اقتصادی که نفتی نیست

با مشکلات متعدد اقتصادی که کشور در چند سال گذشته با آنها روبه‌رو بوده است، تصمیم بر آن شد که برای برون‌رفت از این مشکلات، سیاستی با عنوان سیاست اقتصاد مقاومتی در برنامه دولت مطرح و دنبال شود. در پایان سال کنگره‌ای با عنوان کنگره ملی اقتصاد مقاومتی همزمان با سالروز ابلاغ فرمان مقام معظم رهبری درخصوص سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با حضور محمدباقر نوبخت، معاون رییس‌جمهور و علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی برگزار شده است.

هرچند بسیاری بر این عقیده‌اند که تحریم‌ها اجبار سیاست پیروی از اقتصاد مقاومتی را ایجاد کرده‌اند اما رییس مجلس در این کنگره در جایگاه پاسخگویی به این عقیده گفته است که تدوین و ابلاغ سیاست‌های تعریف شده به‌خاطر تحریم‌های بین‌المللی نبوده و هرچند تحریم‌ها عاملی اثرگذار بود، اما اقتصاد ایران مشکلات اساسی دارد و شاید اقتصاد مقاومتی پاسخگوی این مشکلات است. او در ادامه در زمینه پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی عنوان کرده که نخستین مسئله در این سیاست‌ها این است که اگر بخواهیم جهشی در اقتصاد ملی حاصل شود، باید اقتصاد مردمی شود، لذا سیاست‌های اصل 44 برای همین امر تدوین شد اما همانند بسیاری از قوانین دیگر به‌خوبی اجرایی نشده است.

مثلا امسال 180 هزار میلیارد تومان حجم بودجه جاری و عمرانی است که از این میزان فقط 30 هزار میلیارد تومان به بودجه عمرانی اختصاص دارد و بدین شکل پیشرفت ممکن نیست. محمدباقر نوبخت، رییس سازمان مدیریت و‌ برنامه‌ریزی کشور نیز در نخستین همایش اقتصاد مقاومتی، تحقق اقتصاد مقاومتی را یکی از ماموریت‌های سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور دانست و اظهار کرد: در مقدمه این سیاست‌ها تصریح شده است که سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در جهت تحقق اهداف سند چشم‌انداز 20 ساله کشور است، پس اندک تردیدی که در برخی افراد ایجاد می‌شد که با وجود اینکه در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه که رشد هشت درصدی پیش‌بینی شده بود، محقق نشد بنابراین ممکن است برنامه‌های بعدی هم محقق نشود از میان رفت.

وی افزود: همچنین ما بودجه سال 93 را با ابتنای به همین سیاست‌های کلی تعیین کردیم و با توجه به تصریحی که بر رشد اقتصادی کشور شده است در لایحه بودجه 94 رشد مثبت 5/2 درصد را پیش‌بینی و در ارتباط با سرمایه‌گذاری، رشد چهار درصدی را هدف‌گذاری کرده‌ایم اما این موارد کافی نیست و یکی از مولفه‌های اصلی برای رشد اقتصادی کشور افزایش بهره‌وری است و به همین جهت حمایت از صندوق شکوفایی و نوآوری مورد توجه قرار گرفت. در حاشیه این کنگره «فرصت امروز» تلاش کرده تا خروجی اقتصاد مقاومتی در سالی که گذشت را بررسی کند و ببیند آیا خروجی این سیاست قابل دفاع بوده و آیا می‌توان به تداوم این سیاست امیدوار بود یا خیر؟!

***

محمد صادق عوضعلی‌پور:
اقتصاد مقاومتی
اجبارا پیاده شده است

محمدصادق عوضعلی‌پور، معاون اقتصادی و محاسبات ملی معتقد است که اجبارا در سالی که گذشت ما وارد پروسه اقتصاد مقاومتی شدیم و این روند تداوم خواهد داشت.

در شرایط موجود و پایان سال اقتصاد مقاومتی فکر می‌کنید که روند پیاده‌سازی این اقتصاد تداوم پیدا کند؟

در زمینه اقتصاد مقامتی، روند کاهش قیمت نفت نوعی اجبار ایجاد کرده است. این کاهش قیمت نفت هرچند تهدید‌هایی در پی دارد و اقتصاد کشور ما را که بر نفت استوار است تهدید می‌کند، اما سبب می‌شود در زمانی که بر مقوله اقتصاد مقاومتی تاکید می‌شود یک اجبار کلی برای دنبال کردن آن به وجود آید. در این شرایط اگر سیاستگذاری‌ها به سمتی برود که ما رشد دو درصد را تجربه کنیم می‌توانیم یک رشد خوبی را پشت سر بگذاریم.

