همبازی بی‌قاعده بانک‌ها در زمین بازار پولی

رییس کل بانک مرکزی می‌گوید که بر 15‌درصد بازار پولی کشور نظارت ندارد. این چندمین باری است که سیف، به انتقاد از نحوه فعالیت موسسات مالی در حوزه بازار پولی غیر‌متشکل می‌پردازد. وی از زمان انتصابش به ریاست بانک مرکزی کشور، فشار زیادی را بر این بخش وارد کرده و تلاش دارد تا موسسات فعال در بازار غیر‌متشکل را ساماندهی کند. 

رشد موسسات غیر‌مجاز با استفاده از ضعف قوانین

کریم حمیدی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این باره گفت: در فاصله سال‌های 58 تا 83، بازار غیر‌متشکل پولی کشور به شکل نگران‌کننده‌ای بزرگ شد. در خلال این سال‌ها بانک مرکزی این بخش از بازار پولی را رها کرده و انواع تعاونی‌های اعتباری، تعاونی‌های قرض‌الحسنه و موسسات مالی اعتباری غیر‌مجاز در بازار رشد کردند. 

این کارشناس تاکید کرد: یکی از مشکلات بازار سرمایه در طول این سال‌ها این بوده که ضعف قوانین جدی گرفته نشده است. متاسفانه ضعف و خلأ‌های قانونی موجب شد که موسسات غیر‌مجاز در حیطه‌هایی که خارج از نظارت بانک مرکزی بود شل بگیرند. اغلب این موسسات از سازمان‌هایی که هیچ ربطی به بازار پولی ندارند مثل وزارت تعاون مجوز فعالیت گرفته‌اند و راه‌اندازی شده‌اند. 

وی افزود: شاید به چشم نیاید اما در خلال این سال‌ها بیش از همه کس این بانک‌ها بوده‌اند که از وجود این موسسات غیر‌مجاز آسیب دیده‌اند. آنها مجبورند با یک رقیب بی‌انضباط و خودسری که به حرف داور گوش نمی‌دهد و طبق قاعده دلخواه خودش بازی می‌کند، رقابت کنند. بانک‌ها زمانی می‌توانند به رشد همه جانبه فکر کنند که هم منابع‌شان افزایش یابد هم به تولید‌کننده و گروه‌های هدف اجتماعی وام بدهند و هم حاشیه سودشان متناسب شود. این در صورتی رخ خواهد داد که بازار پولی شرایط همواری داشته باشد نه اینکه یک موسسه با اعلام نرخ‌های سود نجومی، نقدینگی جامعه را به سوی خود جذب کند و از سوی دیگر خود این بانک‌ها برای اعمال سود بانکی ابلاغی از سوی بانک مرکزی تحت شدید‌ترین فشارها باشند. 

حمیدی در ادامه گفت: وقتی بازار پولی این‌گونه آشفته می‌شود، صدمات آن فقط به این بازار محدود نمی‌ماند. یکی از هدف‌های دولت حمایت از بخش تولید است اما به این موضوع توجه نمی‌شود که وضعیت بازار غیر‌متشکل پولی فشار زیادی را به تولید وارد می‌کند. وقتی بانک مرکزی می‌آید و نرخ بهره را یک میزان اعلام می‌کند اما در بازار آن میزان، بسیار بالاتر است، تولید کننده‌ای که ناگزیر از تامین سرمایه است با هزینه‌های هنگفتی مواجه می‌شود که گاه خارج از توانش است و موجب می‌شود نتواند تسهیلات دریافتی از نظام بانکی را به شبکه بانکی بازگرداند؛ حال چه کسی باعث بالا رفتن غیر‌متعارف نرخ بهره در بازار شده است؟ همین موسسات غیر‌مجاز پولی. 

سهم موسسات غیر‌مجاز در بازار پول

محمود امینی یک کارشناس اقتصادی دیگر هم در این باره گفت: جهت‌گیری سیف در فشار بر موسسات مالی غیر‌مجاز درست است اما باید دید که آیا این فشارها نتیجه‌ای خواهد داشت؟ به نظر می‌رسد که بانک مرکزی از اختیارات لازم برای ساماندهی این موسسات برخوردار نیست. به طور مثال سیف در دوره ریاست ضرغامی بر صداو‌سیما تلاش کرد و پخش آگهی‌های تلویزیونی موسسات غیر‌مجاز را محدود کرد، اما این موضوع چقدر بر توقف فعالیت این موسسات تاثیر داشته است؟ شاید کمی آنها را محدود کرده باشد اما آنها همچنان با قدرت به کارشان ادامه می‌دهند. سودهای پرداختی از سوی موسسات مالی غیر‌مجاز به قدری جذاب است که مردم را به سوی خود بکشاند. بنابراین بانک مرکزی باید یک برنامه چند مرحله‌ای را در پیش بگیرد. این فشارها زمانی خوب است که انتهای آن به حذف و برخورد جدی با متخلفان منجر شود. در این راه دولت و وزارت اقتصاد باید حمایت کاملی را از بانک مرکزی به عمل بیاورند تا بتواند موسسات دانه درشتی را که تمکین نمی‌کنند سر به راه یا ریشه‌کن کند. 

وی افزود: برخی از این موسسات آن قدر قلدر هستند که شنیده شده یکی از آنها بدون اینکه مجوزی داشته باشد با وجود هشدارها اقدام به انتشار سهام کرده است. 

این کارشناس تاکید کرد: به گفته یکی از مسئولان بانک مرکزی 607 هزار میلیارد تومان وجه نقد در کشور وجود دارد که موسسات مالی غیر‌مجاز 94 هزار میلیارد تومان از این مبلغ را جذب کرده‌اند. این در حالی است که بانک‌ها برای ارائه تسهیلات به بخش تولید تحت فشار زیادی هستند و ساماندهی بازار مالی موجب می‌شود که این میزان نقدینگی به سوی بانک‌ها سرازیر شوند و به دنبال آن توان بانک‌ها در پرداخت تسهیلات افزایش یابد. 

امینی اظهار کرد: مسئولان بارها بانک‌ها را به دلیل فعالیت‌های مفید تولیدی به نام بنگاه‌داری به باد انتقاد گرفته‌اند اما در مقابل موسسات مالی غیر‌مجاز به‌سادگی وارد فعالیت‌های غیر‌مولد مثل خریدوفروش سکه و ارز می‌شوند و کسی هم جلودارشان نیست. تصور کنید که اگر در تکانه‌های ارزی مثل شرایط دولت دهم رخ دهد، موسسات مالی غیر‌مجاز با 94 هزار میلیارد تومان منابع، چقدر می‌توانند روی بازار ارز تاثیر بگذارند؟