دعوت رسمی دولت از انجمن‌های علمی

در همایش نقش انجمن‌های علمی در برنامه ششم توسعه کشور که سه‌شنبه شب در دانشگاه خاتم برگزار شد، سخنگوی دولت از انجمن‌های علمی درخواست کرد تا در تدوین برنامه ششم توسعه به کمک دولت تدبیر و امید بیایند.
این همایش با حضورمحمد باقر نوبخت معاون رئیس‌جمهور، سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور و رئیس بنیاد ملی نخبگان، مجید قاسمی رئیس شورای انجمن‌های علمی ایران و مدیرعامل بانک پاسارگاد، دکتر فیروزه خلعتبری اقتصاددان برجسته و مطرح جهان، رئیسان و اعضای انجمن‌های علمی کشور، جمعی از استادان، کارشناسان و دانشجویان برگزار شد.
محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت در این همایش درباره جایگاه انجمن‌های علمی در برنامه ششم توسعه گفت‌: علت عدم تحقق منویات رهبری درباره افق 1404 منحل شدن سازمان مدیریت و برنامه اعلام شده است. امروز نیمی از سند چشم‌انداز کشور با کمترین پیشرفت طی شده، از این رو برای جبران عقب ماندگی سه ماموریت‌ جدید به همراه یک تکلیف با احیای سازمان مدیریت و برنامه از سوی رئیس‌جمهور تعریف شده است.
وی راهبری تحول بنیادین در توسعه کشور، طراحی زیرساخت‌های کشور و رصد مستمر نسبت به تحولات توسعه‌ای را ماموریت جدید سازمان مدیریت و برنامه دانست و افزود: ‌دولت بخش نامه جدیدی برای استفاده از ظرفیت‌های انجمن‌های علمی در کشور ابلاغ کرده است. نگاه دولت نسبت به این انجمن‌ها یک جایگاه رسمی است نه تشریفاتی، به همین دلیل در تدوین برنامه ششم توسعه از ظرفیت‌های این انجمن‌ها استفاده خواهد شد.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه با اشاره به اینکه تنها راهکار برای شتاب یافتن در راه طولانی توسعه استفاده از ظرفیت انجمن‌های علمی و نخبگان است، تصریح کرد: باید سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی در پایان برنامه ششم به 4 درصد افزایش یابد. راه سختی است. از این رو از تمامی انجمن‌های علمی دعوت می‌شود و خواهش می‌کنیم به‌عنوان بازویی در تدوین و نگارش برنامه ششم کمک کنند. دولت احکام برنامه ششم را به مجلس ارائه کرده است.
نوبخت با اشاره به اینکه تنها راه نجات کشور تنها توسل به اقتصاد مقاومتی است از تشکیل‌ ستاد راهبردی اقتصاد مقاومتی در دولت خبر داد و گفت: امروز از نظر منابع به‌شدت در مضیقه هستیم. لایحه بودجه در وقت تعیین شده به مجلس تقدیم خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه اشتباهات گذشته را در تدوین برنامه توسعه تکرار نخواهیم کرد، زیرا برنامه ششم به نام دولت تدبیر و امید است، ‌افزود: در این برنامه به مسائل خاص توجه خواهیم کرد از جمله بحران آب، محیط‌زیست و صندوق‌های بازنشستگی. اما در این برنامه سرمایه‌گذاری در بحث علم و فناوری اولویت دارد، زیرا باید یک‌سوم از رشد 8 درصدی اقتصادی محصول پژوهش و فناوری باشد.
نوبخت با تأکید بر اینکه مکان محور بودن سرمایه موضوع خاص دیگر در برنامه ششم است، افزود: سواحل مکران‌بخشی است که توجه ویژه به آن خواهیم داشت.
وی درباره حمایت دولت از انجمن‌ها با راهکار معافیت مالیاتی گفت: ‌سیاست دولت معافیت مالیاتی نیست برای کمک انجمن‌های علمی روش دیگری داریم. همچنین برنامه‌ای برای استفاده از ظرفیت انجمن‌های علمی برای مبارزه با پولشویی و فساد داریم.
