عسل گیاهی برند‌سازی می‌شود

درباره عسل و بازار آن حرف و حدیث‌های فراوانی وجود دارد. این محصول در سال گذشته به میزان 75هزارتن تولید شد که سهم عمده‌ای از اشتغال و سلامت مردم را به خود اختصاص داده است. گفته‌های زیادی درباره اصل یا تقلبی بودن عسل در بازار شنیده شده که تقریبا هیچ‌کدام‌شان منبع موثقی ندارند و حدس و گمانی است که دست اندرکاران این رشته آن را بنا به تجربه خود تخمین می‌زنند.

در این میان عوامل طبیعی و تغییرات اقلیمی نیز مزید بر علت شده و ورود بیشتر عسل‌های تقلبی یا غیرطبیعی را به بازار رقم زده است. در سال‌های اخیر مشکل وجود ریزگردها که به روی گرده گل نشسته و اجازه شهدگیری را به زنبور نمی‌دهد، یکی از مهم‌ترین مشکلات به وجود آمده است. البته نباید از بحران کم آبی و خشکسالی نیز غافل بود. به عبارتی این دو دست به دست هم داده و صنعت زنبورداری را به خطر انداخته است.

3راه تولید عسل

هر جا که گل و گیاه باشد، زنبور می‌تواند در آن ناحیه زندگی کرده و عسلی تولید کند که عنوان طبیعی را به دوش می‌کشد. یکی از تولیدکنندگان در این رابطه به «فرصت امروز» می‌گوید: «به‌طورکلی سه راه اصلی برای تولید عسل در کشور وجود دارد که تمام محصولات موجود در بازار را در بر می‌گیرد.»

روح الله جواهری معتقد است طبیعی‌ترین عسلی که می‌تواند تولید شود، هیچ هزینه‌ای برای زنبوردار نداشته و او تنها باید با شناخت اقلیم‌های متفاوت و پیدا کردن مناطقی که قابل استفاده برای زنبور باشد، راه تولید را برای خود باز کند. در این موارد به خاطر منافعی که برای پرورش‌دهندگان گل و گیاه یا کشاورزان مختلف وجود دارد، حتی در برخی موارد خود کشاورزان از قبول کندوها در مزارع‌شان استقبال می‌کنند. باور کردنی نیست که برخی‌ها می‌گویند شهد گل در دسترس نیست و به خاطر گرد و خاک از بین رفته است.

اما برخلاف اظهارنظر این تولیدکننده، به گفته بسیاری از کارشناسان دسترسی به این اقلیم‌ها برای همه زنبورداران مقدور نیست و متأسفانه اقلیم کشور در سال‌های گذشته شامل تغییراتی شده که چندان به نفع کشاورزی رقم نمی‌خورد. به هر ترتیب، جواهری ادامه می‌دهد: «نوع غیرطبیعی عسل‌هایی هستند که از زنبورهای گل ندیده استحصال شده‌اند. به عبارتی، تغذیه آنها دستی بوده و تنها مقداری آب و شکر است. برای تولید هر کیلوگرم از این نوع، زنبوردار مجبور است حداقل شش تا هفت کیلوگرم شکر استفاده کرده و برای هر کندو کاسه‌ای از آن را تهیه کند؛ آن هم شکری که کیلویی حدود 2هزار تومان قیمت دارد. بنابراین نسبت به عسل طبیعی، هزینه زیادی داشته و چندان عاقلانه به نظر نمی‌رسد.»

به گفته وی، عسلی که از راه طبیعی به دست می‌آید، اگرچه مقدار کمتری داشته اما قیمت بالاتری دارد. به‌جز دو مرتبه‌ای که زنبورها در سال عسل طبیعی تولید می‌کنند، می‌توان دو یا سه بار هم به شکل تغذیه دستی از این حشره، عسل گرفت. اما نباید این نکته را فراموش کرد که زنبورها به‌طور طبیعی، اگر گل و گیاه در اطراف کندو پیدا کنند، به هیچ‌وجه از آب و شکر استفاده نمی‌کنند. به‌هر ترتیب، شاید 50درصد عسل‌های بازار، از همین نوع باشند.

این تولید‌کننده با اشاره به دسته سوم عسل‌ها اظهار می‌کند: «نوع دیگری که در نهایت 5 تا 10درصد کل محصولات بازار را تشکیل می‌دهند، عسل‌های زنبور‌ندیده هستند و سودجویان بدون دخالت زنبور با اختلاط آب و شکر و طی پروسه‌ای آن را تولید می‌کنند. به نظر می‌رسد این نوع از انواع دیگر بدتر بوده و باید هرچه سریع‌تر جلوی آن را گرفت.»

آمارها درست نیست

همانند جواهری، دبیر انجمن علمی زنبور عسل نیز معتقد است که محصولات غیرطبیعی در بازار وجود دارد و شاید بزرگ‌ترین معضل این صنعت، همین موضوع باشد. حسین پورقرایی معتقد است، اکنون غیرطبیعی‌ها بسیار بیشتر از طبیعی‌ها در بازار به چشم می‌خورند و این در حالی است که تشخیص این دو از هم تنها به واسطه آزمایش و آنالیز مقدور است. البته قرار است با همکاری سازمان ملی استاندارد و سازمان غذا و دارو، استاندارد جدیدی برای برندینگ این محصول نوشته شده و تمام طبیعی‌ها طی پروسه‌ای دارای برند شناخته شده باشند. اکنون متأسفانه تولید عسل در برخی استان‌ها بسیار مشکوک است. زیرا اگر کل گل‌های استان را جمع کنند، باز هم برای تولید آن مقدار، کافی نیست.

صحبت‌های دبیر انجمن علمی زنبور عسل در حالی است که رئیس اتحادیه تعاونی زنبورداران خوزستان به ایسنا گفته است: تولید عسل گیاهی ظرفیت خاصی است که می‌توانیم از گیاهان مختلف بومی، عسل با کیفیت و با خاصیت بالا تولید کنیم اما متأسفانه به این بخش توجهی نمی‌شود.

امین کریمی اظهار کرده، تولید عسل گیاهی نیاز به حمایت زنبورداران دارد تا تولید را بالا ببرند که متأسفانه مدیران بخش کشاورزی برای این نوع عسل ارزشی قائل نمی‌شوند. وی خاطرنشان کرده، اگر بخواهیم در زنبورداری درآمدزایی بیشتری داشته باشیم، باید عسل تغذیه‌ای را در کنار گیاهی تولید کنیم اما عسل گیاهی به دلیل خاصیت بالا و بومی بودن از اهمیت بالایی برخوردار است که باید به آن توجه ویژه شود. کریمی تصریح کرده متأسفانه بخش دولتی، آمار تولید عسل تغذیه‌ای و گیاهی را با هم جمع‌آوری می‌کنند و چون میزان تولید عسل تغذیه‌ای بالاست، معضلات و مشکلات کاهش تولید عسل گیاهی پوشانده می‌شود.