ورم دست و پا در سالمندان

برای اکثر افراد، کمی افزایش وزن یا تورم جزئی در نواحی خاصی از بدن ممکن است دلیلی برای رفتن به مطب پزشک نباشد. با این حال، برای افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری های مزمن پزشکی، این می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی باشد. سالمندان به دلیل فعالیت کمتر، ابتلا به بیماری های مزمن متعدد، میزان و انواع داروهایی که مصرف می کنند، معمولاً در معرض خطر ورم بدن هستند.

ورم پا در سالمندان، می تواند جزئی یا شدید، موضعی یا عمومی باشد که به دلایل مختلفی اتفاق می افتد. ورم در افراد مسن اغلب به دلیل یک بیماری زمینه ای ایجاد می شود. به طور خاص، این وضعیت زمانی رخ می دهد که مایع اضافی از رگ های خونی کوچک به بیرون نشت می کند و در بافت های اطراف بدن به دام می افتد. سالمندانی که دچار آسیب شده، عمل جراحی انجام داده یا از واکنش آلرژیک رنج می برند بیشتر در معرض خطر ورم بدن هستند. برای مراقبان خانواده مهم است که علائم عمومی و علت ورم پا در سالمندان را به موقع شناسایی نمایند تا از ایجاد عوارض جدی که برخی از آنها می توانند تهدید کننده زندگی باشند، جلوگیری شود. استخدام پرستار سالمند برای خانواده هایی که فرصت کافی جهت مراقبت از عزیزان سالمند خود را ندارند یک کمک عالی است که می تواند از بروز شرایط حاد سلامتی پیشگیری نماید. برای این منظور می توانید با مراکز خدمات پرستاری در تهران و سایر شهرها تماس حاصل نمایید.

ورم بدن در سالمندان

ورم در واقع تجمع غیر طبیعی آب و مایعات میان بافتی زیر پوست و حفره های بدن است. ورم می تواند قسمت های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهد. شایع ترین نوع ورم درد دست، ساق پا، بازو و مچ پا مشاهده می شود. در حالی که انواع مختلفی از ورم وجود دارد، رایج ترین نوع آن ورم یا ادم محیطی است که در دست ها و پاها اتفاق می افتد و باعث ایجاد پاهای متورم، مچ پا متورم، تورم دست ها و بازوها می شود.

ورم عمومی به احتباس مایعاتی اشاره دارد که کل بدن را تحت تاثیر قرار میدهند، این وضعیت ممکن است به دلیل نیروی گرانش هنوز هم در بخش های تحتانی بدن بیشتر مشاهده شود. انواع دیگر این عارضه بر اساس اندام یا سیستم خاصی که تحت تأثیر قرار گرفته، طبقه بندی می شوند. به عنوان مثال، ادم ریوی زمانی رخ می دهد که مایع در ریه ها جمع می شود، لنف ادم زمانی که سیستم لنفاوی به درستی کار نمی کند، و ادم قرنیه شامل احتباس مایع در قرنیه چشم می شود و بینایی را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم عمومی ورم عبارتند از:

1. تورم یا پف کردن پوست
2. پوستی که کشیده، براق یا تغییر رنگ داده
3. درد در قسمتهای متورم
4. مفاصل سفت شده
5. تغییر وزن
6. ایجاد گودی پس از فشار دادن پوست به مدت چند ثانیه

ورم پا در سالمندان

این وضعیت می تواند ناشی از چندین عامل مختلف سلامتی باشد. این اغلب در نتیجه نشت مویرگ ها ظاهر می شود که مایع را به بافت های اطراف نفوذ داده و موجب ایجاد ورم می شوند. در کل علل شایع ورم پا در سالمندان عبارتند از:

1. کم تحرکی
2. ایستادن یا نشستن بیش از حد طولانی
3. مشکلات ارثی و ژنتیکی
4. انجام جراحی
5. قرار گرفتن در ارتفاع برای مدت طولانی
6. گرما و سوختگی
7. یائسگی
8. مصرف بیش از حد نمک یا رژیم غذایی ناسالم

