این خانه برای پولشویی کوچک است

اقتصاد ایران همواره اقتصاد شکننده و حساسی بوده. اما اکنون با بحرانی شدن اوضاع، حساسیت نسبت به دلایل آن بالا گرفته است. بسیاری دلیل عمده مشکلات اقتصادی را فسادهای مالی و پولشویی می‌دانند.مفسدان مالی که از هر حوزه برای پیشبرد اهداف‌شان استفاده می‌کنند. اما حوزه فرهنگ در این میان این روزها در مظان اتهام است. اصولاً پولشویی جایی سربرمی‌آورد که چندان سودده نیست و حوزه فرهنگ و به‌خصوص سینما و شبکه خانگی در این میان به دلیل شائبه ضررده بودن در این رده قرار گرفته است. مدتی است که حوزه شبکه نمایشی اعم از سینما و شبکه خانگی روزهای رکود خود را می‌گذرانند و سینماگران تمام تلاش خود را می‌کنند تا بخش‌خصوصی را برای همراهی و بازگشت رونق تشویق کنند.

اتفاقی که با حضور برخی چهره‌های حاشیه‌دار سبب شد تا این نگرانی مطرح شود که پول‌هایی که در سینما و شبکه خانگی سرمایه‌گذاری می‌شود پول‌هایی هستند که منبع آنها مشخص نیست و ممکن است سینما محملی برای پولشویی قرار گیرد. این حاشیه‌ها مطرح شد تا در مجموعه شهرزاد که در شبکه خانگی ارائه شد به اوج خود رسید. حاشیه‌هایی که اقبال از این مجموعه سبب شد تا کنار زده شوند.

نگرانی اهالی سینما از پولشویی در شبکه خانگی

سوالی که مطرح است این است که چرا اهالی سینما نسبت به این مقوله نگران شده‌اند و تلاش می‌کنند تا سینما را از حوزه پولشویی دور نگه دارند. نخستین کسی که شبکه نمایش خانگی را مورد سوال قرار داد غلامرضا موسوی، رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان بود. موسوی در پاسخ به این سوال خبرگزاری ایلنا که چرا در شبکه نمایش خانگی هنرمندان بسیار فعال هستند و ما شاهد هستیم تقریباً هر ماه چند فیلم و سریال تولید می‌شود اما در سینما رونق ساخت‌و‌ساز کاهش یافته است، گفت:  «استقبالی که از شبکه نمایش خانگی می‌شود خوب نیست. این آمار شوخی است و آمار‌ واقعی داده نمی‌شود.

آنچه ارائه می‌شود بیشتر برای استفاده تبلیغاتی است و جز موارد نادر؛ در بیشتر موارد آمار تبلیغاتی است.مثلاً یک سریالی ادعا می‌کند ۵۰۰ هزار نسخه در یک نوبت فروخته؛ اما وقتی از کارخانه سوال می‌کنیم؛ می‌گوید کمتر از ۳۰۰ هزار نسخه تولید شده است. پس چطور ۵۰۰ هزار تا فروخته شده است؟»موسوی ادامه داد: اساساً دخل و خرج برخی از این سریال‌ها به‌هم نمی‌خورد، زیرا تعداد شمارگان آنها بسیار پایین است و مشخص است در فروش سود زیادی کسب نمی‌کنند. در این سریال‌ها؛ پول‌ها معمولاً بی‌حساب و کتاب خرج می‌شود به همین دلیل دستمزد بازیگران و عوامل را بالا می‌برند.

بنابراین زمانی‌که یک تهیه‌کننده سینما برای ساخت فیلم سراغ آنها می‌رود؛ با مشکل مواجه می‌شود.موسوی با اشاره به اینکه عرضه سریال‌ها و فیلم‌ها در شبکه نمایش خانگی معمولاً بازگشت سرمایه ندارد، گفت: اینجاست که بحث پولشویی در ساخت این سریال‌ها به میان کشیده می‌شود. وقتی شما یک‌بار یا دوبار سریال ساختید و ضرر کردید که دیگر نباید دوباره آن را تکرار کنید. پس این تصور پیش می‌‌آید که سازندگان برخی از این آثار؛ اهداف دیگری دارند. 

