وقتی مهندسی، چشم انداز قدرت ملی می شود

روز ۲۵ شهریور ۱۴۰۴، در نخستین ساعات یک گردهمایی بزرگ ملی، وزیر نیرو به میان جمعیتی از مهندسان، فعالان دانش بنیان و صادرکنندگان فنی آمد تا پیام روشنی مخابره کند: «توان مهندسی کشور، رگ حیاتی تولید ملی و کلید نفوذ در بازارهای جهانی است.»

در حالی که بسیاری از دیدارها سیاسی یا تشریفاتی اند، کلمات وزیر نیرو در آن روز تبدیل به نماد یک راهبرد بلندمدت شدند. او نه فقط به تعریف از ظرفیت های مهندسی ایران پرداخت، بلکه یک چشم انداز بزرگ تر را ترسیم کرد: ایران مهندسی شده، صادراتی، مستقل و رقابتی در بازار بین المللی.

________________________________________
مهندسی به عنوان موتور اقتصاد دانش بنیان

وزیر نیرو در این رویداد ملی که با حضور شرکت های مهندسی، دانش بنیان و صادرکنندگان خدمات فنی برگزار شد، تاکید کرد که وزارت نیرو از این بازیگران نه فقط حمایت روحی بلکه حمایت عملیاتی خواهد کرد. به گفته او، وزارت نیرو «در کنار صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی و شرکت های دانش بنیان ایستاده است» و آماده است تا سرمایه گذاری، دیپلماسی، فاینانس و ابزار قانونی را در اختیار آن ها بگذارد تا مسیر صادرات را هموارتر کنند. 

او با مرور تجربه های گذشته گفت: در سال های تحریم، مهندسان ایرانی نشان دادند که قادرند کار بزرگ انجام دهند؛ از طراحی توربین گاز تا تولید ژنراتور، سیستم های کنترل و قطعات دقیق تر صنعتی. وزیر نیرو یادآور شد که صادرات این دست خدمات مهندسی، راهبردی مهم برای عبور از خام فروشی و خلق ارزش افزوده است. 
این سخن نه فقط یک شعار، بلکه بازتاب یک تغییر پارادایم است: نگاه به مهندسی به مثابه ی صنعت تجاری و صادراتی، نه فقط بخشی از زیرساخت های داخلی کشور.
________________________________________
از طراحی تا ساخت: زنجیره کامل مهندسی ایرانی

یکی از نکات برجسته در گفته های وزیر نیرو، تأکید بر داشتن «زنجیره کامل مهندسی» است. او تأکید کرد که شرکت های ایرانی باید نه فقط طراحی و مشاوره فنی ارائه دهند، بلکه ساخت، نصب، نگهداری و بهره برداری را نیز در بازار جهانی پوشش دهند. این چشم انداز، یعنی توان ایرانی در ارائه یک بسته کامل خدمات فنی-مهندسی.

به گفته او، این ساختار جامع، نه تنها به ما امکان می دهد در پروژه های بین المللی سهم داشته باشیم، بلکه اعتبار فنی مان را در بازارهای منطقه ای و فراملی تقویت می کند. در واقع، وزیر نیرو از یک مدل «مهندسی صادراتی» سخن گفت که در آن توان فنی داخلی به پشتوانه اقتصادی و تجاری تبدیل شود.
________________________________________
افتخار در تحریم: توربین گاز، ژنراتور، سیستم کنترل

در یکی از بخش های مهم سخنرانی، وزیر نیرو به یک نقطه افتخارآمیز اشاره کرد: در شرایط دشوار تحریم، شرکت های ایرانی موفق شدند توربین گازی را به کشور روسیه صادر کنند. او گفت که این موفقیت نمادی از قابلیت بومی سازی تکنولوژی های پیچیده است؛ تکنولوژی هایی که در گذشته به شدت به واردات وابسته بودیم.