این امر حتی از رشد 6 درصدی که در دوره گرانی قیمت نفت اتفاق می‌افتد با ارزش‌تر است، زیرا نشان می‌دهد که اقتصاد ما در حوزه‌های تولیدی پویا شده و توانسته خارج از وابستگی نفتی رشد را تجربه کند. دولت با تکیه بر کنترل تورم نباید مانع تخصیص نقدینگی به حوزه تولید شود و با ایجاد مجال برای حوزه تولید در جهت پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی گام بردارد. اگر ما بودجه کشور را از ارزی به ریالی تبدیل کنیم در زمینه اقتصاد مقاومتی بهتر می‌توانیم قدم برداریم.

در سالی که گذشت فکر می‌کنید دولت توانسته اقتصاد مقامتی را پیاده کند و خروجی دولت در بازه زمانی یک ساله قابل دفاع است؟

اجبارا در سالی که گذشت ما وارد پروسه اقتصاد مقاومتی شدیم. دولت مجبور شد با رفتن به سمت انضباط مالی و یک سری تمهیدات مناسب تورم را مهار کند و با رسیدن به یک رشد دو تا سه درصدی اقتصادی برآیند مناسبی را داشته باشد و این امیدواری را ایجاد کند تا در آینده دولت با ادامه این روند رشد مناسب اقتصادی متکی بر عوامل درون‌زا را پیش ببرد.

علی قنبری:
اقتصاد مقاومتی یک اقتصاد درون زا و برونگرا است

علی قنبری، کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است که اقتصاد مقاومتی به دنبال آن است که با تکیه بر مباحث علمی و دانش بنیان دست به تولید بزند و سبب رشد اقتصادی شود.

ارزیابی شما از پیاده سازی اقتصاد مقاومتی توسط دولت در سال گذشته چیست؟

اقتصاد مقاومتی استراتژی مهمی است که امسال مطرح شده است. اقتصاد مقاومتی ایجاد یک اقتصاد درون زا و برونگرا تعریف می‌شود. در اصل این اقتصاد به دنبال آن است که با تکیه بر مباحث علمی و دانش‌بنیان دست به تولید بزند و سبب رشد اقتصادی شود. بنابراین وقتی سیاست بر این امر استوار است، سیاست‌های مناسبی دنبال می‌شود. تاکنون برآیند کارهایی که در زمینه اقتصاد مقاومتی انجام گرفته روند مثبتی بوده است و استمرار آن به پیاده‌سازی کامل اقتصاد مقاومتی می‌انجامد. اقتصاد مقاومتی یک پروسه کوتاه‌مدت نیست که بخواهیم در یک بازه زمانی کوتاه منتظر باشیم که نتیجه دهد.

با توجه به کاهش قیمت نفت و تحریم‌ها فکر می‌کنید آیا منابع کافی برای ایجاد اقتصاد مقاومتی فراهم است یا این مشکلات به روند پیاده‌سازی این استراتژی لطمه می‌زند؟!

هدف اقتصاد مقاومتی از بین بردن وابستگی‌های نفتی است و این روند کاهش قیمت نفت به نحوی زمینه را برای ایجاد اقتصاد مقاومتی فراهم می‌کند. در اصل یک وفاق عمومی برای ایجاد و پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در این شرایط شکل می‌گیرد.

بر مقوله دانش بنیان بودن تاکید کردید، آیا ما در این زمینه نیروهای متخصص داریم تا به سمت پیاده‌سازی چنین تولیدات و اقتصادی برویم؟!

ما چارچوب و مبانی اقتصاد دانش‌بنیان را تعریف کردیم و در جهت آن حرکت می‌کنیم. علاوه بر مبانی نظری می‌توانیم چارچوب‌های عملیاتی آن را فراهم کنیم و معتقدم این یک استراتژی نجات‌بخش در جهت رشد اقتصادی در حوزه جهانی است.

سیدعباس موسویان:
اقدامات دولت گاه مناسب و گاه نامناسب بوده است

سیدعباس موسویان، کارشناس اقتصادی و مدرس دانشگاه معتقد است برآیند فعالیت‌های دولت در زمینه اقتصاد مقاومتی در حیطه‌هایی مثبت و در بخش‌هایی نامناسب بوده است.

با توجه به نامگذاری امسال به نام اقتصاد مقاومتی و نزدیک شدن به پایان سال، ارزیابی شما از برآیند اقتصاد مقاومتی پیاده شده توسط دولت چیست؟!

