گزارش «فرصت امروز» از سود و زیان های به روزآوری باغ ها در ایران / تب تند اصلاحات در باغ های ایرانی

طی روزهای اخیر اخبار زیادی مبنی بر اصلاح باغ های فرسوده روی خروجی خبرگزاری ها قرار گرفت که نشان دهنده عزم جدی برای به روزآوری باغ هاست. اما اینکه چه نوع باغ هایی با چه محصولاتی، در کدام منطقه جغرافیایی و اصولا با چه شیوه هایی باید به روزآوری شوند، چنین امری چه سود و زیان هایی در پی خواهد داشت و اینکه آیا چنین سرمایه گذاری می تواند به سود و نتیجه منجر شود یا نه، موضوعی بوده که «فرصت امروز» در گفت وگو با کارشناسان این حوزه در میان گذاشته است.

براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی در ایران حدود 2/6میلیون هکتار باغ وجود دارد که البته 340هزار هکتار غیربارور هستند که از این سطح بخش باغبانی 318تن میوه تولید می کند و صادرات میوه حدود 1/8میلیارد دلار ارزآوری برای کشور به ارمغان می آورد.

سرانه تولید میوه ۲۲۰کیلوگرم است و 1/5میلیون بهره بردار در بخش باغبانی فعال هستند. پایین بودن بهره وری، نبود تکنولوژی، نابسامانی بازار، زیرساخت های ناکافی حمل و نقل و نگهداری محصول از جمله موانع و چالش های باغبانی ایران است. افزایش سن درختان کشت شده در باغ ها و همچنین ارقام قدیمی با عملکرد و بازارپسندی پایین هم از مسائلی است که برای تولید در بخش باغبانی کشاورزی مشکلاتی را ایجاد می کند.

درباره سطح باغ های نیازمند اصلاح آمار دقیقی در دسترس نیست و تخمین ها اعداد مختلفی را نشان می دهند. به عنوان مثال، معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی (محمدعلی طهماسبی) 40درصد باغ های کشور را فرسوده اعلام می کند و این میزان را حدود یک میلیون هکتار تخمین می زند (40درصد باغ های کشور بیش از 30سال سن دارند و به روش سنتی اداره می شوند).

این آمار از سوی ابوالقاسم حسن پور، مدیرکل دفتر امور میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی، 495هزار هکتار (تقریبا نصف) بیان شده است. اصلاح باغ ها از اولویت های وزارت جهاد کشاورزی است و برنامه هایی برای اصلاح و نوسازی باغ ها وجود دارد. قرار است 171هزار هکتار از باغ ها در برنامه ششم توسعه و 274هزار هکتار دیگر در برنامه هفتم، اصلاح و نوسازی شود. انتظار می رود با انجام عملیات اصلاح و نوسازی باغ ها در پایان برنامه ششم توسعه، میزان تولیدات باغی از حدود 17میلیون تن به 22میلیون تن برسد.

حاصل برنامه های توسعه  

در طول این 10 سال، باغ های انگور و مرکبات هر یک در سطح 60هزار هکتار، خرما 55هزار هکتار، پسته 50هزار هکتار، گردو، سیب و انار به ترتیب در سطح 40 هزار ، 39هزار ، 15 هزار هکتار بیشترین میزان اصلاح و نوسازی را خواهند داشت. در طول این دوره استفاده از آبیاری تحت فشار، هرس درختان، تغذیه مناسب و هرس فنی و علمی ازجمله اقدامات برای اصلاح و نوسازی باغ ها خواهد بود. خبرها از اعطای تسهیلات به کشاورزان برای نوسازی باغ ها حکایت دارد.

به عنوان مثال در سال 1392، بیش از یک میلیارد ریال تسهیلات برای اجرای طرح های اصلاح و احیای باغ های استان خراسان شمالی به كشاورزان پرداخت شد. در سال 94 براساس اعلام رئیس سازمان چای کشور 600 میلیارد ریال به چایکاران تسهیلات نوسازی اعطا شد (تقریبا نیمی از باغ های چای کشور بیش از 50 سال عمر دارند).

دولت در سال 94 برای اصلاح باغ های زیتون قدیمی و افزایش تولید در واحد سطح ، به زیتون کاران به ازای هر هکتار 5 تا 7 میلیون تومان تسهیلات بانکی بلاعوض پرداخت کرد. البته میزان این تسهیلات به گونه ای نیست که کشاورزان را به بهبود و اصلاح باغ ها ترغیب کند و وجود برنامه های قوی تر حمایتی از لازمه های موفقیت در اصلاح باغ های کشور است.

دکترای مهندسی کشاورزی