باغ‌های انگور سرپا می‌ایستند

هرچند اهمیت میوه انگور در سبد غذایی خانوارها همانند پرتقال یا سیب نیست اما این میوه باغی هم مشتریان خاص خود را دارد. یکی از مشخصه‌های انگور، تبدیل آن به کشمش است که ایران در تولید این فرآورده، همیشه جزو 10 کشور برتر دنیا محسوب می‌شود. هم‌اکنون بیشتر تاکستان‌های کشور به‌صورت سنتی به کار خود ادامه می‌دهند. به عبارتی در اغلب این باغ‌ها بوته انگور روی زمین است و هنگام باران یا تگرگ، خسارت‌های زیادی را متحمل می‌شود. این موضوع، محققان و کارشناسان باغداری را بر آن داشت تا تدبیری برای رفع این مشکل بیندیشند. اینجا بود که طرح ایستاده کردن ساقه‌های انگور، مطرح و منطقه تاکستان، به‌عنوان یکی از شهرستان‌های پیشرو در اجرای این طرح انتخاب شد. 

آن‌طور که مسئولان دولتی عقیده دارند، با وجود اینکه از نظر سطح زیر کشت و تولید انگور و کشمش، ایران از جایگاه بسیار خوبی برخوردار است اما از نظر میزان عملکرد در واحد سطح و کیفیت محصولات تولید شده در پاره‌ای از مناطق از حدمطلوب و ایده‌آل فاصله دارد و هزینه تمام شده برای هر کیلوگرم محصول نیز بالاتر از حد مطلوب است. این موضوع موجب کاهش صرفه اقتصادی و توان رقابتی با سایر کشورها می‌شود. پایین بودن عملکرد و کیفیت و بالابودن ضایعات و هزینه تمام شده متاثر از عوامل متعددی است که به نظر می‌رسد مهم‌ترین مورد آن نوع سیستم تربیت بوته انگور باشد.

سیستم تربیت انگور در کشورهای عمده تولیدکننده از جمله ایتالیا، اسپانیا، فرانسه، آمریکا و ترکیه عمدتا به‌صورت فراز (ایستاده) بوده درحالی‌که در بسیاری از مناطق کشور ما همچنان از سیستم سنتی استفاده می‌شود. از مهم‌ترین معایب روش سنتی، بالا بودن هزینه‌های کارگری، راندمان پایین عملکرد، پایین بودن کیفیت و کمیت محصول، بالا بودن میزان مصرف آب، عدم امکان مبارزه شیمیایی و ماشینی با علف‌های هرز و مسائلی از این دست است.

بنابراین اهداف تربیت بوته انگور با سیستم فراز، پایین آوردن هزینه‌های کارگری به دلیل استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی، افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش عمر اقتصادی، افزایش کیفیت و کمیت محصول به دلیل کارایی سیستم در نفوذ نور، حرارت کافی و جلوگیری از آلودگی خاکی، کاهش میزان مصرف آب، کنترل بهتر آفات، کاهش ضایعات ناشی از بارندگی در زمان برداشت و کاهش هزینه‌های مربوط به مدیریت تاکستان‌هاست.

آنطور که از گفته‌های مسئولان وزارت جهادکشاورزی استنتاج می‌شود، در حال حاضر حدود 10هزارهکتار از باغ‌های کشور به‌صورت فراز درآمده‌اند و با مشاهده مزیت‌های نسبی این سیستم نسبت به روش سنتی، بسیاری از باغداران علاقه‌مند به تغییر سیستم‌های سنتی کشت و پرورش تاکستان‌ها شده‌اند. هم‌اکنون طرح فراز تاکستان‌های کشور در قالب دو فعالیت احداث باغ‌های جدید با این سیستم و همچنین تغییر سیستم تربیت باغ‌های سنتی موجود در دست اجراست.

هر هکتار 20میلیون تومان

مدیرکل دفتر میوه‌های سردسیری وزارت جهادکشاورزی در این ارتباط می‌گوید: «اجرای طرح فراز برای هر هکتار، حدود 15 تا 20میلیون تومان هزینه در بر دارد.» رمضان رویین‌تن معتقد است که بیش از 80درصد این هزینه‌ها از طرف دولت پرداخت می‌شود و مابقی به عهده کشاورزان است. به گفته این مقام مسئول، با اجرای طرح فــراز و ایستاده کــــردن بــاغ‌های انگور، مــی‌تـــوان مکانیزاسیون را در مــــزارع نهادینــه کـرد. به عنوان مثال، در سیستم سنتی کاشت، داشت و برداشت محصول با دست انجام می‌گیرد اما در سیستم مدرن، تراکتور وارد مزرعه شده و هرس و سمپـاشی و غیره را می‌توان با این ابزار انجام داد.

طبق آمارهای موجود، کل تولید انگور کشور بیش از 2میلیون و 800هزار تن است. بنابراین سرانه تولید برای هر نفر 5/34 کیلوگرم تخمین زده می‌شود. این در حالی است که سرانه تولید در دنیا 11کیلوگرم بوده و این نشان از تولید قابل توجه کشور دارد. البته حدود 640هزارتن از این مقدار به کشمش تبدیل شده و علاوه بر مصرف داخلی به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود.

رئیس هیات‌مدیره تعاونی تأمین نیاز انگورداران و کشمش‌داران استان قزوین اما در این خصوص به «فرصت امروز» می‌گوید: «حدود 300 تا 400میلیارد تومان در سال یارانه کشاورزی به استان قزوین تعلق می‌گیرد.» به گفته عباس رحمانی، اگر این یارانه به تشکل‌ها پرداخت شود و سپس در قالب تسهیلات به باغداران برسد، وضعیت باغ‌های انگور و اجرای طرح فراز بسیار بهتر از اینها خواهد بود. زیرا برای داشتن یک باغ ایستاده کامل، باید از صفر شروع کرد که هر هکتار دو سال زمان می‌برد. در این فاصله امرار معاش کشاورز به خطر می‌افتد که باید تدابیری برای جبران آن اتخاذ شود. به نظر می‌رسد تشکل‌ها بتوانند با در اختیار داشتن منابع مالی و تجمیع نقطه‌نظرها این مشکل را حل کنند.