شورای عالی آمار بار دیگر برای تعیین متولی آمار نشست برگزار می کند / دردسرهای کج نهادن خشت اول

مرکز آمار ایران این روزها در حالی درگیر برگزاری بزرگ ترین عملیات آماری کشور یعنی سرشماری نفوس است که این موضوع بار دیگر این سوال مهم را مطرح کرده که جایگاه مرکز آمار در تهیه آمارهای مورد نیاز مراکز اقتصادی، علمی و سیاسی چیست و تفاوت آمارهای این مرکز با بانک مرکزی، نظام آماری کشور را به کدام سو خواهد برد؟ 

به گزارش «فرصت امروز»، تهیه آمار در دهه های گذشته همواره یکی از چالش های مهم مراکز اقتصادی بوده است. بانک مرکزی به دلیل پیشگام بودن در تهیه آمارهای اقتصادی موفق شده است آمارهای خود را به صورت سنتی مبنای تصمیم گیری بسیاری از مراکز اقتصادی قرار دهد؛ وظیفه ای که با تشکیل مرکز آمار در اصطکاک با چارچوب های قانونی فعالیت این مرکز قرار گرفت.

خشت اولی که کج نهاده شد

نکته جالب ماجرا اینجاست که در سال 1339 همزمان با تاسیس بانک مرکزی وظیفه تهیه آمار به آن محول شد، اما چند سال بعد براساس قانونی مصوب 1353 این وظیفه به مرکز آمار هم داده شد و در عمل بذر یک نزاع طولانی مدت کاشته شد.

همین موضوع باعث شد در ماده «54» قانون برنامه پنجم توسعه قانونگذار قید شود که به منظور یکپارچه سازی، ساماندهی و رفع موازی کاری در نظام آماری کشور:

الف - مرکز آمار ایران مرجع رسمی تهیه، اعلام و انتشار آمارهای رسمی کشور است ب - مرکز آمار ایران حداکثر ظرف سال اول برنامه با همکاری دستگاه های اجرایی نسبت به تهیه برنامه ملی آماری کشور مبتنی بر فناوری های نوین با رعایت استانداردها و ضوابط تولید و انتشار آمارهای رسمی، استقرار نظام آمارهای ثبتی و استقرار و تغذیه مستمر پایگاه اطلاعات آماری کشور اقدام کند. این برنامه با پیشنهاد مرکز آمار ایران و تصویب شورای عالی آمار برای دستگاه های اجرایی لازم الاجراست.

ج - به دستگاه های اجرایی اجازه داده می شود حدود وظایف قانونی خود و در چارچوب ضوابط و استانداردهای مورد تایید شورای عالی آمار نسبت به تولید آمار تخصصی حوزه مربوط به خود اقدام کنند.
البته بانک مرکزی در برخی زمان ها دست از انتشار آمار برداشته است، اما سرانجام با تلاش زیاد کوشیده است دست برتر خود را در آماردهی کشور حفظ کند.

در نهایت با وجود کشمکش های بسیار هنوز وضعیت اصطکاکی ادامه دارد و دولت ها در هیچ دوره ای نتوانستند مشکلات موجود میان بانک مرکزی و مرکز آمار را حل و فصل کنند.

بانک مرکزی زیر بار می رود؟

در دولت یازدهم هم تلاش شد این مشکل برطرف شود و شورای عالی آمار مصوب کرد مسئول انتشار آمارها در کشور مرکز آمار است، اما با این وجود بانک مرکزی به تهیه آمارها و انتشار آن ادامه داد. بانک مرکزی اعلام کرد که بی نیاز از تهیه این آمارها نیست و نمی تواند این روند را متوقف کند.

خبرهای رسیده حاکی از آن است که شورای عالی آمار قصد دارد یک بار دیگر پس از برگزاری سرشماری نفوس و مسکن به این مسئله بپردازد و در مورد آن تصمیم گیری کند اما آیا بانک مرکزی زیر بار نتیجه این جلسه می رود؟

امیدعلی پارسا، رئیس مرکز آمار در این باره معتقد است: مرجع اعلام آمارهای رسمی کشور، طبق قانون مشخص است و در همه دنیا هم مراکز آمار، به عنوان مرجع حرفه ای، بی طرف، عالم و متخصص، این وظیفه را به عهده دارند. در عین حال، در برنامه پنجم توسعه، تکلیف قطعی شده و مرکز آمار به عنوان مرجع اصلی آمار رسمی کشور معرفی شد که این موضوع، در قانون احکام دائمی برنامه های توسعه ای مصوب مجلس هم مورد تاکید قرار گرفته و به تبع آن، در برنامه ششم هم تکلیف همین است.

وی که در گفت وگو با مهر سخن می گفت در این باره افزود: البته در دوران گذار از شرایط اعلام آمار از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار، باید تعامل بین این دو مجموعه برقرار باشد، اما به طور کلی مرجعیت مرکز آمار به عنوان نهاد اعلام کننده آمار، در برنامه پنجم به عنوان یک تکلیف قطعی، مطرح شده و بانک مرکزی وظیفه قانونی برای تولید و انتشار آمار ندارد، ضمن اینکه در برنامه احکام دائمی مورد نیاز برنامه های توسعه ای نیز، نظام یک بار دیگر مرجع قانونی، رسمی و صالح برای این کار را مرکز آمار اعلام کرده است.

رئیس مرکز آمار ایران تاکید کرد: بعد از اتمام سرشماری نفوس و مسکن، مرکز آمار با جدیت وارد این موضوع شده و از طریق شورای عالی آمار، حتما این موازی کاری و اعلام اطلاعات را تعیین تکلیف می کند و حتما، مرجع رسمی آمار، مرکز آمار ایران خواهد بود. در همه دنیا نیز بانک های مرکزی که البته قبل از مراکز آمار، متولد شده و آمار تولید می کنند، وظایف خود در این رابطه را به مراکز آمار ملحق کرده و خود به وظایف اصلی و تخصصی که تدوین و نظارت بر اجرای سیاست های پولی و ارزی، کنترلی و مهار تورم است، می پردازند.

وی اظهار داشت: در تورم، بانک مرکزی زودتر از مرکز آمار، اطلاعات داده است، اما در رشد فصل بهار امسال که از سوی مرکز آمار اعلام شد، مرکز آمار زودتر وارد عمل شد. این اظهارات پارسا در حالی است که پیش از این عادل آذر که به جای وی بر مرکز آمار ریاست داشت تلاش فراوانی کرد تا اقتدار مرکز آمار را برای انتشار آمار به دست آورد، اما دست خالی از این نزاع جای خود را به پارسا داد. با این وجود معلوم نیست که آیا بانک مرکزی در دوره وی سرانجام دست از انتشار آمار برخواهد داشت یا خیر؟

ارتباط با نویسنده : nasim64najafi@gmail.com