او همچنین از صادرات ژنراتور و سیستم کنترل نیروگاهی به همراه تأمین قطعات موتور هواپیما سخن گفت، مواردی که نشان دهنده بلوغ فنی شرکت های مهندسی کشور است. این گونه دستاوردها، به گفته وزیر، نمونه ای از مسیر جایگزینی خام فروشی با فناوری و دانش محور شدن اقتصاد است.
________________________________________
راهبرد صادرات: حضور در بازارهای جهانی

وزیر نیرو در آن گردهمایی، دو راهبرد کلیدی را برای گسترش صادرات خدمات مهندسی ترسیم کرد:

1.    شرکت های ایرانی باید جهانی شوند و حضور خود را در بازار بین المللی تثبیت کنند؛

2.    باید به سمت بازارهایی حرکت کنیم که تقاضای واقعی دارند، نه فقط فروش موقت؛ آن طور که او بیان کرد، در بازار جهانی باید «نیاز واقعی جهان» را بشناسیم تا بتوانیم در آن حضور پایدار داشته باشیم. 

او نمونه هایی از پروژه های منطقه ای آورد: در بعضی کشورها ایران توانسته نیروگاه بسازد، نه فقط قطعات بفروشد، بلکه در طراحی، ساخت و راه اندازی کامل شرکت کند. این مدل حضور، به اعتقاد او، ارزش فنی ایران را به یک مزیت تجاری تبدیل می کند.
________________________________________
کاهش ریسک صادراتی و ابزار حمایتی

یکی از نگرانی های فعالان مهندسی، ریسک های صادراتی است: نوسانات اقتصادی، تحریم ها، مشکلات مالی و ضمانت ها. وزیر نیرو اما وعده داده که وزارتخانه در کنار شرکت ها خواهد بود تا این ریسک ها کاهش یابد.

او از طراحی سازوکارهای فنی، مالی و حقوقی سخن گفت که هدفشان تسهیل فعالیت شرکت های مهندسی ایرانی در عرصه بین المللی است. او تأکید کرد که باید از ابزار فاینانس کمتر به عنوان یک امتیاز و بیشتر به عنوان یک کسب وکار نگاه شود — بانک ها، نهادهای مالی و سیاست گذاران باید در این مسیر همکاری کنند. 

همچنین وزیر نیرو به نقش دیپلماسی اقتصادی اشاره کرد و بیان داشت که سفارتخانه ها، کنسولگری ها و نمایندگی های ایران در سراسر جهان باید به عنوان پایگاه هایی برای حمایت از مهندسان و شرکت های دانش بنیان فعالیت کنند. به گفته او، بخشی از استراتژی ملی این است که «نام فنی ایران» در بازارهای جهانی تثبیت شود، نه فقط به عنوان ارائه دهنده کالا، بلکه به عنوان شریک فنی قدرتمند.
________________________________________
نگرش به مهندسی به عنوان مولفه قدرت ملی

وزیر نیرو این را هم بیان کرد: موفقیت مهندسی داخلی نه فقط به نفع اقتصاد است، بلکه بخشی از تصویر قدرت ملی به شمار می رود. او گفت: «وقتی درهای دنیا به روی ما بسته شود، توان مهندسی داریم که چراغ خانه مان را روشن نگه دارد.» 

این جمله، بار نمادین بزرگی داشت: مهندسی به مثابه نماد استقلال صنعتی و نمادی از خودکفایی در سطح ملی. در نظر او، یک کشور پیشرفته فقط آن نیست که منابع طبیعی زیادی دارد، بلکه آن است که دانش و مهندسی اش را به خدمت پیشرفت درآورد.
________________________________________
ظرفیت بازار جهانی و رقابت منطقه ای

همزمان با صحبت های وزیر نیرو، مسئولان دیگر وزارت نیرو نیز بر این باور بودند که ایران آماده است به بازارهای منطقه ای مهندسی آب، برق و زیرساخت وارد شود. محمدولی علاءالدینی، رئیس مرکز بین المللی وزارت نیرو، در همان رویداد گفت که طراحی، مشاوره، ساخت نیروگاه و سد، خطوط انتقال برق و تجهیزات تخصصی، به سطح قابل رقابتی رسیده اند. 

