طبقه بندی اقتصادهای جهان در سال 2019

بانک جهانی به سنت هر ساله در ابتدای ماه ژوئیه، برمبنای سطح درآمدی، کشورها را طبقه‏ بندی می‏ کند. طبق گزارش های پیشین بانک جهانی، ایران از سال 2009 به بعد در طبقه درآمدی متوسط رو به بالا قرار گرفته که همچنان در این گروه قرار دارد. از حیث درآمد ناخالص ملی سرانه به روش اطلس نیز ایران با رقم 5470 دلار رتبه 98 را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. ایران همچنین براساس روش های دیگر از جمله روش برابری قدرت خرید نیز با رقم 21 هزار و 50 دلار درآمد ناخالص ملی سرانه در میان سایر کشورهای جهان، رتبه 68 را داشته است.

درآمد ناخالص ملی سرانه

سال مالی بانک جهانی از ابتدای ماه ژوئیه هر سال تا پایان ماه ژوئن سال بعد است و بانک جهانی هر ساله در ابتدای ماه ژوئیه اقدام به انتشار فهرست جدید طبقه بندی اقتصادهای جهان براساس سطح درآمدی آنها می کند. در این فهرست، کشورهای جهان به چهار گروه درآمدی شامل درآمد بالا، درآمد متوسط رو به بالا، درآمد متوسط رو به پایین و کم درآمد، براساس درآمد ناخالص ملی سرانه تعیین شده به روش اطلس، طبقه بندی می شوند.

در روش اطلس، درآمد ناخالص ملی کشورها برحسب پول ملی و با استفاده از عامل تبدیل اطلس (که از میانگین سه ساله نرخ های ارز برای هموارکردن اثرات نوسانات نرخ ارز استفاده می کند) به دلار آمریکا تبدیل شده و براساس تفاوت بین نرخ های تورم کشور (محاسبه شده با استداده از شاخص ضمنی تولید ناخالص داخلی در کشور) با چند کشور توسعه یافته تعدیل شده و سپس برای به دست آوردن رقم سرانه به جمعیت هر کشور تقسیم می شود.

در طبقه بندی درآمد ناخالص ملی سرانه کشورها، باید به دو نکته توجه کرد:

* سرانه درآمد ملی ناخالص کشورها با تغییر رشد اقتصادی، تورم، نرخ ارز و جمعیت، تغییر می کند. روش انجام حساب های ملی و داده های مورد استداده هم در سرانه مزبور، تاثیر می گذارد.

* آستانه طبقه بندی که در واقع مشخص کننده محدوده های تعیین شده برای هر طبقه سطح درآمدی است براساس تورم و با استداده از ضرایل تعدیل SDR، تعدیل می شوند.

داده های جدید سرانه درآمد ناخالص ملی کشورها برای سال 2018 مشخص شده که با استفاده از این داده ها به همراه تغییرات نرخ ارز رسمی، نرخ تورم و جمعیت، سرانه درآمد ملی کشورها، به روزرسانی و محاسبه می شود و در نهایت در تعیین طبقه سطح درآمدی هر کشور برای سال 2019، ملاک عمل قرار می گیرد. به گفته بانک جهانی، این طبقه بندی صرفاً با هدف تجزیه و تحلیل اقتصادی صورت می گیرد و تاثیری بر امتیازات و تامین مالی این بانک به برخی از کشورها ندارد.

آستانه طبقه بندی جدید

آستانه های جدید طبقه بندی در ابتدای سال مالی بانک جهانی یعنی ابتدای ژوئیه هر سال تعیین و به مدت 12ماه امتیار دارد. در طبقه بندی سال 2019، ارقام به دلیل تورم، اندکی افزایش یافته بدین نحو که ارتقای طبقه سطح درآمدی کشورها، منوط به دارا بودن مقادیر بیشتری از درآمد ناخالص ملی سرانه است.

در فهرست بانک جهانی و از میان 218 کشور، تعداد 31 کشور در گروه کم درآمد، 47کشور در گروه با سطح درآمدی متوسط رو به پایین، 60 کشور در گروه متوسط رو به بالا و 80 کشور در گروه با سطح درآمدی بالا قرار دارند؛ یعنی حدود 67درصد از کشورها جزو کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا یا درآمد بالا هستند. به واسطه سطح پیشرفت یا پسرفت و همچنین تغییر آستانه طبقه بندی درآمدی کشورها، طبقه درآمدی برخی از اقتصادها در سال 2019 تغییر یافته است. بر این اساس، طبقه درآمدی کشورهای کوزوو، سریلانکا، زیمبابوه، سنگال و گرجستان، بهبود و در مقابل، طبقه درآمدی کشور آرژانتین، تنزل یافته است.