اگر بخواهیم منصفانه تمهیداتی را که دولت در این زمینه پیاده کرده قضاوت کنیم، اتفاقات مثبت و شایسته‌ای در این زمینه افتاده است. این روند حرکت مثبتی است که لازم است تداوم داشته باشد. مهم‌ترین اقدامی که دولت در این زمینه انجام داده، آرامشی است که در قیمت ارز و خریدوفروش آن ایجاد کرده. این کار اقدام بسیار مهمی است که در جهت اقتصاد مقاومتی و تقویت بخش تولید انجام شده است. متاسفانه همیشه بخش عظیمی از سرمایه‌های موجود در بورس‌بازی‌های ارز خرج می‌شد و بسیاری از سرمایه‌گذاران با توجه به نوسان‌های کاذب قیمت ارز به سمت این بازار کشیده می‌شدند و این امر از چندین جهت به اقتصاد کشور صدمه می‌زد. از یک‌سو سرمایه‌هایی که باید در بخش تولید هزینه می‌شد، وارد حوزه ارز می‌شد و سرمایه‌ها به جای سرازیر شدن به بخش واقعی فعالیت‌های اقتصادی در بورس‌بازی ارز هدر می‌رفت. فراتر اینکه این سرمایه‌ها در این روند هدر داده می‌شد. 

از سوی دیگر یک فضای نوسان و افزایش قیمت ارز را فراهم می‌کردند که سبب می‌شد تولید‌کنندگان در حیطه واردات ماشین‌آلات و تکنولوژی‌های روز با مشکل مواجه شوند و نتوانند با وارد کردن این تجهیزات در عرصه رقابت وارد شوند و تولیدات به روزی ارائه کنند. بنابراین در این زمینه کار دولت در زمینه جلوگیری از بورس‌بازی در حوزه ارز و دیگر مقولات قابل تقدیر است. از سوی دیگر مهار تورم نیز از جمله اقدامات مهم دولت در زمینه اقتصاد مقاومتی بوده است که سبب شده فضای امنی برای تولید‌کنندگان ایجاد شود.

در کنار رویکرد مثبتی که دولت در زمینه‌هایی که مطرح کردید دنبال کرده، فکر می‌کنید در کجاها کاستی وجود داشته است؟

جاهایی دیده می‌شود که دولت برخلاف سیاست اقتصاد مقاومتی پیش می‌رود. مثلا در حیطه تخصیص بودجه که بخش اعظم بودجه به هزینه‌های جاری کشور اختصاص داده شده و تولید در این تخصیص بودجه نادیده گرفته شده است. امید است سال آینده با یک سیاست مناسب در حیطه بودجه، حیطه تولید و پروژه‌های عمرانی جدی گرفته شود. از سوی دیگر بحث یارانه‌هاست. برخلاف اینکه چه به لحاظ تئوری و چه به لحاظ فکری همه کارشناسان بر حذف یارانه‌های نقدی متفق‌القول بوده‌اند و حتی جامعه به سمت آمادگی برای حذف یارانه رفته بود، دولت در این زمینه اقدامی نکرد و کماکان بخش عظیمی از منابع دولت در حوزه یارانه‌های نقدی هدر می‌رود.

حداقل سه، چهار دهک جامعه به این رقم محدود یارانه‌ها نیازی ندارد و دولت می‌تواند از جمع این یارانه‌ها در توسعه زیرساخت‌های اقتصادی بهره ببرد. در حوزه واردات نیز دولت روند نامناسبی را طی کرده است. در سالی که منابع ارزی بسیار محدود است و نیازهای اصلی مردم هنوز تامین نشده، شاهد هستیم واردات کالاهای لوکس و خودروهای لوکس بدون هیچ مانعی اتفاق می‌افتد که این امر در جهت خلاف سیاست اقتصاد مقاومتی است.

فکر می‌کنید با توجه به اینکه امسال به نام اقتصاد مقاومتی نامگذاری شده، آیا با عبور از این سال، مقوله اقتصاد مقاومتی همچنان ادامه یابد و به هدف نهایی مدنظرش دست پیدا کند؟

بی‌شک بحث اقتصاد مقاومتی می‌تواند تاثیر مثبتی در اقتصاد کشور داشته باشد. به صرف طرح این موضوع اقتصاد کشور به سمت فرهنگ‌سازی الگوی مصرف و تخصیص بودجه‌ها در حوزه تولید پیش می‌رود و سبب می‌شود اقتصاد مقاومتی مجال بروز و پیاده‌سازی پیاده کند و کشور را از یک اقتصاد نفتی به اقتصادی چندوجهی و قوی سوق دهد.