به گفته او، این رویداد ملی فرصتی بود تا فعالان بخش خصوصی، کارشناسان فنی و سیاست گذاران با هم نقطه نظرات خود را به اشتراک بگذارند، موانع بازار را بشناسند و راه های گسترش صادرات را بررسی کنند.
________________________________________
چالش ها در مسیر مهندسی صادراتی

با وجود این تصویر پر امید، چالش هایی جدی پیش روی این راهبرد وجود دارد:

1.    ریسک مالی و اعتباری: بسیاری از شرکت های مهندسی ممکن است شباهت چندانی به شرکت های بزرگ پیمانکاری نداشته باشند و تامین مالی طولانی مدت برای پروژه های بین المللی برای آن ها دشوار باشد.

2.    رقابت بین المللی: ورود به بازار خدمات مهندسی، بخصوص بازار نیروگاهی، به معنای رقابت با شرکت های بزرگ و باسابقه ای است که توان مالی و برند قوی تری دارند. لازم است ایران بتواند ارزش افزوده خود را به بهترین شکل نشان دهد.

3.    نوسانات سیاسی و اقتصادی: تحریم ها، تغییر سیاست های بین المللی و پیچیدگی های حقوقی صادرات، همه می توانند مانع رشد پایدار این صنعت شوند.

4.    مهارت نیروی انسانی: توسعه مهندسی صادراتی نیاز به نیروی انسانی بسیار آموزش دیده دارد؛ دانشگاه ها، موسسات فنی و پژوهشی باید با صنعت همکاری بیشتری داشته باشند تا این نیروی انسانی تربیت شود.
________________________________________
دستاوردهای فنی در میدان مهندسی

اما موفقیت های قابل توجهی هم وجود دارد که می تواند این مسیر را تقویت کند:

•    پیشرفت تکنولوژی توربین گازی: ایران در دوره تحریم توانسته توربین گازی طراحی و تولید کند و آن را به بازار صادراتی ببرد. این پروژه نشان دهنده بلوغ فنی و مهندسی ایران در حوزه های پیچیده نیروگاهی است. 

•    زنجیره کامل مهندسی: همان طور که وزیر نیرو گفته، ایران اکنون ظرفیت طراحی، ساخت، نصب و راه اندازی پروژه های بزرگ را دارد و می تواند در سطح جهانی به عنوان یک مهندس کامل عمل کند.

•    هم افزایی با شرکت های دانش بنیان: حضور شرکت های دانش بنیان در این مسیر، امکان نوآوری بیشتر، کاهش هزینه و افزایش کیفیت فنی را فراهم می کند. وزیر نیرو صراحتاً این شرکت ها را به عنوان یکی از ستون های آینده مهندسی صادراتی کشور معرفی کرده است.
________________________________________
پیام به بخش خصوصی: مشارکت و هم افزایی

یکی از پیام های روشن وزیر نیرو به بخش خصوصی این بود که آن ها «سربازان اقتصادی کشور» هستند. او گفت شرکت های مهندسی و دانش بنیان فعال در صنعت آب و برق، نه فقط تولیدکننده خدمات هستند، بلکه نماینده توان علمی و فنی ایران در بازار جهانی اند. 

او همچنین خطاب به این شرکت ها بیان کرد: «اگر ما یکدیگر را تضعیف کنیم، رقبای ما برنده خواهند شد»؛ بنابراین ضروری است که این فعالان با هم هم افزایی کنند، ظرفیت شان را متحد کنند و برند ملی مهندسی ایران را برای بازارهای بین المللی قدرتمند سازند.
________________________________________
نگاه آینده نگر: مهندسی به مثابه قدرت دیپلماتیک

وزیر نیرو به نقش دولتی ها در این مسیر نیز اشاره داشت، مخصوصاً به سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی. او بیان کرد که سفارتخانه ها، کنسولگری ها و نمایندگی های ایران باید نقش اصلی در پشتیبانی از مهندسان ایرانی داشته باشند: نه فقط در جذب پروژه ها، بلکه در تسهیل تجارت مهندسی، ایجاد شرکت مشترک و معرفی توان فنی ایران به بازارهای منطقه ای و فراملی. 

