سیاست‌های تشویقی نهال‌های بی‌ثمر

چندی پیش صادق ضیائی بیگدلی، سرپرست معاونت امور بین‌الملل و الحاق به WTO سازمان توسعه تجارت در دیدار با هیات‌هایی از کشور چین در زمینه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران گفته بود که اگر شرکت‌های خارجی با استفاده از ظرفیت واحدهای تولیدی داخلی در ایران نسبت به تولید محصولات با نشان معتبر اقدام کنند در صورتی ‌که حداقل 20 درصد از محصولات تولیدی را صادر کنند تا پنج سال مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند و با اتمام دوره مذکور، از 50 درصد تخفیف مالیاتی برخوردار خواهند شد. این امر در امتداد مشوق‌های دولت در جهت جذب سرمایه‌های خارجی است.موضوعی که مدت‌هاست از دیدگاه دولت مسئله مهمی برای ایجاد توسعه پایدار اقتصادی محسوب می‌شود.

هر روز دولت سیاست‌های تشویقی جدیدی در جهت سرمایه‌های خارجی مطرح می‌کند، اما نکته مهم اینجاست که این سیاست‌ها تا چه اندازه می‌توانند در این زمینه موثر باشند و آیا تنها ضعف عدم جذب سرمایه‌های خارجی نبود چنین مشوق‌هایی است یا دلایل دیگری در این زمینه موثر هستند. نظر بخش خصوصی را می‌توانید در این زمینه از نظر بگذرانید.

***

محمود نجفی سهی:

اولویت با سرمایه‌گذار داخلی باشد

محمود نجفی سهی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی معتقد است تا از همه پتانسیل‌های سرمایه داخلی استفاده نکنیم جذب سرمایه خارجی بی‌فایده است.

با توجه به بحثی که به تازگی درباره معافیت مالیاتی که به سرمایه‌گذاران خارجی تعلق می‌گیرد مطرح شده، در ابتدا آیا شما اولویت رشد اقتصادی کشور را در گرو سرمایه‌گذاری خارجی می‌بینید؟

اولویت ما قبل از سرمایه‌گذاران خارجی باید سرمایه‌گذاران داخلی باشد. جدای از صنایع خاصی مانند پتروشیمی، نفت و گاز سود بقیه صنایع کوچک و مولد شاید در نهایت به 50 درصد سود حاصل از سپرده بانکی برسد. در نتیجه چنین شرایطی حتی برای سرمایه‌گذار داخلی جذابیتی ایجاد نمی‌کند. بنابراین اگر بخواهیم سرمایه خارجی جذب کنیم در قدم اول باید در سرمایه‌گذار داخلی ایجاد علاقه کنیم.

در قدم دوم با توجه به اینکه ما ملت ثروتمندی هستیم، اینچنین که در حال حاضر بر جذب سرمایه خارجی تاکید می‌شود نیازی به سرمایه خارجی نداریم. شاید در صنایع بزرگی مانند پتروشیمی و نفت و گاز این نیاز باشد اما در صنایع کوچک و متوسط نیازی به جذب سرمایه خارجی وجود ندارد.  

بحثی که مطرح می‌شود این است که سرمایه‌گذار خارجی علاوه بر سرمایه با خود دانش و تکنولوژی نیز می‌آورد، این نکته از نظر شما چگونه ارزیابی می‌شود؟

مگر ما در صورت تولید، توانایی وارد کردن تکنولوژی را نداریم؟ از سوی دیگر بحثی که مطرح می‌شود این است که سرمایه‌گذار خارجی سبب رونق صادرات می‌شود، در حالی‌که ما اگر شرایط تولید مناسب را داشته باشیم، ارتباطات بین‌المللی مناسبی را پی‌ریزی کرده باشیم و تولید رقابتی داشته باشیم، خودمان به راحتی می‌توانیم بازار بین‌المللی تولیدمان را پیدا کنیم. من نمی‌گویم کاملا بی‌نیازیم اما آنقدر که امروز بر این نیاز تاکید می‌شود من اعتقادی ندارم.

برخی معتقدند برای رسیدن به رشد اقتصادی نیاز به سرمایه‌گذاری 200 میلیاردی داریم که سرمایه داخلی نمی‌تواند در چنین حدی قرار بگیرد و در نتیجه نیاز به سرمایه‌گذار خارجی داریم، آیا این گزینه از نظر شما قابل قبول نیست؟

نه من این را نمی‌پذیرم. شاید در صنایع پتروشیمی و نفت و گاز سرمایه‌گذار داخلی طالب نباشد یا قدرت سرمایه‌گذاری نداشته باشد اما در دیگر صنایع، ما نیازی به چنین رقمی برای رشد نداریم. من معتقدم این آمار و ارقام درست نیست. من فکر می‌کنم اگر در کشور شرایط سودآوری و رشد برای صنایع فراهم شود سرمایه‌های داخلی کفاف آن را می‌دهد.

