آزادراهی برای سرعت گرفتن موتور خصوصی‌سازی

شواهد نشان می‌دهد که ماه‌های انتظار برای ایرانیان به پایان رسیده و سرنوشت تحریم‌ها به‌طور کامل مشخص شده است. گرچه شاید در نگاهی منطقی‌تر بتوان پایان انتظارها را نه فقط به ایرانیان، بلکه به دولت‌های بسیاری نسبت داد. دولت‌هایی که در شرایط تحریم امکان تجارت و انواع دادوستد با دولت ایران را نداشتند و حال با مهیا شدن شرایط آزاد اقتصادی، فرصتی دوباره برای همکاری با این کشور را به دست آورده‌اند. در خصوص اقتصاد ایران نظرات متعدد با دیدگاه‌هایی بی‌شمار وجود دارد. در این میان یکی از بزرگ‌ترین سوالات مطروحه در خصوص اقتصاد ایران در شرایط پساتحریم، روند توجه به بخش‌خصوصی در کنار بخش دولتی است.

در طول سال‌های تحریم، ایران با تکیه بر اقتصادی که عملاً دولتی محسوب می‌شد تلاش داشت شرایط تعادل خود را حفظ کند، وابستگی عمده درآمدهای اقتصادی به بخش‌های دولتی مثل نفت، گاز و انحصاری بودن تولیدات برخی محصولات به بخش دولتی باعث می‌شد یکی از موارد مورد بحث در مورد اقتصاد ایران، فضای محدود فعالیت بخش‌خصوصی باشد. اکنون، در شرایطی که فضا برای تجارت و توسعه اقتصاد بین‌الملل مستعدتر از گذشته است، اقتصاد بخش‌خصوصی تا چه حد توفیق دیده شدن و مشارکت در فضای کلان اقتصاد ایران را خواهد داشت؟

رشد تدریجی و محتاطانه

نشریه وال استریت در گزارشی با محوریت لغو تحریم‌های علیه ایران، احتمال مشارکت کشورهای غربی با ایران در حوزه اقتصاد را بسیار پررنگ ارزیابی کرده. در این میان سهم بخش‌خصوصی نیز محفوظ است.درواقع گرچه بخش‌خصوصی در ایران تاکنون، مورد تمرکز نبوده است، اما بسیاری از منافع تجاری و اقتصادی در این بخش پتانسیل پیشرفت دارند. درحالی‌که عمده تمرکز بخش دولتی بر صنایع و معادن اصلی است. بخش‌خصوصی می‌تواند در بخش‌هایی کمتر دیده شده رشد محتاطانه و تدریجی داشته باشد.

در این گزارش از بخش صنایع غذایی به‌عنوان یکی از پتانسیل‌های مناسب سرمایه‌گذاری نام برده شده است، چرا که تجربه نشان داده، ایرانیان از صنایع خوراکی با کیفیت استقبال خوبی می‌کنند. حضور برندهای معتبر غربی در ایران یا مشارکت آنها با صنایع خوراکی ایرانی می‌تواند پل امنی بین بخش‌خصوصی اقتصاد ایران و سرمایه‌گذاران خارجی برقرار کند. توسعه شرکت‌های چند ملیتی خصوصی و برقراری روابط تجاری مؤثر با کشورهای غربی از طریق این شرکت‌ها که به بدنه بخش‌خصوصی تعلق دارند، فرصت دیگری است که از دید کارشناسان نشریه وال استریت در اختیار کارآفرینان بخش‌خصوصی قرار دارد.

اعتمادی که باید ایجاد شود

اپراتورهای تلفن همراه، برندهای مشهور رایانه‌های شخصی و تلفن‌های هوشمند و توسعه خدمات تخصصی در بخش‌های فناوری و تکنولوژی از جمله حوزه‌هایی هستند که در بخش خصوصی قابلیت توسعه مناسبی دارند. آلبرت مومدیگان، مدیر شرکت بازی‌های رایانه‌ای بین‌المللی سوکوترا معتقد است، بخش‌خصوصی در ایران ظرفیت دریافت نمایندگی‌های معتبر از شرکت‌های اروپایی را دارد.

این نمایندگی‌ها حتی می‌توانند از نمایندگی‌هایی چون نمایندگی ابوظبی نیز موفق‌تر عمل کنند، اما تحقق این مسئله به میزان حمایت‌های دولت از بخش‌خصوصی وابستگی دارد. طرف قراردادهای غربی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌خصوصی نیاز به اطمینان خاطر دارند. حمایت قانونی از بخش‌خصوصی و ایجاد فرصت‌های شغلی در این بخش می‌تواند نقطه اطمینانی برای سرمایه‌گذاری تلقی شود.

تمایل برای حضور در بازار سهامی خصوصی

عوامل بسیاری هستند که باعث می‌شوند بازار سهام ایران برای شرکت‌های غربی جذاب به نظر برسد؛ نفت‌خیز بودن، داشتن نیروی کار جوان پر تعداد، موقعیت استراتژیک و. . . اما بنا بر عقیده کارشناسان اقتصادی خبرگزاری المانیتور، ایجاد بازارهای سهام خصوصی کمک می‌کند به جز شرکت‌های عظیم دولتی، شرکت‌های خصوصی نیز مجال دیده شدن را به دست آورند. درواقع ایجاد فضای سهام خصوصی می‌تواند قشر متوسط مصرف‌کننده را بیش از پیش جذب کرده و سرمایه‌های پنهان را به چرخه اقتصادی پیوند زند.

توسعه زیرساخت‌ها انتظارها را برآورده می‌کند

خبرگزاری رویترز با اشاره به برداشته شدن سد تحریم‌ها از پیش روی ایران، در گزارشی به لزوم توسعه زیرساخت‌های بخش‌خصوصی تأکید کرده است. وابستگی بیش از حد درآمدهای دولت به بخش‌هایی چون نفت و گاز نشان می‌دهد ایران برای جذب سرمایه‌ها در بخش‌خصوصی راه چندان آسانی در پیش ندارد.تمایل بسیاری از کشورها برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد دولتی چون نفت، پتروشیمی، صنعت خودروسازی و... نشان می‌دهد انحصار این بخش‌ها در حیطه دولتی، تا چه حد جذب سرمایه در بخش‌خصوصی را در سایه قرار داده است.

اصلاحات در بخش قوانین و حمایت از خصوصی‌سازی در بخش‌های پرسودی چون گردشگری، مواد‌غذایی، تکنولوژی، دانش و فناوری و... کمک می‌کند اقتصاد بخش‌خصوصی نیز مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد. ضعف سیستم بانکی و دور بودن این سیستم از اقتصاد بین‌الملل نقطه‌ضعف دیگری است که به بخش‌خصوصی اقتصاد ایران در طول سال‌های تحریم ضربه زده است. انتظار می‌رود برای توسعه روابط تجاری با سایر کشورها، ایران به سرعت سیستم بانکداری خود را ارتقا بخشیده و به رونق بخش‌خصوصی کمک کند.