در ادامه این همایش مجید قاسمی درباره جایگاه انجمن‌های علمی در تحقق سیاست‌های کلی نظام، با استناد به اهداف کلان کشور و اهمیت پژوهش و انجمن‌ها در اسناد بالادستی در افق چشم‌انداز کشور، اظهار کرد: سیاست کلی برنامه ششم در سه محور اقتصاد مقاومتی، پیشتازی در عرصه علم و فناوری و تعالی و مقاوم‌سازی فرهنگ است. در فرآیند تدوین برنامه ششم توسعه و لایحه بودجه سال 95 باید نسبت به تقویت نقش و جایگاه پژوهش، علم، فناوری و نوآوری به‌عنوان یک موضوع خاص با تأکید بر تسهیل مشارکت بخش غیر‌دولتی تلاش شود.
وی با بیان اینکه در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری، باید سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی از وضعیت فعلی به یک درصد در قانون بودجه سال آینده و تا 4درصد تا سال 99 افزایش یابد، تأکید کرد: همچنین باید شرایط به‌گونه‌ای رقم بخورد که یک تا 2درصد از کل اعتبارات هزینه‌ای، تملک دارایی‌های سرمایه‌ای همه دستگاه‌ها و بودجه عمومی شرکت‌ها برای پژوهش اختصاص یابد.

رئیس شورای انجمن‌های علمی ایران ابراز امیدواری کرد با تنوع‌بخشی و افزایش منابع مالی و اعتبارات پژوهش و فناوری تأمین یک درصد سهم دولت در سال آینده و سهم 2درصدی از طریق بخش‌غیر‌دولتی برای سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، جایگاه پژوهش و فناوری بهبود یابد. در برنامه پنجم توسعه پیش‌بینی‌ها در این زمینه محقق نشد.
قاسمی علل عدم موفقیت پژوهش در کشور را کمبود بودجه تحقیق و توسعه، نبود زیرساخت‌های حقوقی جهت مالکیت معنوی، وجود شکاف عمیق میان صنعت و دانشگاه‌ها، عدم تطابق نظام آموزشی و پژوهشی کشور با مقتضیات کشور دانست و گفت: در حال حاضر 700 انجمن علمی در کشور فعال هستند. باید ساز و کار مناسب برای حمایت ویژه از پژوهش‌های کاربردی تقاضا محور و مشتری‌گرا، با تأکید بر فناوری‌های نو در دستگاه‌های اجرایی تعریف شود تا برای حل مشکلات و چالش‌های پیش‌روی توسعه کشور تلاش شود.
وی با بیان اینکه ایرانی‌ها از درهای باز می‌ترسند، تأکید کرد: حال که تمام درهای تحقیق و توسعه در کشور باز است و ما باید از این درها عبور کنیم و از آنها نترسیم.
قاسمی به موضوع سهم مخارج تحقیق و توسعه در تولید ناخالص داخلی اشاره کرد و گفت: براساس اعلام آمارها سهم پژوهش از تولید ناخالص کمتر از نیم درصد است، باید تلاش کنیم این سهم افزایش یابد.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور نیز در این همایش، ‌گفت‌: به درخواست آقای قاسمی به این همایش آمده‌ام زیرا چند جلسه‌ای که با چند انجمن‌ علمی در روزهای نخست برگزار شد، بی‌نتیجه بود. معتقدم باید رابطه میان ما و انجمن‌ها دوطرفه باشد.
وی با اشاره به اینکه امروز وابستگی بودجه‌ای کشور به نفت به 18 درصد رسیده است، تصریح کرد: آمادگی داریم وظایف مان را به انجمن‌ها واگذار کنیم. باید انجمن‌های علمی پذیرای مسئولیت باشند در غیراین‌صورت به نتیجه نخواهیم رسید.