بیماری ها و مشکلات سلامتی مرتبط با ورم پا در سالمندان 

در موارد نادر، کاهش میزان آلبومین ( پروتئینی در خون که بر عملکرد مویرگ ها تأثیر می گذارد ) و فشار خون بالا هر دو می توانند به ورم پا در سالمندان کمک کنند. هر گونه انسدادی در بدن که بر گردش مایعات مانند لنف و خون تأثیر می گذارد، می تواند باعث ایجاد ورم شود.. ورم در افراد مسن اغلب به دلیل یک بیماری زمینه ای مانند آسیب کلیه، نارسایی قلبی، بیماری مزمن ریوی ، بیماری کبد یا حتی آرتریت ایجاد می شود.

نقش داروهای مختلف در ایجاد ورم پا در سالمندان

برخی از داروها نیز می توانند باعث احتباس مایعات شوند، که این می تواند برای بیماری که تحت تاثیر هر یک از شرایط ذکر شده قرار دارد، ایجاد مشکل مضاعف کند. مسدود کننده های کانال کلسیم، کورتیکواستروئیدها و برخی داروهای ضد دیابت همگی می توانند باعث تورم شوند. نسخه های مورد استفاده برای درمان بیماری پارکینسون و بیماری آلزایمر، مانند پرامیپکسول (Mirapex) و ممانتین (نامندا) نیز می توانند باعث تجمع مایع و درنهایت ورم بدن شوند.

علت ورم پا در سالمندان دیابتی

یک علامت شایع دیابت یا قند خون بالا مزمن در سالمندان ورم پا است. چندین جنبه دیابت می تواند باعث تورم پا و مچ پا شود. اگر قند خون به خوبی کنترل نشود، می تواند بر گردش خون و سیستم عصبی تأثیر بگذارد که هر دو اینها می توانند منجر به ورم یا ادم شوند. عوارض طولانی مدت دیابت مانند مشکلات قلبی یا کلیوی نیز میتواند باعث ورم شود. در زیر شایع ترین علل ورم پا در اثر دیابت آورده شده است:

گردش ضعیف خون: با گذشت زمان، قند خون بالا به پوشش رگهای خونی آسیب می رساند. در این صورت دریچه های کوچکی که جریان خون را به دلیل گرانش به سمت پایین متوقف می کنند شروع به نشت خواهند کرد. این حالت که به آن نارسایی وریدی می گویند باعث می شود خون در ساق پا جمع شود.

لخته شدن خون: افراد مبتلا به دیابت بیشتر مستعد ایجاد نوعی لخته خون به نام ترومبوز ورید عمقی هستند، که این می تواند پاها را متورم کند. لخته های خون می توانند خطرناک باشند. حرکت آنها به سمت ریه ها باعث آمبولی ریه خواهد شد.

داروهای خاص: برخی از داروهایی که برای درمان دیابت نوع 2 تجویز می شوند مانند پیوگلیتازون و روزیگلیتازون ممکن است دارای یک عارضه جانبی مانند تورم پاها باشند.

ورم دست در سالمندان

علاوه بر ورم پا در سالمندان ورم دست نیز می تواند یکی دیگر از مشکلات ناراحت کننده دوران پیری باشد. وقتی دست ها متورم می شوند، نادیده گرفتن آن سخت است. به خصوص که تورم اغلب با درد همراه است و ممکن است نگه داشتن اشیا و انجام فعالیت های روزانه رادشوارتر کند. تورم دست معمولاً به دلیل احتباس مایعات، آرتریت، عفونت، شکستگی استخوان، ترومبوز وریدی عمیق، درماتیت تماسی، اسکلرودرمی یا حتی بر اثر افزایش دمای بدن ایجاد می شود. برخی از علل به خودی خود بهبود می یابند و دلیلی برای نگرانی نیستند. برخی دیگر می توانند منجر به شرایط جدی تر شوند و به ساختار دست آسیب برسانند. تورم دست نیز ممکن است نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشد.

