آینده نفت پس از رکودی طولانی‌ مدت

ماه‌های متمادی است که کاهش قیمت نفت، به رویدادی عادی تبدیل شده است. این کاهش قیمت، برای کشورهایی که از تأمین‌کنندگان و صادرکنندگان بزرگ نفت هستند، چندان خوشایند تلقی نمی‌شود. افزون بر عربستان سعودی، به‌عنوان یکی از قطب‌های شناخته شده نفت جهان، سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس نیز روی درآمدهای نفتی حساب ویژه‌ای باز کرده و بخشی از بودجه سالانه خود را براساس میزان فروش بشکه‌های نفتی تنظیم می‌کنند. بر این اساس، رکود در بازار فروش نفت، برای این کشورها، بار مالی و هزینه‌های اضافی ایجاد می‌کند اما شرایط بحرانی نفت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت.

دوران نقاهت و پیامدهای رکود نفت

نشریه اکونومیست، در مقاله‌ای تحلیلی، بحران نفتی اخیر را، رو به اتمام ارزیابی کرده و دوران فعلی را دوران نقاهت پیش از بهبودی می‌خواند، با این وجود، در گزارش این نشریه، با اشاره به تأثیر مستقیم بحران نفتی بر وضعیت اقتصادی برخی کشورها به‌ویژه کشورهایی که بودجه خود را به واسطه نفت تأمین می‌کنند، به این نکته اشاره می‌کند که تبعات بحران نفتی اخیر، بخش‌های متنوعی از اقتصاد را درگیر کرده، از صنعت اتومبیل‌سازی گرفته تا صادرات و واردات. بنابراین گزارش، شرکت‌های بزرگ آمریکایی برای عبور از این بحران، پروژه‌های حفاری بلند‌مدت و پرهزینه خود را به حالت تعلیق درآورده و تلاش کرده‌اند صرفه‌جویی مالی داشته باشند.

پیش‌بینی در مورد آینده وضعیت نفت کار چندان آسانی نیست، اما بررسی‌های آماری به‌ویژه پیش‌بینی‌های بازار سهام خبر از افزایش قیمت نفت می‌دهند. با این حال، این گزارش با یک اشاره ظریف و بجا به پایان می‌رسد که نوعی هشدار برای کشورهای متکی به درآمدهای نفتی محسوب می‌شود؛ بنا بر خبرهای مربوط به حوزه انرژی، بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته در حال تلاش برای استفاده هر‌چه بیشتر از انرژی‌های تجدید‌پذیر هستند. هر‌قدر این طرح‌ها موفق‌تر عمل کنند، صادرات کشورهای صادرکننده نفت کاهش بیشتری خواهد داشت. این چشم‌انداز تا سال 2020 به شکل محسوس اجرایی خواهد شد.

تمرکز بر میادین گازی

نشریه تلگراف در گزارشی، به وضعیت صنعت نفت ایران، پس از لغو تحریم‌ها پرداخته است. در این گزارش، با اشاره به رکود قیمت نفت در بازارهای جهانی، به توسعه میادین گازی ایران در طول سال‌های اخیر تأکید شده است. ایران در شرایط فعلی، توانایی عقد قرارداد با شرکت‌های بزرگ نفتی مثل رویال داچ شل را دارد. میدان پارس جنوبی به‌عنوان یکی از پربازده‌ترین میادین گازی ایران، به‌تنهایی ظرفیت تأمین 16 سال آینده اروپا را دارد. اما در این گزارش بر لزوم توجه ایران به کنترل میزان تولید تأکید شده است.

در واقع ایران در شرایطی قرار دارد که در صورت تصمیم‌گیری مدبرانه، نیاز چندانی به قراردادهای شتابزده نفتی نخواهد داشت. اکنون که وضعیت تحریم‌ها مثل سال‌های گذشته نیست و ایران فرصت‌های بیشتری برای توسعه روابط تجاری دارد، دولت این کشور، اجباری برای فروش با حداقل قیمت‌ها یا با شرایط محدود (به‌صورتی که در شرایط تحریم وجود داشت) با تعداد مشخصی از کشورها را ندارد.

شرکت‌های بزرگ و تصمیم‌هایی دوراندیشانه

در تاریخ 30 ژوئیه اعلام شد که 12.500 کارگر شاغل در شرکت‌های بزرگ نفتی، به سبب بحران‌های نفتی اخیر، مشاغل خود را در جریان تعدیل نیرو از دست داده‌اند، این اتفاق از سوی شرکت‌های نام‌آشنایی مثل شل، اکسون‌موبیل، شورون و. . . انجام گرفته است. سقوط ارزش سهام شرکت‌های بزرگ و نام‌آشنا در بازار سهام، علت دیگری است که باعث می‌شود اتاق فکر مدیران این شرکت‌ها، هرگونه هزینه اضافی را کاهش دهند.

در این میان کشورهایی مثل ایران که اخیراً تحولاتی جدید در حوزه تجارت خارجی را تجربه کرده‌اند، گزینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری نفتی بلند‌مدت محسوب می‌شوند. اما عقد قراردادهای موفق و پربازده، نیاز به بازه زمانی مناسب دارد. در عین حال هارولد هام، یکی از پیشگامان و چهره‌های شناخته شده در صنعت استخراج نفت، معتقد است، دوران سلطنت و یکه‌تازی نفت در جهان رو به افول است و حتی کشورهای بزرگ صادرکننده، مثل ایالات متحده، باید به تغییرات اساسی در بخش استخراج و توزیع نفت فکر کنند.

نقش دلار در نوسانات بازار

اگر در مورد قیمت نفت به دنبال ردپایی پررنگ باشیم، پس از دنبال کردن رد پاها، اغلب با سرچشمه سیستم عرضه و تقاضا از یک‌سو و قیمت دلار از سوی دیگر مواجه می‌شویم. برخی کارشناسان اقتصادی، مثل هاینس پتر، معتقدند، اوپک باید کشورهای صادرکننده را ملزم به کاهش عرضه نفت در بازارهای جهانی کند تا از مازاد عرضه در بخش صادرات جلوگیری به عمل آید. از طرفی نوسانات بازار نفت به‌طور مشخص تحت تأثیر قیمت دلار قرار دارد، این نوسانات به‌ویژه در ماه می کاملاً محسوس گزارش شده است. بر طبق نظر کارشناسان و تحلیلگران دویچه بانک، قیمت دلار به‌طور مستقیم بر بنزین، و دیزل مؤثر است.