موسوی افزود: وقتی یک فیلم متوسط در سینما ساخته می‌شود بین ۸۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان هزینه دارد و ضررآن بعد از اکران در سینما‌ها و عرضه در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی حداکثر ۲۰ تا ۳۰ درصد است اما در سریال‌سازی میزان این ضرر بیشتر است زیرا نه نمایش تلویزیونی دارد و نه سینمایی. پس باید پولش از درون شبکه نمایش خانگی دربیاید که تقریباً غیرممکن است. وی ادامه داد: معمولاً بخشی از این پول‌ها از نقاطی می‌آید و از منابعی وارد سینما می‌شود که نیاز به توجیه دارد. تا منابع این پول‌ها مشخص نشود؛ نامش پولشویی است. درست مانند همان اتفاقی که سال‌ها قبل درباره خرید خانه در خارج کشور رخ داده بود و خیلی‌ها از سراسر دنیا برای خرید خانه به خارج از کشور می‌رفتند و با خرید خانه پولشویی می‌کردند.»

رقم‌های هزینه شده در شبکه خانگی برای پولشویی شوخی است

اما هادی رضوی، سرمایه‌گذار مجموعه شهرزاد در گفت‌وگو با «فرصت امروز» درباره شائبه مطرح شده می‌گوید:  «پولشویی در دنیا مفهوم مشخصی دارد. منبع یا محل درآمد کثیف و محل صرف کثیف یا نمود پول کثیف و تبدیل آن به پول تمیز را پولشویی می‌گویند. اما در ایران تعبیر اشتباهی از پولشویی شده است و آن این است که شخصی از جای کثیفی کسب درآمد کرده است می‌خواهد به نوع درآمدش نمود تمیز بدهد.یعنی محل درآمد این شخص کثیف است و وارد کار تمیزی می‌شود تا یک تبلیغاتی بکند و نشان دهد که محل درآمد من اینجاست. همه جا می‌توان این انگ را به افراد زد و مانع استفاده از ظرفیت‌ها شد. مثلاً حوزه گردشگری حوزه خوبی در ایران است اما هر کس تصمیم می‌گیرد وارد آن شود ترسانده می‌شود و به او گفته می‌شود که اگر سرمایه‌گذاری کند متضرر می‌شود.»

او در ادامه می‌گوید که بحث پولشویی و اتهام آن در اوایل مجموعه شهرزاد به این کار زده شد که هنوز مشخص نبود این مجموعه سودده خواهد بود. اکنون با گذشت زمان و مشخص شدن سودده بودن این کار همه افرادی که انگ پولشویی را به این کار زده‌اند حرف‌شان را پس گرفته‌اند. حتی برخی مطرح کردند که اصلاً منظور مجموعه شهرزاد نبوده و کلیت شبکه خانگی بوده است. اما یک نفر ممکن است در این میان در جایگاه پاسخگو وارد شود و بقیه سکوت پیشه کنند و ترجیح دهند که در موارد دیگر در آن حوزه سرمایه‌گذاری نکنند.»

او معتقد است اساساً رقم‌هایی که در شبکه نمایش خانگی یا سینما جابه‌جا می‌شود در حوزه پولشویی به شوخی مانند است. او در این زمینه توضیح می‌دهد که کار خیلی فاخر و خوبی اگر در شبکه خانگی ساخته شود چیزی بین 10 تا 15 میلیارد تومان هزینه می‌برد. این هزینه خرید یک آپارتمان در شمال شهر است.بنابراین دلیلی ندارد فرد برای پولشویی وارد حوزه سینمای خانگی شود. این رقم‌ها گاه چنان بزرگ جلوه داده می‌شود که تصور می‌شود چه رقم‌هایی در حال جابه‌جایی است. درحالی‌که اگر رقم را قیاس کنیم با مثلاً قیمت خرید یک واحد آپارتمان در شمال شهر می‌بینیم که این رقم‌ها بسیار ناچیز است و رقمی نیست که فردی تحت عنوان پولشویی بخواهد سراغ آن برود.

بنابراین کسی که قصد پولشویی در این ارقام را دارد، راه بهتر این است که آپارتمان را بخرد جای اینکه بیاید و در شبکه خانگی سرمایه‌گذاری کند و خودش را روی زبان‌ها بیندازد. در اصل مانند این است که کسی قصد پولشویی دارد؛ شو راه بیندازد و نظر همه را جلب کند تا همه حساس شوند که چه اتفاقی در پشت پرده افتاده است. چنین کاری غیرمنطقی است. فردی که به دنبال تمیز کردن پولش است، نمی‌رود جایی که انگشت اتهام به راحتی به طرفش نشانه برود.

