فرصت ها و تهدیدهای بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس بررسی می شود / فرصتی که با تاخیر به دست آمد

سال 1385 بود که پالایشگاه ستاره خلیج فارس با هدف طراحی، مدیریت، تامین منابع مالی، احداث، بهره برداری و نگهداری از میعانات گازی به ثبت رسید. اما مسائل و مشکلات متعددی مانند محدودیت های ناشی از تحریم سبب شد این پالایشگاه تا 10 سال به بهره برداری نرسد. اکنون دولت یازدهم اعلام کرده که این پالایشگاه تا پایان امسال به بهره برداری می رسد و با اجرای فاز اول آن کشور در حوزه بنزین به خودکفایی می رسد.

این پالایشگاه به عنوان نخستین پالایشگاه طراحی شده براساس خوراک میعانات گازی با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه است که روزانه ۳۵ میلیون لیتر بنزین  (عدد اکتان ۹۵) و ۱۴ میلیون لیتر گازوئیل به ظرفیت تولید فرآورده های نفتی کشور اضافه خواهد کرد؛ اتفاقی که سبب خواهد شد کشور نه تنها نیازی به واردات بنزین نداشته باشد که بتواند بخش مازاد این تولیدات را به کشورهای منطقه صادر کند، اتفاقی که می تواند خبر خوبی برای اقتصاد کشور باشد.

خبری که برخی آن را فرصتی می دانند که دیر به دست آمده و اگر از پتانسیل های آن به خوبی بهره برداری نشود به نوعی فرصت سوزی است. حال باید دید سیاست های دولت چگونه رقم خواهد خورد و این فرصت سبب رشد اقتصادی می شود یا خیر؟

***

محمد علی صادقی:

بهره برداری این پتروشیمی ها توجیه دارد

محمدعلی صادقی، کار شناس امور بین الملل نفت، گاز و انرژی معتقد است که خروجی این پالایشگاه باید همه هزینه های ناشی از آلودگی محیط زیستی ما را از بین ببرد تا بهره برداری از آن توجیه پذیر باشد.

با توجه به راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس و دو پالایشگاه دیگر تا آخر سال جاری ارزیابی شما از این اتفاق چیست و آیا بهره برداری از این پالایشگاه ها می تواند در اقتصاد ما تغییری ایجاد کند؟

با توجه به اینکه خوراک این پالایشگاه ها میعانات گازی است تولید آنها بنزین و گازوییل خواهد بود. برای نخستین بار است که پالایشگاهی با ظرفیت 300هزار بشکه در روز در حال راه اندازی است. همان طور که می دانید ما منابع گازی عظیمی داریم که یا باید آن را به صورت خام صادر یا با تولید دیگر فرآورده های گازی آن را به شکل بنزین و گازوییل تولید و صادر کنیم و قطعا تولید بنزین و گازوییل و صادرات آن بیشتر از صادرات نفت خام اهمیت دارد که سبب می شود این اتفاق اهمیت پیدا کند، اما متاسفانه این موضوع با 10 تا 15 سال تاخیر روی داد و با تغییر مدیریت ها راه اندازی آن مدت طولانی به تاخیر افتاد. با توجه به این زمان و هزینه ای که صرف ساخت این پالایشگاه ظرف 10سال گذشته صورت گرفته باید بگویم با این تاخیر ما در فرآیند ساخت آن ضررهای زیادی دادیم. ما 10سال گذشته با 3میلیارد می توانستیم این پالایشگاه را احداث کنیم، اما اکنون بالای 10میلیارد دلار هزینه روی دست این مجموعه گذاشته است.

با توجه به پیش روی کند این ساخت و ساز، هزینه تولید آن صرف واردات می شد و اراده ای برای ادامه روند ساخت آن نبود. همین موضوع باعث شد که این پروژه به موقع به بهره برداری نرسد و کلی هزینه اضافه روی دست کشور بگذارد. حال این اراده حاکم شده تا این بهره برداری صورت بگیرد و با بهره برداری از آن 20 میلیون بشکه تولید کنند.

آنطور که به نظر می آید این میزان تولید ما را از واردات بنزین بی نیاز خواهد کرد و هزینه های داخلی را کاهش خواهد داد، آیا این موضوع تغییری در ساختار اقتصادی ایجاد می کند؟

متاسفانه هرچند این پالایشگاه قرار است بنزین یورو 4 و 5 تولید کند، اما ما همچنان خودروهای داخلی مان اغلب با بنزین یورو 2 کار می کنند و عملا بخشی از این تولیدات در داخل کارایی ندارد و مجبور به صادر کردن آن هستیم. به نظر من بهتر است که دولت به جای هزینه هایی که در حوزه HSE و هزینه آلودگی ناشی از بنزین یورو 2 می کند تسهیلاتی فراهم کند تا این خودرو ها جایگزین شوند و همه مصرف بنزین داخلی ما از این پالایشگاه ها تامین شود.

در مجموع به هر حال بهره برداری از این پالایشگاه ها اتفاق قشنگی است. اتفاقی مانند پروژه عسلویه است که بسیاری آن را به لحاظ ساختاری غلط ارزیابی می کنند ولی با توجه به آن میزان فاز پتروشیمی و پالایشگاه که در این منطقه به بهره برداری رسیده، با وجوده ساختار غلط می توان گفت که هر چند 70 میلیارد هزینه ساخت آن شده اما با توجه به خوراکی که تولید می کنند و خروجی که دارند می توانیم بگوییم که ساختار غلطی است که توجیه دارد.

