با کارت نقدی که در اختیار کودک می گذارد و اپلیکیشنی که نظارت والدین را روی نحوه خرج کردن پول کودکان برقرار می کند، سعی کرده این نگرانی را به حداقل برساند. از آنجا که امکان مدیریت مالی تمامی کودکان یک خانواده از طریق اپلیکیشن «اسپر» میسر است و والدین نیز می توانند به راحتی تمام امور مالی فرزندان شان را نظارت کنند و حتی سایت های موردنظر را برای خریدهای آنلاین آنها تعیین نمایند، همین موضوع آرامش خاطری را برای خانواده ها فراهم کرده است که کودکان شان در سایه نظارت آنها پله پله با مقولات بانکداری و مدیریت مالی آشنا می شوند. «اسپر» به ازای هر فرزندی که از این اپلیکیشن استفاده کند، ماهانه 2.50 پوند دریافت می کند و تنها در ماه اول استفاده از آن رایگان است. این اپلیکیشن همچنین با هر دو سیستم اندروید و iOS سازگار است و کارت نقدی آن هم توسط مسترکارت پشتیبانی می شود.

در ایران نیز بانک های مختلفی در راستای بانکداری کودکان و توسعه سواد مالی آنها، اپلیکیشن هایی را طراحی کرده اند که ازجمله آنها می توان به بانک پاسارگاد و بانک ملی ایران اشاره کرد. «سرزمین کودک»، اپلیکیشن بانک پاسارگاد است که از بخش های متنوعی نظیر بازی، داستان تعاملی، رنگ آمیزی و پخش کارتون تشکیل شده است. به عنوان مثال، کودک در بخش داستان تعاملی می تواند به جای شخصیت اصلی داستان تصمیم گیری کرده و بر روند و پایان داستان تأثیر بگذارد. بانک ملی ایران نیز اپلیکیشن «هپ» را در دسترش کودکان قرار داده است. «هپ» مخفف «هوش پولساز» است و در زبان لاتین نیز «امید و آرزو» معنا می دهد. این اپلیکیشن از بخش های مختلفی تشکیل شده و کاربر علاوه بر تفریح و سرگرمی با فضای کسب و کار و مفاهیم اقتصادی آشنا می شود.

در این روزها که بچه ها به دلیل اپیدمی کرونا کمتر به مدرسه می روند و عمدتا در خانه مطالب درسی را فرا می گیرند، اپلیکیشن های بانکداری، دریچه خوبی برای ورود کودکان به دنیای بیرون و تجربه فضایی مفرح و آموزنده است.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com