او ادامه می‌دهد: وقتی درباره پول کثیف صحبت می‌کنیم، بهتر است بدانیم که از چه رقم‌های نجومی صحبت می‌شود. افراد متخصص و کارشناس که در حوزه پولشویی کار می‌کنند، خوب می‌دانند که رقم‌های پولشویی ارقامی است که گاه در کاغذ و مخیله نمی‌گنجد. آپارتمانی در تهران خریدوفروش می‌شود ناگهان هزارمیلیارد آن پول تمیز می‌شود و بیرون می‌آید. بدون آنکه حساسیتی برانگیخته شود. بنابراین نه مدیوم سینما و شبکه خانگی پتانسیل چنین رقم جابه‌جایی را دارد و نه کسی که هدفش پولشویی است خودش را با ورود به این حوزه در معرض توجه و نمایش می‌گذارد. وقتی بحث پولشویی در سینما و شبکه خانگی مطرح می‌شود اول باید گشت و نیت افراد را در این میان پیدا کرد که چیست.

آقای فتحی مطرح کردند که 13 میلیارد و 700 میلیون برای این پروژه هزینه شده است، ما نیز بر این حرف صحه می‌گذاریم و همان را ملاک قرار می‌دهیم. با یک معادله دو دوتا چهارتا نیز ما ثابت کردیم که این پروژه سودده است. در ابتدا دلیل انگ پولشویی برای این به شبکه خانگی زده شد که افراد معتقد بودند این پروژه ورشکسته است. ما در مجموعه شهرزاد اثبات کردیم که این پروژه ورشکسته نیست. در ایران و خارج از کشور بسیاری از خانواده‌های ایرانی درگیر مجموعه شهرزاد هستند و همین نشان می‌دهد که این مجموعه ورشکسته نیست. این اتفاق قشنگی در حوزه شبکه خانگی بود و ما نشان دادیم که روند اقتصادی شبکه خانگی می‌تواند سودده باشد.

شبکه خانگی ضررده نیست!

سرمایه‌گذار مجموعه شهرزاد معتقد است پولشویی اصولا در جاهایی انجام می‌شود که ضررده هستند و برای همین گفته می‌شود شبکه خانگی ضررده است و برای همین شائبه پولشویی در آن مطرح می‌شود.درحالی‌که این صحبت اشتباه است و او توضیح می‌دهد که برای اتهام زدن به هر چیزی، می‌شود اتهام پولشویی زد. حتی ممکن است کسی یک ادوکلن بخرد و بشود به او اتهام پولشویی زد. درحالی‌که ما باید اول بدانیم پولشویی چرا انجام می‌شود. آقای مدیری با قهوه تلخ نشان داد که شبکه خانگی ظرفیت سوددهی دارد. شما ابتدا یک ورودی به بیزینس دارید، سپس محل توسعه و ساخت پروژه دارید و در انتها یک خروجی دارید.

در این سه مقطع اگر شما برنامه داشته باشید، می‌دانید که ضرر، ریسک و سود آن پروژه چقدر است. ما خودمان از سود شهرزاد غافلگیر شدیم. رسانه‌های ضد انقلاب خیلی به این بحث پولشویی دامن زدند تا کاری در جمهوری اسلامی انجام نشود. درحالی‌که این اتفاق خوبی برای سینما و شبکه نمایش خانگی ما نیست. مدام شنیده می‌شود که سینمای ما ورشکسته است. این ورشکستگی برای این است که سینمای ما دولتی است و اجازه نمی‌دهند که بخش‌خصوصی وارد آن شود. درحالی‌که اگر بخش‌خصوصی وارد شود، می‌تواند سود خوبی هم در این حوزه داشته باشد. کار خوب و فاخر باید در جمهوری اسلامی انجام شود.

کار خوب ارائه نشود مردم هم استقبال نمی‌کنند. پروژه‌های سودده در قالب پولشویی نمی‌گنجد. پولشویی وقتی است که سودی دیده نمی‌شود اما در شبکه خانگی سوددهی اتفاق می‌افتد. او معتقد است که نباید بدون سند به کسی یا پروژه‌ای انگ پولشویی زد. اتهام پولشویی به کارهای شبکه خانگی و کارهای سینمایی دودش نخستین بار به چشم خود اهالی سینما و شبکه نمایش می‌رود. اساسا طرح مسئله پولشویی روند اشتباهی است. در ابتدا صحبتی شد که خودشان در زمان کوتاه شاهد بودند که با وجود تصور اشتباه نسبت به ضرردهی کار در حال سوددهی است. من فکر می‌کنم هرجا که سوددهی اقتصادی اتفاق می‌افتد و هجمه‌ای راه می‌افتد شک نکنید که پشت پرده آن داخلی نخواهد بود.