بنابراین با توجه به صحبت‌های شما اگر تسهیلاتی که به سرمایه‌گذار خارجی داده می‌شود به سرمایه‌گذار داخلی داده شود، بهتر می‌تواند در رشد تولید و صنایع مولد نقش ایفا کند؟

البته صحبت من درباره دادن تسهیلات به سرمایه‌گذار داخلی نبود. اما اگر همان معافیت‌ها برای سرمایه‌گذار داخلی ایجاد شود هم بد نیست. چرا به سرمایه‌گذار خارجی که نیمی از بازار ما را می‌گیرد و نیمی از اشتغال ما را می‌گیرد این امتیاز را بدهیم ولی آن را از سرمایه‌گذار داخلی دریغ کنیم. به نظر من اگر سیاست تشویقی اعمال می‌شود، همه سرمایه‌گذار‌ها چه داخلی و چه داخلی را باید در بر بگیرد.

یکی از دلایل تاکید بر جذب سرمایه خارجی این است که اگر سرمایه‌گذار خارجی وارد کشور شود اگر قرار بر اعمال تحریم شود چون سرمایه خارجی هم به خطر می‌افتد کمتر این خطر وجود دارد. نظر شما در این حوزه چیست؟

چرا ما کاری کنیم که در خطر تحریم قرار بگیریم و بعد برای جلوگیری از این تحریم جذب سرمایه خارجی کنیم. مانند این است که من راننده بد رانندگی کنم و بگویم اگر کسی کشته شد دیه را بیمه پرداخت می‌کند. بنابراین سیاست ما نباید به‌گونه‌ای باشد که در خطر تحریم قرار بگیریم. بتوانیم با دنیا مراوده کنیم و روابط بین‌المللی‌مان را بهبود ببخشیم. اگر تحریم اتفاق بیفتد توجهی به سرمایه‌گذار داخلی و خارجی نمی‌شود و سرمایه‌گذار خارجی هم اجازه صادرات پیدا نمی‌کند. در نهایت من معتقدم جذب سرمایه خارجی نیز خوب است اما وقتی باید به آن سمت و سو رفت که از همه پتانسیل‌های داخلی بهره برده باشیم.

***

محمد حسین روشنک:

منازعات سیاسی مانع جذب سرمایه‌گذار خارجی است

محمد حسین روشنک، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی معتقد است تا زمانی که مسائل اقتصادی دستمایه منازعات سیاسی قرار می‌گیرد سرمایه‌گذار خارجی به کشور نمی‌آید.

با توجه به مشوق معافیت پنج ساله برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی شما تاثیر این مشوق را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

هر اقدامی که سبب جذب سرمایه از خارج از کشور و محرک اقتصاد شود و ایجاد اشتغال کند برای کشور مفید است.

آیا این مشوق‌ها در این جذب موثر هستند؟

متاسفانه هم شعار سال و هم مسئله سرمایه‌گذاری سبب وجه مبارزه دو گروه سیاسی در کشور شده است. حتی مسئله رفع تحریم‌ها و برجام تبدیل به موضوعی سیاسی شده است تا وقتی این مسائل مورد منازعه دوجناح باشد و همه با همدلی آن را در جهت رشد اقتصادی و پیشرفت کشور ندانند، اقتصاد رونق پیدا نمی‌کند. تا زمانی که این مسائل وجه سیاسی پیدا کند هر ترفندی که دولت در نظر بگیرد، بی‌فایده است.

مگر آن همدلی که مقام معظم رهبری سال گذشته مطرح کرد ایجاد شود و مسائل اقتصادی مورد تسویه حساب گروه‌های سیاسی قرار نگیرد. آن هنگام است که می‌توان به رشد اقتصادی در کشور امیدوار باشیم.تا وقتی مسائل اقتصادی مورد مناقشه و دستمایه منازعات سیاسی قرار گیرد نه بهبود اقتصادی اتفاق می‌افتد و نه سرمایه‌گذار خارجی به کشور می‌آید.

***

مجیدرضا حریری:

جذب سرمایه خارجی الزام است

مجیدرضا حریری، رئیس کمیسیون واردات اتاق ایران معتقد است نه اولویت بلکه الزام رشد پایدار اقتصادی در کشور جذب سرمایه خارجی است.

