مرحله جدید رقابت با چین و هند

چالش صادرات صنایع‌دستی که تا پیش از توافق، صادرکنندگان را از میدان به در کرده بود، هم‌اکنون مطالبه جدی فعالان این حوزه است. درحالی‌که صنایع‌دستی ایران از حضور در بازارهای جهانی محروم بود، هند و چین پی‌درپی این بازارها را تصاحب می‌کردند و حالا که ایران برای ورود به بازارهای جهانی شمارش معکوس را آغاز کرده است، صادرات صنایع‌دستی چالش‌های جدیدش را می‌شمارد، چراکه بازار امروز جهان برای ایران مسئله‌های جدیدتری دارد.

 شهرزاد علی یاری ملکی که در زمینه تولید جواهرات سنتی فعالیت می‌کند مشکلات و موانع صادرات صنایع‌دستی را متعدد می‌داند. این هنرمند با بیان اینکه در حال حاضر قوی‌ترین بازار صادرات صنایع‌دستی را همچنان فرش در اختیار دارد به «فرصت امروز» می‌گوید: آنچه که من تجربه کرده‌ام این است که وقتی یک هنرمند از نمایشگاه‌های بین‌المللی برمی‌گردد، اطلاعات، تجربه و درک و دریافت‌های او رصد نمی‌شود. به گفته علی‌یاری، فروش پایین یا زیاد و ویژگی‌های بازار از این هنرمندان پیگیری نمی‌شود و این به معنی عدم شناسایی و بررسی چگونگی فروش توسط سیاست‌گذاران است درحالی‌که می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های آنها تاثیر‌گذار باشد.

حرف دیگر این زن صنعت‌کار در حوزه صادرات صنایع‌دستی این است که فرش ایران در جهان خواهان بسیاری داشته و دارد، چه ما بخواهیم و چه نخواهیم بنابراین باید در رشته‌های دیگر صنایع‌دستی به فکر برنامه‌ریزی‌های اساسی باشیم. این تولید‌کننده، صادرات و سرمایه‌گذاری در زمینه جواهرات سنتی را در همه کشورها رایج می‌داند درحالی‌که در ایران جدی گرفته نمی‌شود. شهرزاد علی‌یاری ملکی منتقد برنامه‌ریزی‌های صادراتی در این حوزه است. وی می‌گوید: ما هیچ برنامه‌ای نداریم، اصلاً نمی‌دانیم کدام بازار بهتر است، چیزی درباره مخاطبانمان در دیگر کشورها نمی‌دانیم.

علی‌یاری در چندین نمایشگاه بین‌المللی شرکت کرده است و در پایان هم تجربه و اطلاعاتش را مکتوب به اطلاع دولتی‌ها و برنامه‌ریزان رسانده بی‌آنکه آنها خواسته باشند. تجربه این زن هنرمند در بازار فلورانس، فروش آثار تک و توجه به ویژگی‌های هنری در این کشور است، درحالی‌که در نمایشگاه برلین بیشتر کارهای سری و ارزان تا 10 یورو به فروش رفته است. وی معتقد است گردآوری تجربه‌های هنرمندان شرکت‌کننده در نمایشگاه‌های بین‌المللی باعث می‌شود کمتر آزمون و خطا کنیم. شهرزاد علی‌یاری ملکی می‌گوید: ما درخصوص صادرات باید روی همه رشته‌های صنایع‌دستی حساب کنیم.

تولید‌کننده داریم
صادرکننده نداریم

از طرفی دیگر اما حسین فلاح، صادرکننده صنایع‌دستی که موانع صادراتی را از نزدیک لمس کرده، برای حل این مشکل دست به تأسیس یک تشکل در شهر یزد زده است. این فعال اقتصادی ناکام ماندن صنایع‌دستی ایران در رسیدن به جایگاه جهانی قابل قبول را نتیجه عوامل متعددی می‌داند. وی می‌گوید: ما تبلیغات، فیلم، مقاله، کتاب به اندازه کافی تولید نکردیم و هیچ وقت هم شناسایی بازارهای جهانی را جدی نگرفتیم درحالی‌که مولفه‌های جدی برای صادرات هستند.