با شائبه حوزه سینما و فرهنگ را به خطر نیندازیم

برخی اما معتقدند هرچند که رقم‌هایی که برای ساخت پروژه‌های سینمایی یا شبکه خانگی هزینه می‌شود اندک است اما فضا برای فاکتور‌سازی فراهم است و افراد از این طریق می‌توانند پولشویی کنند. اما هادی رضوی این مقوله را رد می‌کند و می‌گوید: با قوانین جدیدی که در حوزه دارایی انجام شده و یک‌دست‌سازی اداره دارایی، عملا دیگر فاکتورسازی امکانپذیر نیست. حتی اگر شنیده شود جایی فاکتورسازی می‌کند یا فاکتور می‌فروشد، سریع در لیست سیاه این اداره قرار می‌گیرد. این صحبت اکنون اصلاً عملیاتی نیست.زمانی سیستم یکپارچه نبوده و این اتفاق‌ها عملیاتی بوده است. اما اکنون این امکان نیست.

این صحبت را جدی بگیرید، پولشویی در دنیا در لول‌هایی انجام می‌شود که در مدیوم سینما قابل تصور نیست. نهایت در یک پروژه سینمایی یک تا دو میلیارد شما هزینه کنید. این رقم برای پولشویی به شوخی می‌ماند. با این پاسخ باز هم این موضوع مطرح است که در همین مدیوم سینما فقط رقم فیلم‌سازی محدود به دو میلیارد نیست. توان اقتصادی و بازدهی سینما رقم بالاتری را برای سرمایه‌گذاری فراهم نکرده است.اما ما فیلم‌هایی هم داشته‌ایم که با رقم‌های بسیار بالا ساخته شده‌اند. هرچند که برخی متعلق به بخش‌خصوصی نیستند و از منابع دولتی تامین می‌شوند اما مسئله درباره ظرفیت‌هاست. حقیقت این است که در سینما تا هزارها میلیارد می‌توان سرمایه‌گذاری کرد و نمی‌توان گفت چون در سینما دو میلیارد تنها سرمایه‌گذاری شده پس توان پولشویی با رقم‌های بالا وجود ندارد.

پس وقتی درباره ظرفیت‌ها صحبت می‌کنیم، نمی‌توانیم بگوییم ظرفیت فراهم نیست. اما این سرمایه‌گذار معتقد است حتی اگر بگوییم این ظرفیت وجود دارد حقیقت این است که چنین پروژه‌هایی در ایران نداشته‌ایم. و ادامه می‌دهد که در شبکه خانگی در مجموعه شهرزاد بیشترین مبلغ تاکنون سرمایه‌گذاری شده که ما آن را اعلام کردیم و مطرح کردیم که اگر قصد پولشویی باشد به جای این شبکه می‌توان رفت یک آپارتمان خریداری کرد. بنابراین وقتی درباره ظرفیت‌ها صحبت کنیم و این مقوله را زیر سوال ببریم دیگر کسی در سینما و شبکه خانگی سرمایه‌گذاری نمی‌کند. اگر همین ظرفیت محدود را با این صحبت‌ها به خطر بیندازیم فرهنگ و سینما متضرر آن خواهد بود.

این اتهام‌زنی و بازکردن چنین بحث‌هایی فقط سبب می‌شود که سرمایه‌گذاران از این حوزه فراری شوند. پس چرا وقتی سندی برای پولشویی در این فضا و حتی ظرفیت‌های موجود خبر می‌دهند که چنین چیزی نیست چرا به این شائبه‌های بی‌دلیل دامن بزنیم و حوزه فرهنگ و سینما را به خطر بیندازیم؟ او به نقل از یکی از بزرگان می‌گوید:  «چه حمامی تمیزتر از حوزه فرهنگ است؟ در ادامه این بحث من این را مطرح کنم که بخش‌خصوصی باید به حوزه فرهنگ ورود کند. این بخش‌خصوصی نیز یک منبع درآمدی و سرمایه‌ای دارد که می‌تواند وارد شود.