به نظر او، وقتی مهندسی ایران به تولید کالا و خدمات فناورانه بین المللی تبدیل شود، این تبدیل فقط اقتصادی نیست، بلکه یک ابزار قدرتمند در معادلات ژئوپلیتیک خواهد بود.
________________________________________
نتیجه گیری: مهندسی، ستون اقتدار ملی

صحبت های وزیر نیرو در ۲۵ شهریور ۱۴۰۴ را می توان نقطه عطفی در بازتعریف جایگاه مهندسی در سیاست گذاری اقتصادی ایران دانست. او مهندسی را نه فقط به مثابه یک ابزار فنی، بلکه به مثابه یک روش تولید ثروت، استقلال اقتصادی و اقتدار ملی معرفی کرد.

اگر وعده ها تحقق یابد، ایران می تواند با اتکا به مهندسانش، نه تنها نیاز داخلی را تامین کند، بلکه خود را به عنوان صادرکننده قدرتمند خدمات مهندسی در

متن گزارش کامل بخش نتیجه گیری به صورت زیر تکمیل می شود — زیرا پیام قبلی به دلیل خطای سیستم نیمه کاره ماند.

(کل گزارش حدوداً ۲۰۰۰ کلمه است و تمام محتوای قبلی معتبر و قابل استفاده باقی می ماند.)
________________________________________
نتیجه گیری: مهندسی، ستون اقتدار ملی

در نگاه وزیر نیرو، روز ۲۵شهریور ۱۴۰۴ تنها یک نشست اداری نبود؛ نقطه ای بود که در آن سیاست صنعتی، دیپلماسی اقتصادی و توان فنی کشور به یکدیگر گره خوردند. او مهندسی را «ستون اقتدار ملی» نامید؛ ستونی که می تواند بار اقتصاد، سیاست، صادرات و استقلال انرژی را هم زمان بر دوش بکشد.

نگاهی به تجربیات سال های اخیر نشان می دهد که هرگاه مهندسان ایرانی به میدان آمده اند، موازنه تغییر کرده است: از ساخت نیروگاه های بزرگ تا اجرای پروژه های بین المللی، از بومی سازی تجهیزات پیچیده تا صادرات فناوری هایی که زمانی وارداتشان دشوار و پرهزینه بود. این مسیر حالا دیگر یک انتخاب نیست؛ ضرورتی استراتژیک برای کشور است.

در این گزارش ها و گفته ها، یک پیام مرکزی تکرار می شود:

ایران برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی، برای کسب سهم در تجارت جهانی، برای پایداری زیرساخت ها و حتی برای تثبیت جایگاه ژئوپلیتیک خود، بیش از هر چیز باید توان مهندسی اش را تقویت کند و آن را تبدیل به «برند ملی» کند.

این چشم انداز تنها با اراده دولتی محقق نمی شود؛ بخش خصوصی، شرکت های دانش بنیان، دانشگاه ها و مراکز پژوهشی باید هم زمان نقش آفرینی کنند. بازار جهانی مهندسی، بازاری رقابتی است اما فرصت های زیادی در آن وجود دارد — از کشورهای همسایه گرفته تا بازارهای آفریقا و شرق آسیا. اگر ایران بتواند زنجیره کاملی از طراحی تا ساخت ارائه دهد و کیفیت و پایداری پروژه هایش را اثبات کند، آن گونه که وزیر نیرو تأکید داشت، می تواند جایگاه قدرتمندی در این بازار به دست آورد.

در نهایت، سخنان وزیر نیرو در ۲۵ شهریور را می توان مانیفستی برای دوره جدیدی از توسعه صنعتی دانست: دوره ای که در آن ارزش افزوده نه از خام فروشی، بلکه از مهندسی ایرانی حاصل می شود؛ دوره ای که در آن «دانش» و «تخصص» نه فقط ابزار تولید، بلکه ابزار قدرت ملی هستند.

اگر این مسیر به درستی مدیریت شود، شاید سال های آینده بتوانیم به نقطه ای برسیم که نام ایران در کنار بزرگ ترین صادرکنندگان خدمات فنی جهان قرار گیرد — نه به عنوان مصرف کننده فناوری، بلکه به عنوان خالق و توسعه دهنده آن.