انتخاب رییس کل بانک مرکزی به شورای پول و اعتبار سپرده شود

استقلال بانک مرکزی و فرآیند انتخاب مقام اول آن موضوعی است که هر از گاهی محل بحث و چانه‌زنی طرف‌های دخیل در این موضوع قرار می‌گیرد اما با این وجود، این بحث ادامه‌دار هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده و آن‌گونه که شرایط نشان می‌دهد دولت‌ها قصد ندارند به سادگی سکان ریاست بانک‌مرکزی را به فردی خارج از دایره خود بسپارند. مصوبه اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام بهانه‌ای شد تا بار دیگر این بحث در کانون توجه اهالی اقتصاد قرار گیرد. در این‌باره با چند تن از کارشناسان به گفت‌وگو نشستیم.

وابستگی شدید دولت‌ها به منابع بانکی

دکتر محمدقلی یوسفی، استاد دانشکده اقتصاد علامه طباطبایی در مورد مصوبه اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره انتصاب رییس کل بانک مرکزی توسط رییس‌جمهور گفت: اینکه مجمع تشخیص مصلحت نظام به این نتیجه رسیده که رییس کل بانک مرکزی توسط رییس‌جمهور منصوب شود، نشان می‌دهد، اقتصاد پولی کشور تغییر خواهد کرد. وی افزود: سیاست پولی و مالی در ایران به هم خورده است و این موضوع باعث شده تا سیاست‌های اجرایی به‌طور متناقض اجرا شود. ما در طول سال‌های گذشته شاهد بی‌ثباتی در بخش پولی و مالی بوده‌ایم که این موضوع اثرات خود را در نابسامانی اقتصاد نشان داد.

یوسفی افزود: یکی از دلایل عدم موفقیت دولت‌ها اتکا بیش از حد به منابع بانکی و به‌خصوص در اختیار داشتن بانک مرکزی است. این امر باعث زیان اقتصاد کشور است، استقلال بانک مرکزی باعث می‌شود تاثیرپذیری سیاست پولی کشور از سیاست کمتر شود.

وی گفت: درباره مصوبه مجمع تشخیص بهتر است از افراد آگاه و کارشناسان مستقل، اساتید دانشگاه در رشته اقتصاد، نمایندگان سه قوه و نماینده بانک مرکزی دعوت به شورا شوند تا فرد کاردانی برای یک دوره چهار ساله انتخاب شود.

اسـتـاد دانـشگاه علامه طباطبایی در مورد محاسن و معایب استقلال بانک مرکزی گفت: اگر به همان ترکیبی که به آن اشاره کردیم، این مصوبه انجام شود تاثیر دولتمردان و بی‌ثباتی کمتر می‌شود، بنابراین اگر رییس بانک مرکزی فردی مستقل باشد بهتر می‌تواند سیاست پولی را هدایت کند، تفکیک سیاست پولی و مالی مانع از تورم است. مستقل بودن بانک مرکزی می‌تواند مشکلات پولی و سیاست‌های مالی را درست کند. دکتر یوسفی افزود: با توجه به مشکلات دولت‌های قبلی، انتصاب رییس کل بانک‌مرکزی توسط رییس‌جمهوری که از طرف مردم تعیین می‌شود ممکن است قدرت تصمیم‌گیری رییس بانک مرکزی را کاهش دهد.

استاد دانشگاه علامه‌طباطبایی در مورد ساختار کنونی بانک مرکزی در نظام پولی و بانکی گفت: مشکلات و نارسایی‌های کلی و اساسی ضعف کلیدی سیستم اقتصاد در ایران است که تغییرات پی‌در‌پی نرخ بهره بانکی و مشکلات بازار ارز، بخشنامه‌ها و مصوبه‌های زیادی که به درستی انجام نمی‌شوند، در مسیر اجرای سیاست پولی بحران‌آفرینی می‌کنند و لطمه زیادی به سیستم بانکی و در رأس آنها بانک مرکزی می‌زند. در شرایط فعلی بانک مرکزی به دلیل وابسته بودن به دولت فقط به اهداف‌کوتاه‌مدت فکر می‌کند و نمی‌تواند برنامه‌های بلند‌مدتی را برای بازار پولی و بانکی کشور هدف‌گذاری کند.

دکتر یوسفی در پایان افزود: سیاست‌های نادرست پولی، بخش تولید را دچار مشکل کرد و لابی‌گری‌های افراد قدرتمند تجاری نقش اساسی در تعیین سیاست‌های پولی و مالی داشته است. بهتر است افراد ماهر و مستقل دعوت شوند تا با توجه به توانایی‌هایشان بتوانند به حل رکودو‌بحران تورم کمک کنند.