حقیقت این است که در کشور ما هر شخصی که سرمایه دارد مورد انگ قرار می‌گیرد. وقتی هم مدام ما به دنبال منبع پول بخش‌خصوصی باشیم و آن درآمد را محل سوال قرار دهیم، به نظر شما دیگر کسی وارد حوزه فرهنگ و سرمایه‌گذاری در آن می‌شود و فرهنگ پا می‌گیرد؟»رضوی در پاسخ به اینکه ضررده بودن شبکه خانگی و سینما این شائبه را ایجاد کرده است، می‌گوید:  «گفته می‌شود که این شائبه‌ها به خاطر کم سودده‌بودن مدیوم سینما و شبکه خانگی است. اصلا این حرف صحت ندارد. با گستردگی پخش مجموعه شهرزاد در کل کشور سود هر قسمت چیزی حدود یک میلیون و 600هزار تومان به سرمایه‌گذار بر می‌گردد.

این رقم نشان می‌دهد، مجموعه شهرزاد نه‌تنها ضررده نیست، بلکه سودده نیز هست. من فکر می‌کنم این بحث که سینما ضررده و ورشکسته است مصداق آن است که عده‌ای در حال سودبری از آن هستند و دوست ندارند، دست در این حوزه زیاد شود. من صادقانه به بخش‌خصوصی توصیه می‌کنم که اگر مطابق ذائقه مخاطب وارد این حوزه شوند حتما سود خواهند کرد. مهران مدیری نخستین نفری بود که این امر را اثبات کرد. بهتر است جای اینکه هر شخصی را که قدم خوبی برداشت، مورد سوال قرار دهیم، تشویقش کنیم. بگذاریم نهادهای مسئول اشتباهات و پولشویی‌ها را شناسایی کنند و بی‌دلیل با انگ‌زنی پتانسیل رشد فضای فرهنگی را به مخاطره نیندازیم.

هر جایی می‌توان پولشویی کرد؛ اما انگ نزنیم

به بابک زنجانی که ورودش به سینما سبب شده تا این شائبه‌ها ایجاد شود، اشاره می‌کنیم که هادی رضوی در پاسخ می‌گوید:  «بابک زنجانی مسئله‌اش چیز دیگری است. این فرد رقم بسیار بالایی از دولت گرفته و آن را برنگردانده است. این فرد در حوزه سینما وارد شد اما کار مطرحی را ارائه نکرد. چرا فقط به خاطر یک آدمی که حضورش شائبه برانگیز است همه افراد را زیر سوال می‌بریم. سینما، شرعی آن مانند آب کر می‌ماند. آب کر کثیفی را به خود نمی‌گیرد. یعنی سینما اگر عنصر کثیفی به آن وارد شود را دفع می‌کند.

سینما آدم‌های مطهر را در خود نگه می‌دارد و می‌پروراند. سینما جای حاتمی کیاها، فتحی‌ها و شورجه‌هاست. خیلی‌ها وارد سینما شدند اما آنهایی ماندند که جایشان سینما بوده است. سینما هم برخی بی‌اخلاقی‌ها و فسادها را در حاشیه خود از سر می‌گذراند، اما نباید به آنها پرداخت. این اتفاق فقط باعث بدبینی مردم می‌شود و تنها سینما و فرهنگ قربانی آن خواهد بود.»در انتها از او می‌پرسیم واقعاً معتقدید سینما ظرفیت پولشویی ندارد و کسی به قصد پولشویی وارد آن نمی‌شود.

هادی رضوی می‌گوید:  «نمی‌توان صددرصد گفت که ظرفیت سینما این نیست که افراد در آن پولشویی کنند.هر جایی می‌توان پولشویی کرد. ممکن است کسی یک میلیارد پول کثیف داشته باشد و از طریق سینما آن را تمیز کند. نمی‌توان گفت که سینما ظرفیت پولشویی به شکل مطلق ندارد. همیشه پولشویی رقم بالایی نیست. گاهی آفتابه دزد هم پیدا می‌شود.

بحث من انگ‌ها هستند. بگذاریم نهادهای نظارتی این آفتابه دزدها را پیدا کنند. با انگ زدن به همه، فضای سینما را مسموم نکنیم و شرایطی فراهم نکنیم تا کسی که قصد سرمایه‌گذاری داشته باشد بترسد از اینکه وارد این حوزه شود. انگ را بزنیم کسی نمی‌تواند انگ را جمع کند. اتهام‌زنی قشنگ نیست، در حوزه‌ای که به اندازه کافی مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد. سینمایی که پشتوانه نداشته باشد نمی‌تواند در مقابل هالیوود بایستد. بگذارید دزد را نهادهای نظارتی بگیرند ولی ما به‌عنوان رسانه و افرادی که در حوزه فرهنگ و سینما فعال هستیم افرادی را که قصد سرمایه‌گذاری دارند برای سرمایه‌گذاری تشویق کنیم.

ارتباط با نویسنده: sara.boroumand@gmail.com