امید به زندگی، شاخص رفاه / رفاه در سال های اخیر چه تغییراتی داشته؟

شاخص رفاه لگاتوم رتبه بندی سالانه مؤسسه پژوهشی لگاتوم است که درباره سطح رفاه کشورهای مختلف ارائه می شود. لگاتوم از سال 2007 این گزارش را منتشر می کند و پژوهشگران آن، شاخص رفاه را براساس ترکیبی از وضعیت کشورها در هشت حوزه مختلف تعریف کرده اند.

سابقا رفاه یک کشور صرفاً براساس شاخص های اقتصاد کلان در نظر گرفته می شد که میزان تولید ناخالص داخلی یک کشور بیانگر آن بود، اما بی شک رفاه چیزی بیش از انباشت ثروت مادی است و شادمانی و رضایت از زندگی و امید به داشتن زندگی بهتر در آینده را نیز دربرمی گیرد. از این رو، شاخص رفاه مؤسسه لگاتوم با توجه به در نظر گرفتن درآمد و رفاه اجتماعی نسبت به سایر سنجش های جهانی رفاه متمایز است.

شاخص رفاه لگاتوم 149 کشور در پنج منطقه [آمریکا، اروپا، منا  (خاورمیانه و شمال آفریقا)، آسیا - اقیانوسیه و آفریقای سیاه] را با هشت زیرشاخص کلی و ۸۹ متغیر خرد مورد ارزیابی قرار می دهد. هشت شاخص اصلی رفاه که توسط مؤسسه سنجیده می شوند عبارتند از اقتصاد، کارآفرینی و فضای کسب وکار، حکومت و حکمرانی، آموزش، بهداشت، امنیت و ایمنی، آزادی فردی و سرمایه اجتماعی.

زیرشاخص اقتصاد، عملکرد کشورها را در چهار حوزه سیاست های اقتصاد کلان، رضایت و چشم انداز اقتصادی، بنیان های رشد و کارایی بخش مالی مورد سنجش قرار می دهد.

زیرشاخص کارآفرینی و فرصت  محیط کارآفرینی، افزایش فعالیت های نوآورانه و برابری فرصت در کشورها را می سنجد. زیرشاخص حکمروایی، عملکرد کشورها را در سه حوزه دولت پاسخگو و کارآمد، انتخابات آزاد، مشارکت سیاسی و حاکمیت قانونی ارزیابی می کند. زیرشاخص آموزش عملکرد کشورها را در سه زمینه دسترسی به آموزش، کیفیت آموزش، و سرمایه انسانی مورد سنجش قرار می دهد.

زیرشاخص بهداشت عملکرد کشورها را در سه عرصه برآیندهای بهداشت و سلامت، زیرساخت های سلامت و مراقبت های پیشگیرانه می سنجد. زیرشاخص امنیت و آسایش عملکرد کشورها را از دو منظر امنیت ملی و ایمنی فردی مورد ارزیابی قرار می دهد.

زیرشاخص آزادی فردی عملکرد و پیشرفت کشورها را در صیانت از آزادی های فردی و ارتقای رواداری اجتماعی می سنجد. زیرشاخص سرمایه اجتماعی نیز عملکرد کشورها را در دو حوزه انسجام و مشارکت اجتماعی و شبکه های اجتماع - محلی و خانواده مورد سنجش قرار می دهد.

به طور کلی نتایج نشان می دهد سطح کلی رفاه جهانی نسبت به سال ۲۰۰۹ افزایش یافته است و در سال ۲۰۱۳ برای نخستین بار تمامی زیرشاخص ها افزایش داشته اند، هرچند که افزایش آنها متفاوت بوده است. از بسیاری جهات، این تفاوت ها نمایانگر رویدادهایی است که در جهان اتفاق افتاده است.

زیرشاخص امنیت و آسایش و حکمروایی کمترین افزایش را داشته اند که تاحدی به دلیل ناآرامی های خاورمیانه و متأثر شدن سیاستمداران از بحران مالی و رکودهای متعاقب است. علاوه بر آن، با توجه به مشکلات اقتصادی پس از بحران مالی، طی پنج سال گذشته زیرشاخص اقتصاد رشد چندانی نداشته است، اما در حوزه آموزش، بهداشت و کارآفرینی به وضوح پیشرفت  وجود داشته که میزان افزایش این سه زیرشاخص در کشورهای کم درآمد نسبت به کشورهای پردرآمد بیشتر بوده است.

بیشترین  (درصد) افزایش سطح رفاه مربوط به آسیای میانه بوده است. از سال ۲۰۰۹ تاکنون، چهار کشور آسیایی چین، تایلند، تایوان و کره جنوبی در زمره ۲۰ کشور برتر در زیرشاخص اقتصاد قرار گرفته اند درحالی که پنج کشور اروپایی فرانسه، دانمارک، فنلاند، بلژیک و ایرلند سقوط کرده اند. این امر حاکی از تحول تدریجی در چشم انداز اقتصاد جهانی است، اما با این وجود رتبه کشورهای اروپایی نروژ، سوییس، سوئد و آلمان همچنان از سال ۲۰۰۹ افزایش داشته است.

در مورد قاره آفریقا تحقیقات نشان می دهد که اکثر کشورهای قاره آفریقا نتوانسته اند رتبه بهتری کسب کنند. تجربه رشد اقتصادی در برخی کشورهای این قاره با ابهام روبه رو است و در مواردی هم که تحولات مثبتی اتفاق افتاده به علت شکست برنامه های اصلاح اقتصادی، معضل بیکاری و عدم پیشرفت استانداردهای زندگی سر جای خود باقی مانده است.

امروزه با وجود پیوند رو به رشد اقتصاد کشورهای دنیا در چارچوب افزایش چشمگیر حجم تجارت کالا و خدمات بین کشورها و سرمایه گذاری خارجی در آفریقا، همچنان سود چندانی نصیب اقتصاد کشورهای آفریقایی نمی شود. برای مثال در تجارت جهانی هم اکنون سهم صادرات کشورهای این قاره تنها 3درصد از صادرات جهانی را شامل می شود.