برخی موسسات مالی و اعتباری نرخ قانونی سود تسهیلات را چگونه دور می زنند / فریز کردن سپرده راه جدیدی برای افزایش نرخ سود تسهیلات

بانک مرکزی در حالی قصد دارد طرح کارت های اعتباری را به مرحله اجرا بگذارد که در برخی موسسات مالی و اعتباری که متأسفانه دارای مجوز هم هستند، ارائه تسهیلات خرد با برخی تخلفات قانونی صورت می گیرد؛ تخلفاتی که ضرورت دارد تا با تقویت نظارت های بانک مرکزی از آن جلوگیری شود. 

به گزارش «فرصت امروز»، تسهیلات خرد همواره یکی از پرتقاضاترین خدمات بانک ها است که با تصویب شورای پول و اعتبار به متقاضیان ارائه می شود. عمده هدف شورای پول و اعتبار از ارائه این تسهیلات تقویت طرف تقاضا و تحریک مصرف به قصد بازار سازی برای بخش تولید است، اما ارائه این تسهیلات از سوی بانک ها همواره با مشکلات فراوانی روبه رو بوده است، اگرچه همه بانک ها در این باره رفتار مشابهی ندارند. برخی بانک ها با رعایت موازین قانونی تلاش می کنند تا تسهیلات خرد را به یکی از جاذبه های بانک خود و تشویق تسهیلات گیرندگان به سپرده گذاری تبدیل کنند. این موضوع در سازوکار و چارچوب های قانونی صورت می گیرد اما در این میان هستند بانک ها و موسساتی که با بهره گیری از ضعف نظارتی بانک مرکزی از تسهیلات خرد راهی ساخته اند برای کسب سود بیشتر.

برخلاف قانون بانکداری بدون ربا

اما این بانک ها و موسسات چگونه در ارائه تسهیلات خرد دست به تخلف می زنند؟ مراجعه به قانون بانکداری بدون ربا نشان می دهد بانک ها برای ارائه این تسهیلات حق درخواست سپرده گذاری ندارند.
مقامات بانک مرکزی بارها اعلام کرده اند که در قالب عقود قرض الحسنه «سپرده وامخواه» به هیچ وجه مجاز نیست؛ هیچ بانكی طبق قانون بانكداری بدون ربا مجوز ندارد كه به مردم بگوید برای دریافت تسهیلات قرض الحسنه یا مشابه باید در این بانك اقدام به سپرده گذاری قرض الحسنه کند.

به عبارت دیگر اگر بانكی در قبال پرداخت تسهیلات به مردم، به مشتریان الزام کند كه بخشی از این تسهیلات را در بانك نگه دارند به مفهوم ارائه تسهیلات با نرخ بیشتر است و در حقیقت این امر به معنای تخطی از مقررات بانك مركزی است.

به معنای ساده تر، شورای پول و اعتبار اقدام به تصویب میزان مشخصی از نرخ سود بانکی می کند که براساس آن بانک ها موظفند نرخ سود تسهیلات مشتری را براساس آن محاسبه کنند. اما بانک های متخلف برای دور زدن این مصوبه شورای پول و اعتبار به متقاضیان فشار می آورند که پیش از دریافت تسهیلات باید اقدام به افتتاح حساب ایجاد گردش حساب به مدت معینی از یک تا چند ماه کنند. به این ترتیب بانک ها در عمل مصوبه شورای پول و اعتبار را فاقد اثر کرده و سود بیشتری از متقاضیان تسهیلات می گیرند. این روش معمول در میان بانک های متخلف از سال های گذشته مرسوم بوده است. اما با این وجود بانک مرکزی تنها کاری که در دوره های گذشته انجام داده است اعلام عمومی و رسانه ای تخلف بودن این کار بوده است و در عمل هیچ برخوردی با این دسته از بانک ها و موسسات نداشته است.

اما در سال های اخیر با کمبود شدید منابع، برخی بانک ها اقدام به راه حل دیگری برای افزایش سود خود از تسهیلات خرد کرده اند. این در حالی است که عمده معوقات این بانک ها از جانب تسهیلات کلانی است که به صاحبان صنایع و سرمایه گذاران بخش خدمات ارائه داده اند و به دلیل برخی تخلفات از گرفتن وثایق لازم خودداری کرده اند و این در حالی است که متقاضیان تسهیلات خرد همواره با سخت گیری شدیدی از سوی بانک ها برای اخذ تسهیلات مواجه هستند.