هر چند که آلایندگی آن بالاست و مشکلات زیست محیطی ایجاد کرده است، اما صرف نظر از این فاکتورهای سلبی نکات ایجابی نیز در این ساختار وجود دارد که می توانیم بگوییم که بهره برداری آن برای کشور توجیه دارد. درباره پالایشگاه خلیج فارس نیز این موضوع صادق است که هر چند در سال های طولانی، هزینه های زیادی به کشور وارد کرده به هر حال اکنون به بهره برداری رسیده است و می توانیم با استفاده از خروجی آن، این هزینه ها را تا حدی توجیه کنیم.

حال با توجه به مازاد این تولیدها اثرات صادراتی آن را چگونه ارزیابی می کنید؟

فکر می کنم اولویت ما باید کاهش هزینه های داخلی باشد؛ هزینه هایی که آلاینده ها و HSE برای کشور داشته باید با این تولیدات جبران و خیال مان از هزینه های مازاد ناشی از مصرف بنزین های یورو 2 رها شود وقتی هزینه های داخلی در حوزه بنزین به حداقل برسد آنگاه می توانیم درباره مزایای صادرات آن صحبت کنیم.

***

علی شمس اردکانی:

باید میراث شوم دولت قبل حذف می شد

علی شمس اردکانی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران معتقد است تا زمانی که سیاست های اقتصادی تغییر نکند بهره برداری از این پالایشگاه ها تهدیدی برای سرمایه ملی محسوب می شوند.

با توجه به راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس تا پایان سال جاری و رسیدن به خودکفایی در حوزه بنزین، ارزیابی شما از این طرح چیست و مزایا و معایب آن را چگونه می بینید؟

تا زمانی که ما در قیمت بنزین به قیمت فوب منطقه نرسیم از دو جایگاه متضرر می شویم؛ ابتدا کالاهای نفتی ما کالاهای سرمایه ای محسوب می شوند که بنزین نیز جزو این کالاها است و از آنجا که ما درآمد آن را هزینه مسائل بدون ارزش افزوده می کنیم بیشتر شدن میزان تولید سبب می شود سرمایه کشور را هدر دهیم.

دوم با افزایش تولید و پایین بودن قیمت ها روند قاچاق افزایش پیدا می کند. مسئله بنزین و نفت ما یک مسئله مهندسی نیست و نیاز به دیدگاه اقتصادی دارد. اما متاسفانه مهندسان ما درباره آن تصمیم می گیرند و مانند این است که نعل بند جراحی کند، که خب نتیجه چنین جراحی مشخص است. زمانی این اتفاق موفقیت محسوب می شود که کل درآمد ناشی از این تولید به حساب سرمایه کشور برود و لازم است در این فرآیند سازوکار جلوگیری از قاچاق سوخت جدی تر شود.

آیا رسیدن به قیمت فوب منطقه این شرایط را برای کشور فراهم می آورد؟

قطعا این اتفاق می افتد. تا زمانی که قیمت پایین باشد، مصرف بیهوده زیاد می شود اما اگر قیمت بالا برود کسی بیهوده مصرف نمی کند. هیچ چیزی بدتر از این نیست که قیمت بنزین در ایران از بنگلادش پایین تر است. حال کاری به ترکیه و اروپا نداریم. از طلا گشتن پشیمان گشته ایم لطف کرده ما را مس کنید. دیگر امیدی به رسیدن قیمت بنزین به قیمت ترکیه و اروپا نداریم و توقع می رود قیمت آن به بنگلادش برسد. تا حداقل در این شرایط قاچاق به این کشورها توجیهی نداشته باشد و مشکل قاچاق بنزین مان حل شود.

با توجه به اینکه دولت دچار کمبود بودجه است و افزایش قیمت نفت خواه ناخواه به نفع دولت خواهد بود شما چه دلایلی را در عدم افزایش قیمت بنزین سهیم می دانید؟

من این حوزه را بلد نیستم. من از سیاست های اقتصاددانان دولت حیرانم. صحبت های این اقتصاددانان به نحوی است که به درد مدرسه هم نمی خورد چه برسد به اداره کشور.

با همه معایبی که به آن اشاره کردید در کل آیا بهره برداری از این پالایشگاه ها می تواند فرصتی برای رشد اقتصادی کشور به حساب بیاید؟

نه. تا زمانی که آن معایب پابرجاست و دو شرطی که مطرح کردم اجرا نشود، این طرح نه تنها فرصت به حساب نمی آید که تهدید خواهد بود و سرمایه های ما را هدر می دهد. خرج بیهوده هرچه بیشتر بدتر. مانند مال دزدی است که هرچه مال دزدی بزرگ تر باشد جرم طرف سنگین تر می شود.

اگر تولید بنزین زیاد شود و قیمت آن هم بالا برود ولی ما سازوکار ایجاد ارزش افزوده از این درآمد را نداشته باشیم، این تنها فرصت سوزی است. نفت و بنزین و دیگر مشتقات نفتی سرمایه بین نسلی هستند و اگر نتوانند شرایط را برای نسل بعد بهتر کنند، تنها باعث هدر رفتن سرمایه کلی کشور
می شوند.

به نظر شما اگر این فرآیند به صادرات منجر شود دولت نمی تواند با درآمد آن ارزش افزوده ایجاد کند؟

دولت یازدهم زمانی که بر سر کار آمد میراث شوم دولت دهم را که یارانه بود باید حذف می کرد. این روند دریغ کردن پول از کسانی است که می خواهند فعالیت کنند و پرداخت آن به افرادی است که بدون کار می خواهند درآمدی کسب کنند. این روند ترویج و توسعه مفت خواری است و نه تنها به توسعه کشور کمک نمی کند که باعث عقب راندن آن خواهد شد. بنابراین تا زمانی که سیاست ها حول محور این فرآیند طی شود، این پالایشگاه ها نه فرصت که تهدید محسوب می شوند.