به بیراهه نرویم، راه روشن است

ایران از جمله کشورهایی است که در دهه‌های اخیر به‌شدت با مسئله کمبود آب مواجه بوده و هست. مسائل زیست محیطی شاید یک جنبه مشکل کمبود آب در کشور ما باشد که دلیل موجه‌تر آن مدیریت‌های ناصحیح منابع آب برشمرده می‌شود. در واقع برای رفع این معضل کارشناسان ما راه‌های بسیاری را امتحان می‌کنند که اغلب ناکام می‌ماند. محدودیت‌های منابع آبی و هدررفت آب در بخش کشاورزی هم که اصلی‌ترین وجه مشکل کمبود آب است بدون کارهای کارشناسی و از روی سلیقه نگری‌ها باعث می شود اغلب راه‌های رفته بی‌نتیجه بماند.  با بررسی روش‌هایی که کشورهای دیگر برای رویارویی با مشکل آب استفاده کرده‌اند متوجه استفاده از یک روش مشترک در اغلب آنها شده‌ایم که تا حدود زیادی توانسته‌اند از چالش‌های بخش کشاورزی عبور کنند. آلمان، هلند، یونان، ترکیه، چین و تمامی کشورهای حوزه خلیج فارس از روشی به نام «پنل پلانت‌بک» بهره گرفته‌اند که استفاده از این پنل بیولوژیك می‌تواند به رشد و توسعه كشاورزی هر کشوری منجر شود. این محصول در زمین‌های کشاورزی، سطوح شیب‌دار، فضای سبز شهری، كاشت هم‌زمان و دوره‌های نگهداری باغ‌ها كاربرد فراوان دارد. پنل پلانت بك با ایده جذب و ذخیره‌سازی آب در لایه‌‌ای بیولوژیكی، از هدر رفتن آب بر اثر آبیاری و بارش‌های جوی جلوگیری می‌كند.

براساس گزارش‌های سازمان ملل، کمبود آب یک مشکل جهانی است و هشت ‌درصد زمین‌های کشاورزی به خاطر نمک از بین می‌روند. استفاده از پنل پلانت‌بک نه تنها باعث صرفه‌جویی 80 درصدی در میزان آب مصرفی می‌شود، بلکه حاصلخیز شدن دوباره زمین‌های نمک گرفته را به دنبال دارد.
«فرصت امروز» به سراغ دکتر رحمت عبدی باغی سرپرست شرکت بین‌المللی پلانت‌بک GmbH رفته است تا در خصوص چرایی عدم سرمایه‌گذاری و استفاده از این محصول در ایران گفت‌وگو کند. شرکت پلانت‌بک GmbH یک شرکت تخصصی کشت و بیوتکنولوژی است که در حوزه مطالعه و توسعه پنل‌های پلانت‌بک و بازار مربوط به محصولات آن فعالیت می‌کند. عبدی در این خصوص می‌گوید: «پلانت‌بک» حاصل کار یک گروه پژوهشی علمی در دانشگاه فری برلین، بزرگ‌ترین دانشگاه آلمان است. این پژوهش‌ها در دپارتمان زیست‌شناسی، شیمی و داروسازی این دانشگاه در سال 1994 آغاز شد. وی توضیح می‌دهد: کمبود آب و تقاضای بالا برای مصرف آن در کشاورزی و باغبانی علمی، کشورهایی چون امریکا و چین را مجبور کرد تا فکر دیگری برای صرفه‌جویی در آب کرده و روی فناوری‌های نوین صرفه‌جویی در مصرف آب سرمایه‌گذاری کنند تا گرفتار معضلات اجتماعی نشوند، اما سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی ما همچنان در حال آزمون و خطای راه‌های مختلف هستند.

محصولی که عیب ندارد
پروفسور عبدی باغی در توضیح این محصول می‌گوید: پنل پلانت محصولی طبیعی برای شرایط آب و هوایی گرم و خشک است. این محصول دارای ویژگی‌هایی چون قابلیت بالا در صرفه‌جویی در آب، نفوذپذیری در آب، تبخیر کم، درصد هوا، ثبات ساختاری، قابلیت جذب بالا و مقاومت در برابر سرما است که دانه‌بندی ذرات، وضعیت شوری و ارزش pH  را ارتقا می‌دهد. بستر پایه برای رشد گیاه و مقاومت در برابر اشعه UV از دیگر ویژگی‌های پنل‌های پلانت‌بک به شمار می‌آید. عبدی باغی در خصوص مزیت‌های این محصول می‌افزاید: پلانت‌بک تاکنون در کشورهای مختلف هم برای گیاهان و هم برای محیط زیست با مزایا همراه بوده و خبری از معایب نیست. چون در این پنل‌ها، آب جذب شده نگهداری می‌شود و در زمان مورد نیاز برای گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین پنل‌ها محیط میکروبیولوژیکی ریشه گیاه را بهتر کرده و عناصر گوناگون تاثیرگذار بر رشد گیاه را به واسطه ریز جانداران فعالتر می‌کنند. این اثرگذاری مثبت، میزان زیست توده ریشه گیاه را افزایش می‌دهد.
 افزایش زیست توده کمک می‌کند تا گیاه از آب و عناصر مختلف دیگر بیشتر استفاده کند. به همین دلیل گیاهان بومی رشد بیشتر و مقاومت بهتری در برابر استرس‌های محیطی دارند. پنل‌های پلنت بک می‌توانند در سیستم کاشت، سیستم کشت مجدد و پذیرش تابعیت دوباره، سیستم حفاظت از فرسایش و سیستم بام سبز استفاده شوند.
پروفسور عبدی باغی در خصوص میزان صرفه‌جویی در مصرف آب می‌گوید: پنل پلانت‌بک می‌تواند بیش از 80‌درصد در شرایط عادی در مصرف آب صرفه‌جویی کند. این سیستم همچنین به قوی‌تر شدن ریشه و محیط اطراف کمک می‌کند. به این ترتیب گیاهان می‌توانند برای رشد بهتر و سلامت بیشتر، عناصر شیمیایی بیشتری دریافت کنند .

