جایگاه بازار های اینترنتی در ترمیم زنجیره تولید تا مصرف

در شرایطی که تجارت الکترونیک  (E-commerce) در سراسر جهان هر روز در حال رشد و گسترش است، نیازهای جوامع به استفاده از خدمات متنوع اقتصادی باعث شده این تجارت به شاخه های مختلف و متنوعی مانند فروشگاه های اینترنتی(Online shop)، بازارهای اینترنتی  (Online marketplace) و. . .  تقسیم شود و هریک از این شاخه ها به فراخور نیاز بتوانند خدماتی را به مصرف کنندگان ارائه کنند. در ایران نیز به سبب نیازهای جامعه مدتی است که عرصه برای فعالیت متنوع این فروشگاه ها فراهم شده و در صورتی که این فروشگاه ها بتوانند در چارچوب ضوابط و اصول حرفه ای فعالیت کنند، می تواند نقش بسیار زیادی را در تکمیل و ترمیم زنجیره آسیب دیده تولید تا مصرف فراهم آورند.

استفاده از بازارها و فروشگاه های اینترنتی برای تبادل کالا و خدمات فرصتی است تا تولیدکنندگان و عرضه کنندگان بتوانند با کاهش برخی هزینه های سربار مثل هزینه انبار داری، هزینه اجاره محل، هزینه حامل های انرژی، هزینه حمل ونقل مازاد و سایر هزینه ها به ارائه سرویس های مطلوب مثل تحویل کالا در محل نسبت به کاهش قیمت در جهت رقابتی سازی قیمت کالا و خدمت اقدام کنند. از سوی دیگر ارتباط مستقیم و بدون واسطه ارکان این زنجیره با مصرف کننده می تواند فرصت مناسبی باشد تا تبادل نظرات و دیدگاه ها بین مصرف کنندگان و تولیدکنندگان به صورت مطلوب تری صورت پذیرد.  

فروشگاه های اینترنتی برای مصرف کنندگان نیز دارای مزایای بسیار زیادی مثل امکان مقایسه قیمت ها، انتخاب کالای مورد نظر از میان طیف متنوع کالاهای عرضه شده، دریافت نظرات خریداران کالا، جلوگیری از تردد های غیر ضروری در سطح شهر و... را (در صورتی که خرید به صورت آگاهانه انجام شود) برای مصرف کننده به همراه داشته باشد.

البته در حال حاضر به دلایل مختلف نسبت به خریدهای اینترنتی نگرانی هایی مانند عدم اعتماد به فروشگاه یا بازار به سبب عدم ارسال مناسب و به موقع کالا، عدم اعتماد نسبت به کالای دریافت شده با نمونه عرضه شده در فروشگاه، افزایش هزینه های غیر قابل پیش بینی و نامتعارفی که به عنوان هزینه ایاب ذهاب ازسوی برخی عرضه کننده ها برمصرف کننده تحمیل می شود و سایر موارد وجود دارد و مردم هنوز نسبت به خرید از این فروشگاه ها با شک و تردید نگاه می کنند.

البته فعالیت مناسب و متعهدانه برخی فروشگاهها و بازارهای مجازی در جامعه باعث شد در حال حاضر افرادی که با فضای مجازی و خرید از آن سروکار دارند بتوانند با اطمینان خاطر نسبت به خرید مایحتاج خود از طریق این فروشگاه ها اقدام کنند و این گروه نیز عموما از خرید خود راضی به نظر می رسند.

 ولی در مجموع این فروشگاه ها با توجه به جمعیت و فرصت های موجود در جامعه با استاندارهای رایج بین المللی در این خصوص فاصله زیادی دارند.  

گردانندگان فروشگاه ها و بازارهای اینترنتی باید بر این نکته واقف شوند که جلب اعتماد عمومی برای فعالیت آنها به سبب برخی نگرانی های اشاره شده وجود دارد، لذا باید در این مسیر تدابیری را بیندیشند تا این نگرانی ها تا حد ممکن کاهش یابد. به عنوان نمونه یکی از این بازارهای مجازی تلاش کرده است علاوه بر معرفی و شناسایی کالا به مصرف کنندگان امکان انتخاب کالا تا درب منزل را نیز فراهم آورد؛ به این شکل که پس از خرید کالا و اطمینان ازصحت کالای خریداری شده با نمونه مدنظر انتخابی نسبت به پرداخت وجه اقدام کند، با این موضوع نگرانی مصرف کننده تا حدودی از هرگونه غش در معامله تا حدودی سلب می شود.  لذا اتخاذ تدابیر ویژه و خاص راهبردی است که می تواند کسب اعتماد مصرف کننده را به همراه داشته باشد.

ذکر این نکته ضروری است که در صورتی که این فروشگاه ها نتوانند به صورت مناسب و صادقانه اعتماد عمومی جامعه را کسب کنند، شاید دیگر هیچ وقت نتوانند تمایل و رغبت مردم را به خرید از طریق فضای مجازی به دست آورند لذا دوران  گذار فعلی فرصتی است که گردانندگان این فروشگاه ها  (که اکثرا انسان های تحصیلکرده و آشنا به علوم و دانش های نوین در حوزه تجارت الکترونیک هستند) با یک بینش علمی و دقیق نسبت به جلب اعتماد مردم تلاش کنند. برای کسب این اعتماد موضوعات و موارد زیر نیز پیشنهاد می شود.

اول اینکه در کسب اعتماد عمومی تنها نباید به قوانین و مقررات موجود مثل قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان، قانون تجارت الکترونیک و سایر قوانین مربوط اکتفا کرد بلکه باید به قوانین و مقررات پیشرو در این حوزه و تجارب برخی بازارها و فروشگاه های بین المللی نیز توجه جدی کرد.  

دومین موضوع، اخذ مجوزهای قانونی واستاندارهای لازم برای فعالیت در فضای مجازی است که ضریب موفقیت و اعتماد عمومی را افزایش می دهد.  

سومین موضوع اجرای صحیح و دقیق تعهدات خود در قبال مصرف کننده است، به نحوی که امکان اقناع قانونی او را برای یک خرید قانونمند فراهم آورد.  لذا باید از هرگونه فعالیتی که رفتارهای متقلبانه و دور زدن قوانین را به ذهن متبادر می کند، دوری جست.

چهارمین اصل در فعالیت این فروشگاه ها عدم عرضه کالاها و خدمات بی پشتوانه، غیر مجاز و قاچاق است، چراکه عرضه این کالاها علاوه بر اینکه به اقتصاد ملی آسیب می زند باعث خواهد می شود فروشگاه عرضه کننده به عنوان یک فروشگاه غیرمجاز مورد تعقیب قانونی قرار گیرد.

پنجمین اصل باید این موضوع باشد که قیمت، کیفیت و خدمات قبل، حین و پس از فروش کالا تمایز جدی را برای مصرف کننده نسبت به فروشگاه های سنتی نشان دهد تا او را نسبت به خرید ترغیب کند.

با عنایت به مطالب پیش گفته می توان نتیجه گرفت که فروشگاه ها و بازار های مجازی در تجارت ایران زمانی امکان رشد، توسعه و تکامل خواهند یافت که علاوه بر رفع نیازها و نگرانی های مصرف کننده، او را به یک خرید مطلوب، قانونمند و دارای مزیت امیدوارکنند. در این صورت است که می توان به حضور آنها به عنوان یک راهبرد برای ترمیم و تکمیل زنجیره تولید تا مصرف امیدوار بود.

کارشناس اقتصادی