پرورش شاه‌میگو تجارتی سودآور

شاه‌میگو در واقع نوعی خرچنگ دریایی جهش‌یافته است که از لحاظ علم زیست‌شناسی بین خرچنگ و میگو طبقه‌بندی می‌شود. این‌گونه به همراه خرچنگ‌ها و میگو‌ها به‌عنوان غذای دریایی بسیار باارزش‌ و از لحاظ اقتصادی مهم است. شاه‌میگو در زمان‌های قدیم به‌عنوان غذای گروه اشراف به شمار می‌رفته و امروزه به‌عنوان غذایی لوکس در منوی بهترین رستوران‌های دنیا سرو می‌شود. شاه‌میگو به‌عنوان یکی از سودآور‌ترین محصولات دریایی خوراکی در نظر گرفته می‌شود.

به‌طورکلی شاه‌میگوی آب شیرین از آب‌های شور تا شیرین در دریاها (میزان نمک بین 4 تا 14 گرم بر لیتر را تحمل می‌کند)، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، آبگیرها و آب‌بند‌ها و در مناطق معتدل نیمکره شمالی و جنوبی زیست می‌کند. اسیدچرب غیراشباع امگا‌3 موجود در آن می‌تواند در پیشگیری و درمان آسم در دوران کودکی و در افراد دارای مشکل افزایش کلسترول خون مفید باشد. امگا3 تأثیر مثبتی در روند درمان میگرن، استرس، تنش‌های عصبی و افسردگی دارد.

شاه‌میگو به دلیل داشتن ویژگی‌هایی مانند رژیم غذایی ارزان، توانایی حمل زنده به بازار، ارزش اقتصادی بالا و بازارپسندی مناسب در دنیا از اهمیت اقتصادی و تجاری خاصی برخوردار است به‌گونه‌ای که به‌صورت انبوه تولید شده و صادر می‌شود. سودآوری پرورش این‌گونه سبب افزایش علاقه به تولید آن در سطح جهانی شده است به‌گونه‌ای که تولید شاه‌میگوی پرورشی در دنیا از حدود 75 هزار تن در سال 1990 به 386 هزار تن در سال 2000 و 616 هزار تن در سال 2010 رسید. کشور‌های چین، ایالات متحده آمریکا و استرالیا بزرگ‌ترین تولیدکنندگان شاه‌میگو هستند. 

پرورش شاه‌میگو در کشورهای مختلف دنیا به روش‌های مختلفی مانند پرورش در استخرهای خاکی بزرگ و کوچک، استخرهای متراکم، شالیزار، حوضچه‌های فایبرگلاس، مخازن پلاستیکی، حوضچه‌های بتونی و استخرهای قزل‌آلا، توأم با کپورماهیان، قفس‌های توری در دریاچه‌ها و روش‌های دیگر صورت می‌گیرد. در ایران شاه‌میگو در سواحل جنوبی دریای خزر، تالاب انزلی و دریاچه مخزنی سد ارس یافت شده و در سال‌های اخیر در سبد اقلام صادراتی قرار گرفته است. آذربایجان غربی به‌عنوان دومین استان پرآب ایران بزرگ‌ترین تولید‌کننده شاه‌میگوی آب شیرین ایران است و در چند سال اخیر به‌طور میانگین 250 تن شاه‌میگو در سال با ارزش بیش از 5 میلیون دلار از دریاچه سد ارس در استان آذربایجان غربی صید شده است. پس از آذربایجان غربی استان زنجان در رتبه بعدی تولید این محصول قرار دارد.

از آنجا که شاه‌میگو‌ها همه‌چیز‌خوارند و تنوع تغذیه‌ای بالایی دارند مانند یک جاروبرقی پاک‌کننده از بقایای سایر گونه‌های آبزی مانند دیگر ماهی‌ها (مثلا پسماند‌های غذای کپورماهیان) تغذیه می‌کنند و سبب تمیز شدن محیط از فضولات می‌شوند. این موجودات انعطاف‌پذیری خوبی در برابر شرایط محیطی مختلف دارند. در استخرهای پرورشی تا رسیدن به مرحله عرضه به بازار می‌توان از رژیم‌های تغذیه‌ای مختلف استفاده کرد. برای کاهش هزینه می‌توان از ضایعات کشتارگاه‌ها استفاده کرد تا جیره پروتئین جانوری تأمین شود. برای حصول حداکثر رشد بهترین میزان جیره پروتئین ۴۰درصد، چربی ۱۰ تا ۱۳ درصد و کربوهیدرات ۲۰ درصد برآورد شده و بهترین زمان غذادهی قبل از غروب آفتاب است.

یکی از مهم‌ترین عناصری که در پرورش شاه‌میگو اهمیت دارد کلسیم است (بهترین میزان مصرف آن در آب ۲۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در لیتر است). شاه‌میگو بعد از پوست‌اندازی برای ساخت پوسته جدید خود نیاز به کلسیم دارد و در صورت کمبود کلسیم در آب و جیره غذایی موجود، برای رفع نیاز خود به همجنس‌خواری روی می‌آورد که سبب کاهش عملکرد تجاری می‌شود. تجزیه مواد آلی کف استخر سبب کاهش سطح اکسیژن استخر می‌شود که این مشکل را می‌توان با ایجاد چرخش در آب و با نصب هواده‌های پارویی اصلاح کرد.

با توجه به کاهش میزان جمعیت شاه‌میگو در منابع آبی شمال کشور به‌ویژه تالاب انزلی در سال‌های اخیر، به منظور احیای جمعیت این آبزی ارزشمند و با توجه به مشکلات اقتصادی موجود در صنعت آبزی‌پروری، تولید و پرورش شاه‌میگو می‌تواند از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شود و زمینه ارزآوری و توسعه صنعت آبزی‌پروری را فراهم کند. کارشناسان اقتصادی معتقدند با توجه به زودبازده بودن طرح‌های شیلاتی به ویژه شاه‌میگوی آب شیرین، جذب سرمایه‌های کوچک در این بخش می‌تواند نویدبخش آینده روشن این صنعت باشد و علاوه بر قرار گرفتن محصولات شیلاتی در سبد غذایی خانوارها، ارزآوری قابل توجهی هم عاید کارکنان این عرصه خواهد شد.