با این وجود مقاضیان تسهیلات خرد مجبورند چوب معوقات بانکی بدهکاران بزرگ را بخورند و سود بیشتری را در قبال تسهیلات کوچک به بانک ها بپردازند.

سپرده ها چگونه فریز می شوند؟

به گزارش «فرصت امروز» در روش جدید این دسته از موسسات مالی و اعتباری فاقد مجوز ابتدا از متقاضی خواسته می شود که اقدام به افتتاح حساب کنند. مبلغ این سپرده گذاری هم بسته به میزان تسهیلاتی است که فرد قصد گرفتن آن را دارد. متقاضی از زمان افتتاح حساب تا دریافت تسهیلات باید مدت زمانی را طی کند که این مدت زمان در بانک های مختلف تفاوت دارد و به نظر رئیس شعبه وابسته است. اما نکته جالب اینکه برخی بانک ها و موسسات متخلف در روشی کاملاً غیر قانونی اقدام به نگهداری بخشی از تسهیلات می کنند و اعلام می دارند که مشتری تا پرداخت بخش مهمی از اقساط خود نمی تواند آن را برداشت کند!

یکی از افرادی که از بانک مهر اقتصاد تسهیلات دریافت کرده است در این باره به «فرصت امروز» گفت: برای دریافت 25 میلیون تومان تسهیلات به من اعلام شد مبلغ 5 میلیون تومان برای دریافت تسهیلات افتتاح حساب کنم. بعد از طی مراحل اداری و اخذ ضامن با نامه کسر از حقوق و سخت گیری های معمول هنگامی که مبلغ تسهیلات به حساب من واریز شد متوجه شدم که قادر به برداشت 5 میلیون تومان خود نیستم.

وی افزود: هنگامی که به بانک مربوطه مراجعه کردم با جواب جالبی روبه رو شدم: شما می توانید سپرده تان را بردارید اما بعد از اتمام 20 میلیون تومان از اقساط! یعنی در واقع من اقساط و سودی که می پردازم بابت 25 میلیون تومان تسهیلات است اما در عمل تنها 20 تومان دریافت کرده ام!

این سپرده گذار بانک مهر اقتصاد تأکید کرد: نکته جالب اینکه بازرسی بانک مرکزی اعلام کرد تاکنون از این مؤسسه شکایات زیادی در مورد نگهداری اجباری سپرده دریافت کنندگان تسهیلات شده است و از من خواسته شد تا با ثبت شکایت خود منتظر پاسخ بانک مرکزی بمانم.

پیگیـــری های خبرنگار «فرصت امروز» از بازرسی بانک مرکزی نشان می دهد بانک مهر اقتصاد، مؤسسه مالی و اعتباری است و هنوز مجوز بانک را دریافت نکرده است. اما با این وجود این مؤسسه در پورتال رسمی خود از عنوان بانک استفاده می کند.

این در حالی است که معاون منابع انسانی مؤسسه مالی و اعتباری مهر آذربایجان شرقی در تیرماه سال 91 اعلام کرده بود: با تلاش های گسترده همکاران در موسسسه مالی و اعتباری مهر و همیاری و مشارکت جدی هموطنان عزیز، این مؤسسه موافقت شورای پول و اعتبار بانک مرکزی را برای تبدیل به بانک «اقتصاد مهر» اخذ کرد.

اما با این وجود چندی بعد در دی ماه سال 92 مدیر روابط عمومی بانک مهر اقتصاد اعلام کرد: تنها اقدام باقیمانده برای گرفتن مجوز بانک، مرحله پذیره نویسی ۵۱ درصد سهام در فرابورس است که زمان دقیق برای پذیره نویسی به تصمیم سازمان بورس و بانک مرکزی بستگی دارد.

با این وجود در صورتی که پاسخ بازرسی بانک مرکزی دقیق باشد، معلوم نیست که بانک مهر اقتصاد با چه محمل قانونی از عنوان «بانک» استفاده می کند.

ارتباط با نویسنده : nasim64najafi@gmail.com