یک فرصت بی‌دردسر
عبدی باغی در خصوص چگونگی استفاده از این محصول می‌افزاید: استفاده از پنل‌های پلانت‌بک برای باغبانی علمی، کشاورزی و چمنزارها بسیار ساده است و می‌تواند برای گیاهان جدید و نیز گیاهان و درختان موجود استفاده شود. برای گیاهان جدید پلانت‌بک باید به فاصله 25 تا 30 سانتی‌متر زیر ریشه قرار بگیرد. تنها یک پنل 80 * 60 سانتی‌متر برای این کار کافی است. برای درخت‌های موجود، سطح، اطراف و بالای ریشه با پنل‌های پلنت‌بک پر می‌شود. اگر ریشه، پنل‌ها و زمین دچار آسیب فیزیکی نشوند، این سیستم می‌تواند بیش از 10 سال دوام داشته باشد. همچنین شایان ذکر است که پنل‌های پلانت‌بک به تایید دولت آلمان رسیده و موادی بیولوژیک و بی‌خطر برای محیط زیست تشخیص داده شده‌اند، بنابراین اگر کشوری بخواهد از این پنل‌ها استفاده کند به تحلیل گسترده یا تست‌های گوناگون نیاز ندارد. با این همه، چندین تست در حال حاضر در استان‌های مختلف ایران در حال اجراست. همه این تست‌ها با نظارت موسسه تحقیقات آب و خاک و نیز بخش تحقیقات بیابان موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع در ایران انجام می‌شود.
 

شرایط سرمایه‌گذاری
مدیر این مجموعه در خصوص سرمایه مورد نیاز برای استفاده از این محصول در خط تولید می‌گوید: کل سرمایه مورد نیاز برای یک خط تولید هشت میلیون دلار برآورد شده است. این سرمایه‌گذاری هزینه‌های حمل‌و‌نقل، بیمه، نصب و تست و راه‌اندازی نهایی در ایران را نیز در برمی گیرد. ظرفیت کلی این خط تولید دو میلیون متر مربع پنل پلانت‌بک در یک سال در یک محیط تولید 24 ساعته است. وی در خصوص استفاده این محصول در ایران می‌گوید: متاسفانه هیچ ایرانی تاکنون حاضر نشده برای این فناوری سرمایه‌گذاری کند، گرچه حجم آب در این کشور سال به سال کمتر از گذشته می‌شود اما ما هنوز متوجه دلیل این بی‌توجهی نشده‌ایم. به علاوه پنل‌های پلانت‌بک می‌توانند در ایران هم تولید شوند چون نیاز شدیدی به تولید این محصول در ایران وجود دارد، مازاد تولید هم به راحتی می‌تواند به کشورهای همسایه صادر شود.

نیاز مبرم ایران به پلانت‌بک
عبدی باغی در خصوص نیاز ایران به سرمایه‌گذاری در این محصول می‌گوید: همه می‌دانند که حجم آب‌های زیرزمینی در ایران رو به کاهش است و در بیشتر استان‌ها به جز استان‌های شمالی میزان آبی که تبخیر می‌شود از میزان بارندگی بیشتر است. دکتر کلانتری، وزیر سابق کشاورزی در ایران چند ماه پیش در مصاحبه‌ای درباره این تهدیدها هشدار داده بود. جمعیت ایران تا سال 1395 خورشیدی به حدود 95 میلیون نفر خواهد رسید که برای تغذیه این افراد 120 میلیون متر مکعب آب نیاز است. تامین این میزان آب در آینده با توجه به شرایط فعلی بسیار مشکل خواهد بود، بنابراین ضروری است از امکانات و راهکارهای موجود برای صرفه‌جویی در آب در بخش‌های کشاورزی و باغداری استفاده شود. عبدی باغی در خصوص پتانسیل‌های موجود در مناطق ایران می‌گوید: استان‌های تهران، ‌فارس، کرمان، ‌خراسان، اصفهان و خوزستان از ظرفیت خوبی برای تولید این محصول برخوردار هستند.  وی در پایان می‌افزاید: لازم می‌دانم از این فرصت مغتنم استفاده کنم و با هشدار دوباره این موضوع از هموطنانم بخواهم درباره این موضوع حساسیت و دقت بیشتری نشان دهند تا بتوانیم با همکاری یکدیگر از پس چالش و بحران آب که پیش رو داریم، برآییم.