آیا ورم پا باعث مرگ می شود؟

ورم پا که اغلب افراد مسن را تحت تاثیر قرار میدهد، بیشتر اوقات آزاردهنده است، اما خیلی خطرناک نیست و باعث مرگ نمی شود. با این حال گاهی تورم در پاها، مچ پا، یا ساق پا می تواند نشانه یک مشکل جدی یا بدتر شدن یک وضعیت مزمن سلامتی باشد که در صورت عدم درمان به شرایط حاد سلامتی و حتی مرگ منجر شود. ورم پا در سالمندان می تواند یک عامل خطر اصلی برای شکستگی پوست و کاهش تحرک در بزرگسالان مسن باشد.

داروی ورم پا در سالمندان

همانطور که گفته شد داروها بر اساس علت ورم پا در سالمندان تجویز می شوند. با این وجود برخی از داروهای زیر ممکن است تجویز شوند:

1. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و اتوفنامات برای تسکین درد، کاهش التهاب، تورم و کاهش دمای بدن تجویز می شوند.
2. دارو دیورتیک (قرص آب) گاهی اوقات می تواند به کاهش ورم پا در سالمندان کمک می کند، اما عوارض جانبی آن شامل کم آبی، کاهش پتاسیم، بی اختیاری ادرار و فشار خون پایین است. بنابراین پزشکان توصیه می کنند که این داروها با احتیاط برای افراد مسن استفاده شوند.

درمان خانگی ورم پا در سالمندان

گزینه های درمانی مختلفی برای درمان ورم پا در سالمندان وجود دارد. نوع درمان توصیه شده به علت ، وسعت و محل تورم بستگی دارد. نوع و طول درمان توسط پزشک تعیین می شود. بدیهی است که اگر اختلال عملکرد اندام ها باعث ورم پا در سالمندان شده، عضو درگیر باید تحت درمان قرار گیرد تا عملکرد آن بهبود یابد. به عنوان مثال، اگر کلیه ها به طور 100٪ کار نمی کنند و اجازه تجمع مایع در بدن را می دهند، کلیه ها نیاز به درمان دارند. اگر قلب مشکل داشته باشد و به دلیل نارسایی احتقانی قلب یا آریتمی مایع تجمع پیدا کند، برای بهبود عملکرد قلب باید اقدامات درمانی انجام شود. مهم نیست کدام اندام مشکل دارد، مایع همیشه تمایل دارد به سمت پایین بدن حرکت کند. برخی از توصیه های درمانی ساده و رایج خانگی برای درمان انواع تورم پا عبارتند از:

1. بالا بردن پا
2. ورزش و حرکت پاها
3. جوراب های فشاری برای کمک به بیرون راندن مایع از پاها
4. حمام نمک
5. ماساژ پا با روغن زیتون
6. قرار دادن پیاز درد داخل جوراب برای تحریک رشته های عصبی کف پا
7. استفاده از پماد های مخصوص حاوی کپسایسین برای کمک به افزایش گردش خون
8. ماساژ پاها در محلول آب گرم و نعنا
9. ماساژ پاها با ترکیب روغن نارگیل و آلوئه ورا

سخن پایانی 

برای پیشگیری از ورم پا در سالمندان باید سبک زندگی آنها را اصلاح نمود. افزایش تمرینات ورزشی، تحرک بیشتر، رژیم غذایی سالم، ترک سیگار و دخانیات، مصرف کمتر نوشابه های الکلی، درمان به موقع بیماری های زمینه ای از جمله دیابت میتوانند به کنترل این شرایط کمک کنند. بنابراین توجه و رسیدگی به وضعیت سلامتی سالمندان باید اولویت خانواده ها باشد.