دست‌بافته‌های سنتی، فرصت حضور می‌خواهند

تولید فرش و گلیم از دیرباز در ایران سابقه داشته و قدمتی کهن دارد. این هنر- صنعت ماندگار و دیرپا فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشته و با زندگی و معاش فعالان و تولیدکنندگان بسیاری گره خورده است. دست‌بافته‌های سنتی که در روستاها و در بین عشایر کشور مرسوم است، یکی از عرصه‌های چشم‌نواز و در عین حال اقتصادی صنایع دستی محسوب می‌شود. بهنام محمدی کشکولی تولیدکننده برتر گلیم و فرش دستباف ویژگی‌های شغلی‌اش را با «فرصت امروز» در میان گذاشته است.مطابق با سنت، من از ایل قشقایی استان فارس هستم و نسل چهارم یک کسب وکار خانوادگی که از گذشته‌های دور به کار گلیم و فرش مشغول بوده‌اند.

هشت نشان ملی و دو مهر اصالت یونسکو دریافت کرده‌ایم. بافته‌های عشایری برگرفته از نوع زندگی عشایر و ساخته دست خودشان بوده، مانند: فرش، گلیم، جاجیم، گبه و لوازم مورد استفاده روزانه مثل مفرش یا خوابگاه (ساک سنتی که رختخواب را در آن نگه می‌دارند) جوال، تیردان، قلیاندان و... که از پشم دام‌ها و رنگ‌های طبیعی بوده است. از اواخر دوره قاجار این تولیدات سنتی در بین مردم رواج پیدا کرد و خارجی‌ها هم با آن آشنا شدند و چون ذهنساز و بر گرفته از طبیعت بود، استقبال کردند و باب مراودات تجاری در این زمینه باز شد.

در حال حاضر بیش از 30نمونه از فرش و گلیم سنتی قشقایی در موزه‌های معروف و معتبر جهان نگهداری می‌شود که گویای ارزش و اعتبار بالای آن است. در دهه 60 و اوایل دهه 70 بازار خوبی را شاهد بودیم، مشتریان زیادی از اروپا برای خرید به ایران می‌آمدند و هر کدام قراردادهای 3-2 هزار متری منعقد می‌کردند. تولیدات سنتی به سه روش انجام می‌شود: اول پشم دستی (با دست ریسیده شده باشد) و رنگ گیاهی مثل پوست گردو، روناس، جاشیر، پوست لیمو، پوست انار و... که بسیار محدود است چون هم زمان‌بر است و هم زحمت زیادی دارد.

دوم پشم کارخانه‌ای و همان رنگ‌های طبیعی که عمده مصرف ما را شامل می‌شود. سوم پشم وارداتی مثل مرینوس که از نیوزیلند و استرالیا وارد می‌شود. تولید فرش و گلیم از پشم مرینوس ظریف‌تر و بهتر است.متاسفانه به دلیل برخی سوء‌مدیریت‌ها و عدم حمایت دولت به‌خصوص دولت قبل و تحریم‌های بین‌المللی، صنعت فرش ایران افت کرد و جایگاهش را از دست داد. حالا رقبای قدری از چین، هند، پاکستان، افغانستان و نپال پیدا کرده‌ایم که قیمت‌شان از ما ارزان‌تر است ولی به کیفیت و مرغوبیت فرش ایرانی نمی‌رسد.

پشم مواد عمده کار ماست که بستگی به نوع و مدل کار دارد. چون 9-8 مدل پشم ریسیده شده داریم که در کارگاه‌های اصفهان، خمینی‌شهر و کاشان بافته می‌شود. قیمت‌ها از کیلویی 20تا 70هزار تومان متغیر است. قیمت پشم وارداتی مرینوس هم بین 50 تا 200هزار تومان است. ما پشم‌ها را یکجا از این کارگاه‌ها خریداری می‌کنیم. ماده بعدی رنگ است که علاوه بر رنگ‌های طبیعی بیشتر کارها بانمونه شیمیایی است که بنا به جنس کار، نوع آن فرق می‌کند که از 10 تا 50هزار تومان در هر کیلو متغیر است.

شیوه تولید ما خانوادگی است، به این صورت که مصالح مورد نیاز را به متقاضی می‌دهیم و کارها را سر زمان مقرر تحویل می‌دهند. بسته به حجم و تعداد سفارشات دریافتی بین 100 تا 500 بافنده با ما همکاری دارند. این را هم اضافه کنم که در 160نمایشگاه داخلی و خارجی شرکت کرده و در کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، امارات، فنلاند، بلاروس، ترکیه و الجزایر در قالب نمایشگاه حضور داشته‌ایم.

سرمایه کار

با اینکه سرمایه اولیه برای راه‌اندازی کار و حرفه ضروری است، اما شناخت بازار هدف و ارائه محصول مناسب با نیاز بازار مهم‌تر است. من کارم را از سال 1370 و از 19سالگی شروع کردم. چون این کار شغل موروثی ما بود، خیلی زود با فوت و فن کار آشنا شدم. الان بعد از 25سال کار مستمر توانسته‌ام در این بازار آشفته و کساد فعالیت کنم.

برای شروع کار تولید، چیزی در حدود 30 تا 40میلیون تومان سرمایه اولیه لازم است. البته برای تولید یک فرش یا گلیم شش متری فضای 15متری کفایت می‌کند. تولید ما در وهله اول انواع فرش، گلیم و گبه در حجم محدود است. میزان تولید سالانه ما به‌طور متوسط حدود 4هزار مترمربع است که در سال گذشته به زحمت به 2هزار متر رسید. ولی در سال‌های قبل 6-5هزار متر تولید هم داشته‌ایم.

صادرات و تبلیغات

در 6-5سال گذشته صادرات خوبی به اروپا و به‌صورت غیرمستقیم به آمریکا داشتیم که به خاطر مسائل سیاسی و تحریم‌ها به صادرات چمدانی در اندازه کم محدود شده است. بیشتر فروش ما داخلی است و امیدواریم با توجه بیشتر به صنایع‌ دستی که دولت نشان داده و گسترش بازارچه‌های مرزی، صادرات مانند گذشته از رونق کافی برخوردار شود. برگزاری نمایشگاه‌های استانی و فصلی، تبلیغات مناسب برای رفع سیاه‌نمایی علیه تولیدکنندگان ایرانی و تدوین مقررات کارآمد می‌تواند در پیشبرد اهداف توسعه‌ای در این بخش موثر باشد.