شورای پول رییس را انتخاب کند

شــاهـین شایان آرانی کارشناس پولی و بازار سرمایه هم در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در مورد مصوبه اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در مورد تعیین رییس کل بانک مرکزی توسط رییس‌جمهور گفت: برای محقق شدن اهداف کاهش تورم، ایجاد ثبات در نظام ارزی و بازار پول چاره‌ای جز استقلال بانک مرکزی نداریم و در صورت تداوم وابستگی به دولت نمی‌توان نسخه شفابخشی را از سوی این بانک برای بخش‌های مربوط انتظار داشت.

کارشناس ارشد بازار مالی بین‌الملل هدف اصلی از مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام را ایجاد استقلال برای نظام تصمیم‌گیری بانک مرکزی دانست و گفت: این موضوع برای نظام پولی و مالی ما و در رأس آن بانک‌های کشور اثرات مطلوبی دارد.

وی افزود: در گذشته رییس بانک مرکزی را وزیر دارایی انتخاب می‌کرد. این انتخاب سلیقه‌‌ای و براساس قضاوت وزیر اقتصاد بود، در این روش رویکرد درازمدت، اهداف بلند‌مدت و ثبات نظام پولی و مالی کشور تامین نمی‌شد هربار که وزیر عوض می‌شد، رییس کل بانک مرکزی هم عوض می‌شد. شایان آرانی گفت: بهتر است رییس کل توسط شورای پول و اعتبار انتخاب شود و به تصویب رییس‌جمهور برسد و مدت زمان ریاست بلند‌مدت باشد، مثلا ده سال یا کمتر که بتواند فرصت برنامه‌ریزی را برای اقتصاد کشور داشته باشد. وی در پایان گفت: در بیشتر کشور‌های پیشرفته این استقلال وجود دارد، اگر در کشور ما این قانون به تصویب برسد برای اقتصاد کشور خوب است و باعث می‌شود تحریم‌ها خللی به اقتصاد ما وارد نکنند.

بانک مرکزی دولتی‌تر شده است

دکتر موسوی، کارشناس اقتصادی هم در گفت‌وگو با «فرصت امروز» گفت: ما با نمایندگان مجلس هم عقیده هستیم که این مصوبه اخیر به دولتی‌تر شدن بانک مرکزی کمک می‌کند رییس کل بانک مرکزی اگر زیرنظر وزیر دارایی باشد، بانک مرکزی به یک کارمند وابسته تبدیل می‌شود که برای اقتصاد کشور خوب نیست.

موسوی افزود: اگر بانک مرکزی مستقل شود، بانک‌های دیگر هم مستقل می‌شوند و مشکلات ارزی و پولی کشور درست می‌شود. تجربه دیگر کشورها هم نشان می‌دهد که استقلال بانک مرکزی در آنها به اتخاذ سیاست‌هایی منجر شده است که رونق را برای اقتصاد کشور به ارمغان آورده است.

وی گفت: برای داشتن اقتصاد آزاد قطعا استقلال بهتر است؛ ممکن است با توجه به این تحریم‌ها و توافق نکردن غربی‌ها در پرونده هسته‌ای با ما مشکلاتی پیش بیاید که در این شرایط دولت می‌تواند در بازار پولی و مالی دخالت کند و مشکل را برطرف کند.

موسوی در پایان گفت: متاسفانه بانک مرکزی با ساختار کنونی نتوانسته درست عمل کند، چون قدرت این را نداشته تا به اهداف واقعی خود برسد ولی اگر مستقل باشد بهتر می‌تواند به برنامه‌ها و اهداف خود برسد.

رفتار اقتصادی دولت یازدهم معقول است

عبدالرضا امیر تاش، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی هم در این باره در گفت‌وگو با «فرصت امروز» گفت: با تعیین رییس کل توسط رییس‌جمهور، بانک مرکزی از ارکان دولتی محسوب خواهد شد و باید به دولت پاسخگو باشد، در صورتی که به باور اکثر کارشناسان در کشورهایی که بانک مرکزی مستقل داشته‌اند سیاست‌های بهتری در راستای رونق اقتصادی این کشورها اتخاذ شده است. امیر تاش تاکید کرد: بانک مرکزی باید استقلال داشته باشد تا اهداف و برنامه‌های راهبردی را بهتر پیش ببرد. به نظر می‌رسد، بهترین روش این است که انتخاب رییس کل بانک مرکزی از طریق نهادی مستقل که متشکل از افراد خبره و آگاه و کاردان است، انجام شود.

وی گفت: متاسفانه در دولت گذشته دخالت چهره‌های بانفوذ و جهت دادن به مسائل اقتصادی مثل نرخ سود و بهره بانک مرکزی مشکلاتی را برای اقتصاد کشور به وجود آورد. این موضوع ضرورت استقلال نهاد حساس بانک مرکزی را نشان می‌دهد؛ اگر چه رفتار سیستم بانکی در دولت جدید عاقلانه شده و ساختار آن هم نسبت به قبل بهتر شده، اما با این وجود استقلال بانک مرکزی ضرورتی غیر‌قابل انکار است.