با توجه به معافیت 5 ساله‌ای که برای جذب سرمایه‌های خارجی در نظر گرفته شده است، آیا شما اولویت رشد اقتصادی کشور را در جذب سرمایه خارجی می‌بینید؟

ما برای رسیدن به نرخ رشد پایدار بالای 6درصد احتیاج به سرمایه‌گذاری سالانه حداقل 200میلیارد تومان داریم. از این مقدار بخش قابل توجهی که حدود 40درصد است باید از طریق سرمایه‌گذار خارجی تامین شود، زیرا ظرفیت سرمایه‌گذار داخلی این میزان نیست. بنابراین ما برای رسیدن به رشد پایدار الزام داریم که سرمایه‌گذاری در کشور افزایش یابد که بخشی از آن بر عهده سرمایه‌گذار خارجی است.

بنابراین از آنجا که تا چند سال آینده ما رقم مورد نیاز سرمایه‌گذاری 200میلیاردی را در کشور نداریم نیاز به سرمایه‌گذار خارجی داریم، از سوی دیگر سرمایه‌گذار خارجی با خود تکنولوژی نیز می‌آورد. ما برای این چند میلیون جوان بیکار و چندین میلیون تحصیلکرده بیکاری که سال به سال بر تعدادشان افزوده می‌شود حتما نیاز به سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی داریم که بخشی از آن کار سرمایه‌گذار خارجی است.

حال که جذب سرمایه خارجی به زعم شما الزام رشد پایدار اقتصادی است، آیا معافیت 5ساله می‌تواند مشوق مناسبی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی باشد؟

به نظر من اساسا این مشوق خوبی نیست. در کل اگر ما به قوانین سرمایه‌گذاری در کشور نگاه کنیم در قیاس با قوانین دیگر کشورها قوانین خوبی است. علاوه بر آن همین مشوق‌ها مانند معافیت مالیاتی می‌تواند این قوانین را تکمیل کند. اما باید توجه داشته باشیم این قوانین که در دو دهه گذشته نیز وجود داشته نتوانسته موفق به جذب سرمایه خارجی شود. ما متوسط جذب سرمایه خارجی‌مان کمتر از 2 تا 3میلیارد است.

حال این رقم را با جذب سرمایه‌های خارجی در کشورهایی مانند کره‌جنوبی و چین که بالای 100میلیارد دلار است قیاس کنید. سرمایه‌گذار خارجی از اساس کاری با اعتقادات و دین و آیین کشور مقصد ندارد، آنچه برای سرمایه‌گذار اهمیت دارد سودبری و امنیت سرمایه‌گذاری در آن کشور است. ما چندین مانع بر سر راه سرمایه‌گذار خارجی داریم؛ نخستین مانع عدم احترام به سرمایه‌گذار است. کسی که سرمایه‌گذاری، تولید و ایجاد اشتغال می‌کند فی‌النفسه فرد محترمی است که متاسفانه چنین فردی چه داخلی و چه خارجی در کشور ما مورد احترام نیست.

بنابراین نخستین کار احترام به سرمایه‌گذار ایجاد اشتغال است. از این مانع فرهنگی که بگذریم، سرمایه‌گذار خارجی در نخستین قدم به شاخص‌های کسب‌و‌کار در کشور مد نظر نگاه می‌کند. ما در همه فهرست‌های فضای کسب و کار در میان 180 کشور مورد بررسی رتبه سه رقمی داریم که رتبه ناامیدکننده‌ای است.

با اینکه چند سال است که بر بهبود فضای کسب‌و‌کار تاکید می‌شود و تصویب شده است هنوز آیین‌نامه‌های آن تصویب نشده که از این رو همه افرادی که برای مطالعه سرمایه‌گذاری به کشور می‌آیند تمایلی به سرمایه‌گذاری نشان نمی‌دهند و آنهایی هم که می‌آیند و متمایل به سرمایه‌گذاری هستند، اغلب در حوزه پتروشیمی، نفت و گاز و خودرو است، زیرا این صنایع دست دولت است و فضای کسب‌و‌کار آنها برخلاف فضای کسب‌و‌کار بخش خصوصی مساعد باشد، زیرا این حوزه‌ها متاثر از فضا و قیمت‌های بین‌المللی است. البته این سرمایه‌گذاری‌ها نیز بد نیست ولی اساسا منجر به سرمایه‌گذاری پایدار نمی‌شود.

بنابراین شما چنین مشوق‌هایی را در جذب سرمایه خارجی موثر نمی‌بینید؟

اثر این مشوق‌ها در برابر فساد مالی اداری ما که رتبه 133 در میان 180 کشور را داراست هیچ است. اثر این مشوق‌ها کم است. تا زمانی که شاخص‌ها مساعد نشود این مشوق‌ها بی‌فایده است.

ارتباط با نویسنده: sarabouromand@gmail.com