توانمندی بالا، حضور کمرنگ

زندگی امروز بشر دستخوش تغییرات وسیعی شده و سبک زندگی و شیوه برقراری ارتباط افراد را دگرگون کرده است. رشد و پیشرفت کشورها و همچنین عقب‌ماندگی آنان به میزان گسترده‌ای وابسته به این امر است. اغراق‌آمیز نیست اگر گفته شود که ارتباطات و فناوری اطلاعات از جمله شاخص‌های مهم توسعه کشور است. برخورداری و بهره‌مندی کشورها از وسایل ارتباطی، تجهیزات مخابراتی و فناوری‌های حوزه ارتباطات می‌تواند بیانگر توسعه یا توسعه‌نیافتگی آنها محسوب شود.

وسایل و تجهیزات مخابراتی تحول بنیادینی را در جهان ایجاد کرده و موجب افزایش سرسام‌آور اشتغال و گردش سریع اطلاعات و توسعه روزافزون آن شده و به همین خاطر، به توسعه مخابرات منجر شده است.در این شماره به چند وچون صنعت تجهیزات مخابرات کشور، ظرفیت و استعداد آن پرداخته‌ایم.

مهندس حسین کریمی، رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی و ارتباطی و لوازم جانبی تهران درباره صنعت مخابراتی کشور به «فرصت امروز» می‌گوید: مخابرات صنعتی است که گستردگی زیادی دارد، چه در تولید و چه در خدمات و تجهیزات. این حوزه به چند بخش تقسیم می‌شود؛ تلفن همراه، تلفن ثابت، سوییچ‌های مراکز مخابراتی. مثلا برای یک مرکز تلفن که برای منطقه‌ای نصب می‌شود، علاوه بر کارهای نصب و راه‌اندازی، خدمات و نگهداری و بهره‌برداری آن هم مطرح است.

این کارها به عوامل مستقیم و غیرمستقیم احتیاج دارد که کار انجام شده را عملیاتی کنند. این بخش با اهمیت بسیار بالایی که دارد خیلی مورد توجه مسئولان قرار نگرفته و بازار کشور برای تهیه و تامین قطعات، تجهیزات و سایر ملزومات به واردات وابسته است. کریمی اضافه می‌کند: شرایط تولید اصلاً مساعد نیست و بهتر است بگوییم که صرفه اقتصادی ندارد. این درست برخلاف اواخر دهه 60 است.

در آن سال‌ها شرکت‌هایی فعال بودند که بخشی از نیاز کشور را تولید می‌کردند. حتی گاهی اوقات صادرات هم داشتند و به کشورهایی مانند پاکستان، افغانستان، کشورهای آمریکای جنوبی و کشورهای آفریقایی صادر می‌کردند ولی متاسفانه در حال حاضر در شرایط مناسبی قرار نداریم و فقط چیزی نزدیک به 30درصد از نیاز کشور در داخل تولید می‌شود که در شاخه‌های مهم و حساس فاقد تکنولوژی لازم برای تولید هستیم. مسئله دیگر بحث استفاده از فناوری است.

کشور ما از لحاظ برخورداری از تکنولوژی و دارا بودن دانش فنی به‌ویژه در حوزه شرکت‌های دانش بنیان در این حوزه بین رتبه 8 تا 11 دنیاست ولی در مرحله اجرا و عملیاتی شدن و تولید انبوه در رتبه 98جهان قرار داریم. مثلا یک شرکت کره‌ای که همکار و شریک زیمنس آلمان بود قصد مونتاژ کالا در ایران را داشت. در یکی از قسمت‌های کار نرم‌افزار مربوط دچار اشکال شد که خود کره‌ای‌ها نتوانستند آن را برطرف کنند ولی متخصصان داخلی ما از پس کار برآمدند.

چشم بادامی‌ ها همه جا هستند

در حال حاضر، ایران به بزرگ‌ترین خریدار تجهیزات مورد نیاز مخابرات از کشور چین تبدیل شده است. به گفته کارشناسان و فعالان این صنعت تا 70درصد تجهیزات کشور از مدخل واردات تامین می‌شود و در این میان کشور چین بیشترین سهم از بازار ایران را دارد. دوران تحریم در 10سال گذشته صنایع مختلف کشور را به نحوی درگیر خود کرده و صنعت مخابرات کشور هم از این قاعده مستثنی نمانده است.

اپراتورهای ارتباطی کشور مانند شرکت مخابرات، اپراتورهای تلفن همراه، شرکت‌های اینترنتی هر کدام به خاطر نبود تجهیزات کافی برای توسعه شبکه زیرساختی، به نوعی از برنامه توسعه‌ای خود در سال‌های تحریم عقب مانده‌اند و برای فرار از این وضعیت دست به دامن چینی‌ها شده‌اند. خروج رسمی و دائمی شرکت‌ها و فروشندگان اروپایی فعال در زمینه تجهیزات مخابراتی (وندورها) مانند زیمنس- نوکیا، الکاتل، سیسکو، اریکسون و... صدمات جبران‌ناپذیری به این صنعت کشور وارد کرده و راه را برای ورود چینی‌های فرصت‌طلب باز گذاشته است.

کریمی در این خصوص می‌گوید: در بخش تولید خیلی عقب هستیم و در سه چهار سال گذشته همان مقدار محدود هم کمتر شده است. فعلا عمده تولید ما دکل‌های مخابراتی (BTS) و ارائه خدمات و تعمیرات است. البته در بخش خدماتی در جایگاه خوبی قرار داریم و همه کارهای نصب، راه‌اندازی و بهره‌برداری توسط نیروهای داخلی اجرا می‌شود. اما همان‌طور که گفتم کار تولیدی صرفه اقتصادی ندارد و به خاطر دور بودن از فناوری‌های روز و عدم حمایت‌های لازم از سوی دستگاه‌های مربوط، به واردات روی آورده‌ایم.

در حالی که این صنعت قابلیت بالایی برای کار و فعالیت دارد که اگر نگاه درست و مدیریت صحیحی اعمال شود هم نیازهای کشور تامین می‌شود و هم صادرات خواهیم داشت و اشتغال‌زایی خوبی را هم به دنبال خواهد داشت. وی همچنین به فعالان داخلی در این حوزه می‌گوید: تعداد شرکت‌های فعال کشور 8 تا 10واحد است که در حجم محدودی فعالیت می‌کنند.

مشکلات موجود

کریمی درباره گرفتاری‌های این بخش می‌افزاید: وجود رانت و رابطه‌های ناسالم ضربات زیادی به این حوزه زده است. تامین قطعات مورد نیاز مانند شبکه‌هایMDF سوییچ‌های مراکز تلفن و صنایع ITMC که در زیرمجموعه وزارتخانه تهیه می‌شد، الان به‌صورت رابطه‌ای و بدون حساب و کتاب صورت می‌گیرد. مورد دیگر مربوط به مسائل کلان مدیریتی است.

از وقتی که ادارات مخابرات استان‌ها به شرکت‌های زیرمجموعه شرکت مادر تخصصی مخابرات تبدیل شدند آماری از حجم تولید، مقدار وسایل و ادوات موردنیاز منتشر نمی‌شود و به همین دلیل نمی‌توان برآورد درست و دقیقی از شرایط کلی بازار ارائه کرد.