معاون رئیس‌جمهوری گفت: آماده حمایت از انجمن‌ها هستیم و با توجه به اینکه معاونت علمی و فناوری تنها 140 نفر نیرو دارد، قوانین دست و پاگیر اداری گسترده‌ای نیز ندارد و می‌توان خود را به‌راحتی با شرایط تطبیق داد. امیدوارم با انجام مذاکرات به مفهوم جدیدی با انجمن‌ها دست‌یابیم تا روی پلتفرم درست و دائمی همکاری کنیم.
دکتر فیروزه خلعتبری، بانوی اقتصاددان ایران، در این همایش گفت: بهترین نگاه در زمینه توسعه، نگاه توسعه پایدار است که تعامل بین چهار سرمایه انسانی، فیزیکی، طبیعی و اجتماعی را تبیین می‌کند.
وی با بیان این نکته که آنچه در کشور به‌عنوان برنامه‌های توسعه‌ای می‌شناسیم نگاه سنتی به اقتصاد است، افزود: متأسفانه در مورد بهره‌وری و سهم آن در رشد اقتصاد کشور صحبت‌های فراوانی می‌شود ولی بهره‌وری به‌صورت انفعالی دیده شده و محورهای تعاملی در مورد آن دیده نشده است.
وی با بیان این نکته که وقتی درباره متغیرها صحبت می‌کنیم، نگاه انفعالی است تا فعال و تعاملی، اضافه کرد: در نگاه انفعالی به وضعیت ابزار به‌صورتی که اتفاق می‌افتد نگاه می‌کنیم ولی در نگاه تعاملی، می‌توانیم نگرش‌ها را هم مشاهده کنیم.
این اقتصاددان برجسته کشورمان با بیان این نکته که قدرت ایستادگی را در سیاست‌ها و بیان مواضع نداریم، تأکید کرد: یکی از مشکلات این است که در داده‌هایی که در برنامه‌های توسعه به کار می‌گیریم منظور از متغیرها را بیان نمی‌کنیم و به عوامل بیرونی وابسته می‌شویم، همین می‌شود که با تغییر میزان پول نفت، وضعیت اقتصادی ما هم تغییر می‌کند. به گفته وی، عمده‌ترین دلیل ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، همین افت و خیزها بوده‌است.
دکتر خلعتبری با بیان این نکته که به اعتقاد اقتصاددانان فرهیخته، توسعه ویژگی خاص هر کشور است، اظهار داشت: براساس این نگاه، هر کشوری باید توسعه خودش را طراحی و اجرا کند.
وی افزود: توسعه پایدار تعامل چهار نوع سرمایه انسانی، فیزیکی، طبیعی و اجتماعی است و تمام تعامل‌ها از مکانیزم سرمایه‌انسانی است ولی متأسفانه در سیاست‌های اقتصادی و سند چشم‌انداز به نقش دانش آن گونه که باید توجه نشده‌است.
این اقتصاددان، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات را نبود رقابت در پدیده علم خواند و یادآور شد: ما در الگوی توسعه پایدار می‌توانیم عوامل را تلفیق کنیم ضمن اینکه باید توجه داشته‌باشیم که اولویت توسعه با انسان است، چون علم از سوی انسان ایجاد می‌شود.
در پایان این همایش بیانیه‌ای با عنوان «انتظارات و درخواست‌های انجمن‌های علمی از دولت و مجلس» قرائت شد که می‌توان به مواردی از جمله درخواست تعامل و همکاری با دولت و سیاست‌گذاران در مسیر توسعه، ایجاد بانک اطلاعاتی کارآمد علمی و فناوری از طریق شورای انجمن‌های علمی، ایجاد امکان حضور انجمن‌های علمی در تصمیم‌گیری‌های دولت و مجلس، ایجاد ساز وکار لازم برای تعامل بیشتر میان صنعت و دانشگاه، ‌تامین اعتبارات لازم برای تحقیق و توسعه اشاره کرد.
گفتنی است در این همایش از دکتر فیروزه خلعتبری به‌عنوان بانوی اقتصاد ایران و اقتصاددان برجسته جهان، تقدیر شد.