فلاح با بیان اینکه صنایع‌دستی ایران به 85 کشور جهان صادر می‌شود، امارات متحده عربی، عراق، افغانستان و ترکیه را عمده‌ترین بازارهای صادراتی کشورمان معرفی می‌کند و می‌گوید: زیورآلات سنتی، گلیم و زیلو، سفال و سرامیک، محصولات و کار روی شیشه بیشترین کالاهای صادراتی ما هستند. این فعال صنایع‌دستی تعدد تولیدکنندگان متخصص و حرفه‌ای را در حوزه صنایع‌دستی قابل توجه می‌داند اما معتقد است صادرکننده تخصصی در این حوزه بسیار اندک است. این کاستی باعث شده که حسین فلاح دست به تأسیس یک تشکل مردمی بزند. وی در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: من «شرکت مدیریت صادرات صنایع‌دستی» را به این دلیل که می‌تواند یکی از زیرساخت‌های صادراتی باشد، تأسیس کردم و هدفم از این تشکل، سامان دادن به امور صادرات و ایجاد ارزش افزوده با رویکرد صادرات‌محور است.

به گفته فلاح این شرکت با همراهی هنرمندان شهر یزد تشکیل شد و در اواخر سال گذشته با حضور مدیریت سازمان میراث‌فرهنگی این شهر افتتاح شد. امورات مقدماتی این شرکت صادراتی انجام شده است و هنرمندان صنعت‌کار یزدی قصد دارند در آینده‌ای نه‌چندان دور این شهر را به‌عنوان یکی از قطب‌های صنایع‌دستی در منطقه معرفی کنند. به گفته فلاح این تشکل برای ورود حرفه‌ای به بازارهای جهانی، برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت دارد.

مشارکت ذی‌نفعان در برنامه‌ریزی

اگرچه شهرزاد علی‌ملکی از عدم پیگیری سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزی در شناسایی بازارهای جهانی گلایه دارد و نبود فعالیت‌های جدی و برنامه‌ریزی شده در صادرات، حسین فلاح را به تأسیس شرکت مجاب کرده است، اما مدیرکل دفتر صادرات صنایع‌دستی سازمان میراث‌فرهنگی کشور از برنامه‌های جدی این سازمان در صادرات صنایع‌دستی حرف می‌زند. پویا محمودیان به «فرصت امروز» می‌گوید: شعار ما حفظ بازارهای سنتی و توسعه بازارهای جدید است. به گفته وی آمریکا بزرگ‌ترین بازار صنایع‌دستی کشور است و معاونت صنایع‌دستی برنامه‌ریزی جدی برای صادرات به این کشور دارد.

محمودیان آلمان را دومین مشتری سنتی ایران معرفی می‌کند و می‌افزاید: کشورهای حوزه خلیج‌فارس، کشورهای عرب‌نشین و کشورهایی که با آنها مشترکات فرهنگی داریم در برنامه‌های ما قرار دارند و پیش‌بینی ما این است که به این کشورها صادرات قابل توجهی خواهیم داشت. مقام ارشد صادرات صنایع‌دستی کشور اگرچه جزیی‌تر از چگونگی برنامه‌ریزی برای صادرات نمی‌گوید، حضور در نمایشگاه‌های روسیه و چین را برای دستیابی به بزرگ‌ترین بازارهای منطقه مهم می‌داند و تأکید می‌کند: معاونت صنایع‌دستی کشور اعتقاد دارد فضای صنایع‌دستی کشور و صادرات آن با همفکری و هم‌اندیشی توامان بین صنعتگران، هنرمندان صنایع‌دستی (ذی‌نفعان) و سیاست‌گذاران و دست‌اندرکاران آن دگرگون می‌شود و به جایگاه در‌خورش خواهد رسید.

به گزارش «فرصت امروز» معاونت صنایع‌دستی تاکنون با هنرمندان صنایع‌دستی کشور چندین ملاقات حضوری داشته است. برگزاری سه نشست در تهران، یک نشست در اصفهان و نشستی دیگر در گیلان نشان می‌دهد مدیریت جدید صنایع‌دستی کشور برای تغییر و تحولات در این حوزه تجربه‌ها و نظرات صنعت‌کاران را جویا می‌شود، اما برون‌داد این همفکری چه خواهد بود و چه سرنوشتی را برای این حوزه رقم خواهد زد؛ باید منتظر ماند.