توافق تاریخی برای نجات زمین

نزدیک به 200 کشور چند شب پیش در پاریس بر سر یک سند جامع مربوط به تغییرات اقلیمی به توافق رسیدند. هدف این سند این است که جلوی تخریب بیشتر کره‌زمین را بگیرد اما این توافق واقعا چیست؟

چشم‌انداز
این توافق کشورهای دنیا را برای نخستین‌بار در تاریخ بر سر جلوگیری از تغییرات اقلیمی متحد می‌کند.نزدیک به 200 کشور توافق می‌کنند انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را کاهش دهند یا متوقف کنند. همین توافق از سوی کارشناس تاریخی خوانده شده است.

در سال 1997 پروتکل کیوتو در ژاپن بین تعدادی از کشورهای توسعه‌یافته به توافق رسید اما آمریکا از آن بیرون کشید و عملا این توافق راه به جایی نبرد. حالا دانشمندان معتقدند که توافق پاریس می‌تواند جلوی تخریب بیشتر محیط‌زیست را بگیرد. با همین روند حرکتی، کره زمین 2.7 درجه سانتی‌گراد گرم‌تر خواهد شد با این حال کشورهای دنیا توافق کرده‌اند در این زمینه فعالیت‌های جدی‌تری داشته باشند.

عناصر اصلی توافق

کشورها با قبول کردن این توافق متعهد می‌شوند:

-گرمایش جهانی را زیر دو درجه نگه دارند و تلاش کنند تا آن را حتی بیشتر از این مقدار- تا یک و نیم درجه- محدود کنند.

- هر پنج سال یک بار میزان انتشار گازهای گلخانه‌‌ای هر کشور را بررسی کنند تا چالش‌های جدید را ارزیابی کنند.

-کشورهای ثروتمند متعهد می‌شوند با پرداخت «کمک‌های مالی اقلیمی» به کشورهای فقیرتر برای سازگاری با تغییرات اقلیمی و همین‌طور به کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کنند.

چه چیزهایی نادیده گرفته شده؟

هدف اصلی این توافق جلوگیری از رسیدن به سطوحی از تغییرات اقلیمی است که دانشمندان از آن به‌عنوان سطح خطرناک و غیرقابل‌بازگشت نام می‌برند. براساس نظر دانشمندان، وقتی به این سطح از تغییرات اقلیمی خواهیم رسیدکه گرمایش جهانی دو درجه بیشتر از دوران قبل از صنعتی شدن شود.

دنیا در حال حاضر تقریبا به نیمه راهی که دانشمندان درباره آن هشدار داده‌اند رسیده‌اند و گرمایش جهانی یک درجه سانتی‌گراد است و کشورهای مختلفی هشدار داده‌اند که هدف جامعه جهانی باید محدود کردن گرمایش جهانی به 1.5 درجه باشد. این درخواست به‌خصوص مورد حمایت کشورهای کوچک ساحلی است که افزایش سطح دریاها باعث ناپایداری وضعیت آنها خواهد شد.

در سند نهایی توافق‌نامه به تلاش برای محدود کردن بیشتر گرمایش جهانی و نگه داشتن آن زیر یک و نیم درجه اشاره شده است. دکتر بیل هیر، تحلیلگر اقلیمی در این باره می‌گوید: «این برای کشورهای آسیب‌پذیرتر، جزایر کوچک و کشورهای کمتر توسعه‌یافته و همین‌طور آنهایی که چیزهای بیشتری را از دست خواهند داد یک پیروزی است چون آنها به پاریس آمدند تا بگویند همدردی نمی‌خواهند، بلکه به جای آن اقدام عملی می‌خواهند.»

در همین حال، برای نخستین بار این توافق‌نامه برنامه بلندمدت‌تری را برای رسیدن به پیک انتشار گازهای گلخانه‌ای و ایجاد تعادل بین گازهای گلخانه‌ای تولید شده توسط انسان و جذب آنها – از طریق اقیانوس‌ها و دریاها- در نیمه دوم قرن فعلی معین می‌کند. جان شلنوبر رئیس مرکز تحقیقات اقلیمی پتسدام می‌گوید: «اگر این توافق اجرا شود، به این معناست که تا چند دهه آینده انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر می‌رساند. این توافق‌نامه با مستندات علمی‌ که ما ارائه کرده‌ایم در هماهنگی است.»

برخی اما این توافق را کامل نمی‌دانند چون برخی از اهداف در طول مذاکرات به سطح پایین‌تری آورده شده‌اند. کومی نایدو، رئیس اجرای گروه صلح‌سبز بین‌المللی می‌گوید: «توافق پاریس تنها یک گام در یک راه بلند است و بخش‌هایی از آن هستند که من را ناراحت و ناامید می‌کند اما به هر حال یک پیشرفت به شمار می‌رود. این توافق به تنهایی ما را از چاهی که در آن افتاده‌ایم بیرون نمی‌برد اما شیب‌های دو طرف را کمتر می‌کند.»

مسئله پول چطور حل می‌شود؟

در طول مذاکرات، پول یک بخش بسیار مهم همه مباحث بوده است. کشورهای در حال توسعه می‌گویند برای عبور از سوخت‌های فسیلی و دستیابی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به کمک‌های مالی و فناوری نیاز دارند.تا اینجا به آنها قول داده شده است که تا سال 2020 در هر سال 100‌میلیارد دلار کمک دریافت خواهند کرد؛ رقمی که کشورهای زیادی را خوشحال نکرده است.

این توافق از کشورهای توسعه‌یافته می‌خواهد تا سال 2020 به تعهد سالی 100‌میلیارد دلار پایبند بمانند و بعد از آن این رقم را پایه کمک‌های بیشتری قرار دهند. توافق پاریس می‌گوید کشورهای ثروتمند باید همچنان به اعطای کمک‌های مالی به کشورهای فقیر ادامه دهند تا این کشورها خودشان را برای مقابله با تغییرات اقلیمی آماده کنند و کشورهای دیگر را تحریک کنند تا به‌عنوان داوطلب در این کار شریک شوند.

گام بعدی چیست؟

تنها عناصر توافق پاریس از نظر قانونی الزام‌آور هستند. تعهدات ملی برای پایین آوردن گازهای گلخانه‌ای داوطلبانه است و مذاکرات برای بازبینی مجدد تعهدات– به منظور اتخاذ تصمیم‌های سخت‌تر- با موانع زیادی در مذاکرات رو به رو بوده است. پیمان پاریس می‌گوید در سال 2018 یک ارزیابی کلی انجام شود و بعد از آن هر پنج سال یک بار بازبینی‌های بیشتری انجام شود.

دیوید نوسباوم، تحلیلگر مسائل اقلیمی می‌گوید: «پاریس تنها تپانچه شروع مسابقه به سوی یک آینده کم‌کربن است.»پروفسور جان شپرد از موسسه اقیانوس‌شناسی دانشگاه ساوتهمپتون اما امید زیادی به تغییر ندارد؛ «با توجه به اینکه مکانیزم‌های ایجاد سقف تولید گازهای گلخانه‌‌ای داوطلبانه است و هیچ راهنمایی هم برای اینکه مشخص کند این سقف چطور باید باشد، مثبت‌اندیش بودن درباره اینکه به اهداف این پیمان برسیم کار سختی است.»