ایران کجای جهان ایستاده است؟

ایران با دارا بودن جمعیت 88 میلیون نفری رتبه 19 جهان را از حیث جمعیت داراست، در حالی که از لحاظ تولید/درآمد ناخالص ملی با رقم 441.05 میلیارد دلار رتبه 26 و از حیث درآمد ناخالص ملی سرانه به روش اطلس، با رقم 5470 دلار رتبه 98 را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. سرانه درآمد ملی ناخالص ایران براساس روش برابری قدرت خرید در سال 2018 برابر با 21 هزار و 50 دلار برآورد شده که رتبه 68 را در جهان کسب کرده است.

در 32 سال گذشته از 1987 تا سال 2018، ایران در 19 سال در طبقه با سطح درآمد متوسط رو به پایین و در 13 سال در طبقه با سطح درآمد متوسط رو به بالا قرار داشته است. این کشور از سال 2009 به بعد نیز در طبقه درآمدی متوسط رو به بالا قرار گرفته که همچنان در این گروه قرار دارد. اگرچه ایران جزو 30 کشور برتر از حیث درآمد ناخالص ملی است، اما در فهرست سرانه درآمد ناخالص ملی در رتبه 98 قرار دارد.

کشور آمریکا بالاترین درآمد ناخالص ملی در جهان را با رقم 20.5 تریلیون دلار در سال 2018 دارا بوده که بعد از آن کشورهای چین و ژاپن قرار دارند. بالاترین درآمد ناخالص ملی سرانه در سال 2018 متعلق به کشور سوئیس با رقم 83.6 هزار دلار است. از این حیث، کشور آمریکا با دارا بودن درآمد ناخالص ملی سرانه معادل 8,62 هزار دلار در رتبه ششم و قطر با رقم 1,61 هزار دلار در رتبه ششم قرار دارند.

اقتصاد و بهبود سطح استاندارد زندگی

اگرچه ممکن است اقتصادهایی از لحاظ میزان درآمد ناخالص ملی وضعیت خوبی داشته باشند ولی سرانه این رقم به عنوان یکی از شواهد سطح استانداردهای زندگی جوامع این کشورها، اهمیت بیشتری دارد. برخی اقتصادهای کوچک ثروتمند و یا اقتصادهای صنعتی توسعه یافته اغلب از درآمد ناخالص ملی سرانه بالاتری برخوردار هستند، ولی روند رو به رشد این متغیر برای برخی اقتصادهای در حال توسعه نشان از روند توسعه و پیشرفت اقتصادی آنهاست. اقتصادهای جهان دائماً در تلاش هستند تا ضمن حفظ روند مثبت رشد اقتصادی سالانه بر شناسایی پتانسیل های جدید رشد متناسب با تحولات فناوری و نیازهای جدید کسب و کار اقدام کنند، به نحوی که برآیند همه این فعالیت ها، باعث ارتقای موقعیت و امتیار آنها در صحنه اقتصاد جهانی شود.

بروز رکود به ویژه رکودهای تورمی، از عوامل تاثیرگذار منفی بر روند رشد درآمد ناخالص ملی سرانه اقتصادهاست که اقتصاد ایران هم به علت عدم نیل به رشد اقتصادی مولد توسعه و پیشرفت، دستاوردی در زمینه بهبود سطح استانداردهای زندگی جامعه ایرانی نداشته است و علائمی از کاهش فاصله روزافزون آن با سایر کشورهای در حال توسعه و به ویژه برخی کشورهای همسایه از جمله ترکیه و یا اقتصادهای نفتی منطقه خاورمیانه مشاهده نمی شود.

روند تغییر درآمد ناخالص ملی سرانه ایران بعد از طی روند صعودی تا سال2011، از سال 2012 تا سال 2015 نزولی شده و در سال های بعد هم از رشد آن متوقف شده است. این در حالی است که درآمد ناخالص ملی سرانه ترکیه در همین بازه زمانی، سرعت رشد بالاتری داشته و تقریباً با نوساناتی کم با سرعت بیشتری تا سال 2016، روند خود را ادامه می دهد به نحوی که فاصله سطح درآمدی آن با ایران افزایش می یابد. در سه سال اخیر منتهی به 2018، روند افزایشی مزبور هم متوقف و روند نزولی آن آغاز شده است.

ارتباط با نویسنده : IvanKaramazof@yahoo.com