تحركات اقتصادی زیر سایه جنگ خاورمیانه

از هر گوشهای از خاورمیانه این روزها آتش و دودی به آسمان میرود. جنگندههایی از سراسر جهان در آسمان خاورمیانه مشغول بمباران هستند و روی زمین هم جنگجویانی از سراسر دنیا مشغول نبرد. انفجار انتحاری با صدها كشته و ویرانی و آوارگی اكنون بخشی از روایت عادی روزگار خاورمیانه است. اما در میانه این جنگ و خونریزی چند ماهی است كه بعضی تحركات اقتصادی از سوی برخی كشورها برای جبران خسارات سالهای اخیر یا بهره بردن از شرایط موجود دیده میشود؛ تحركاتی كه كشورهای خاورمیانه را میتواند به دو محور تقسیم كند؛ محوری كه مشغول جنگ هستند و محوری كه به دنبال بهره اقتصادی.

تركیه از جمله كشورهایی بود كه در پنج سال گذشته خسارات زیادی از جنگهای عراق و سوریه متحمل شد. نشانهگیری و محاسبات نادرست در سیاست خارجی و داخلی و هم مرز بودن با سوریه و عامل مشتركی با عراق و سوریه به نام كردها، همگی موجب شدند تا اقتصاد و سیاست و شرایط اجتماعی تركیه در سالهای اخیر دچار آسیبهای ناشی از جنگ بشود. نشانههای این آسیب و زیان این روزها هم به شكل انفجارهای انتحاری و هم افت شاخصهای اقتصادی در تركیه نمایان است. اما این كشور در هفتههای اخیر با تغییر موضع در سیاست خارجی خود در پی بهبود مناسباتش با همسایگان در منطقه و همچنین با روسیه برآمدهاست. این تغییر و تحول بیشتر با اهداف اقتصادی صورت میگیرد.

تركیه از یك سو مناسباتش را با رژیم اشغالگر قدس بهبود بخشیدهاست. این بهبود مناسبات بعد از چند ماه مذاكرات پنهانی و سخت، با نگاه به ذخایر گاز این رژیم كه مورد نیاز تركیه است، صورت گرفته. از سوی دیگر، تركیه در پی رفع تنش با روسیه برآمدهاست. عمده گردشگرانی كه بخشی از اقتصاد تركیه را تامین میكردند، از روسیه به این كشور میرفتند. در یك سال گذشته بعد از آنكه تركیه جنگنده روسی را در مرز سوریه ساقط كرد، مسكو تحریمهایی را علیه آنكارا به اجرا گذاشت كه لغو تورهای گردشگری مهمترین بخش این تحریمها بود.

اكنون تركیه با عذرخواهی از روسیه به دنبال بازگرداندن این گردشگران به شهرهای ساحلی خلوت شده خود است. رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور تركیه كه به سرسختی و پافشاری یكجانبه بر مواضعش شهرت دارد، دریافته كه اگر به این سرسختی ادامه دهد، اقتصاد را از دست میدهد. به همین خاطر اكنون بهصورت یكجانبه و به قیمت اینكه به تغییر موضع یك شكستخورده در سیاست خارجی متهم شود، به دنبال بهبود مناسبات مبتنی بر منافع اقتصادی با دولتها افتادهاست. این روند به روسیه و رژیم اشغالگر قدس خلاصه نمیشود و دولت تركیه حتی بهصورت مستقیم برای بهبود روابط با مصر هم دست دراز كردهاست.

مصر بعد از قدرت گرفتن دوباره نظامیان و بركناری محمد مرسی سركوب گسترده اخوانالمسلمین، به یكی از خطوط قرمز پررنگ و مهم تركیه در سیاست خارجی تبدیل شدهبود. اكنون اما اردوغان به خاطر اقتصاد در حال عبور از این خط قرمز است. درحالیكه تركیه با تغییر موضع در سیاست خارجی مشغول تلاش در جبهه اقتصادی به سود خود در خاورمیانه است، عربستان در سوی مخالف این سیاست دیده میشود و همچنان با كوبیدن بر طبل جنگ، همه پلها را پشت سر خود خراب میكند.

کارشناس مسائل بین‌الملل