ترانزیت هوایی، درآمدی که فراموش شده

ترانزیت در برخی از کشورها از چنان اهمیتی برخوردار است که حیات اقتصادی آن کشور به گلوگاه‌ها و راه‌های ترانزیتی‌اش بستگی دارد. هر چند موقعیت جغرافیایی کشورمان برای ترانزیت در منطقه بی‌نظیر است، اما درآمدهای حاصل از نفت و وابستگی اقتصاد کشورمان به نفت و تامین منابع مالی از این طریق باعث شده، به سایر راه‌های درآمدزایی که اغلب هم راه‌های پول‌سازی هستند، ‌کمتر توجه شود یا اصلا توجه نشود. ترانزیت هم یکی از همین راه‌های پول‌سازی است که با وجود تاکیدهای فراوان به این مسئله از سوی مسئولان هنوز به‌صورت گنجی نهفته در اقتصاد کشورمان مطرح است.
به گزارش «فرصت امروز»، هر چند تاکید روی ترانزیت ریلی و زمینی است، اما جغرافیای کشورمان نه تنها در زمین، بلکه در آسمان هم مزیت ترانزیتی دارد. به گفته نوریان، ‌قائم‌مقام وزیر راه در صنعت هوانوردی، مسیر هوایی ایران از لحاظ سوق الجیشی نسبت به سایر کشورهای منطقه به کشورهای اروپایی نزدیک‌تر است و همین مسئله یعنی، کاهش زمان پرواز، یکی از مزیت‌های بسیار مهم ترانزیتی است که متاسفانه از این مزیت سودی نصیب ایران نمی‌شود.
از جمله مباحثی که در این بخش کمتر در کشور موردتوجه قرار گرفته، بخش حمل‌ونقل هوایی کالا است؛ تفاوتی نمی‌کند که مبدا و مقصد کالا ایران باشد یا کالاها از ایران ترانزیت و جابه‌جا شود، در حال حاضر، تنها دو شرکت یاس‌ایر و ‌آبان به‌طور تخصصی وارد جابه‌جایی و حمل بار هوایی وارد شدند که چندی پیش شرکت یاس ایر در فهرست تحریم‌ها قرار گرفت و به شرکت پویا ایر تغییر نام داد و مجوز آبان ایر هم در حال حاضر به دلیل عملکرد ضعیف تعلیق شده است.

وقتی زیرساخت می‌لنگد
براساس آمار اعلام شده از سوی شرکت فرودگاه‌های کشور، در حالی که در سال 92 میزان ارسال و پذیرش بار تنها با 220 تن نسبت به سال 91 نرخ رشد منفی 2 درصد را داشت، آن سوی مرز فرودگاه امارات به‌عنوان هاب منطقه جزو 8 فرودگاه شلوغ دنیا در زمینه جابه‌جایی بار و محموله است. در حال حاضر، تنها دو شرکت یاس ایر با عنوان جدید پویا ایر و آبان در حوزه بار به‌صورت تخصصی فعالیت می‌کنند که یکی از آنها تحریم و مجوز آن یکی تعلیق است.
حمید غوابش، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با اشاره به جای خالی ترانزیت هوایی در کریدورهای ترانزیتی کشورمان گفت: «اولین عدد کاهش رشد حمل‌ونقل هوایی و عدم ورود ایرلاین‌ها به این حوزه، نبود هواپیماهای کارگو است.» وی ادامه داد: «چیزی که انگیزه را از ورود به این حوزه سلب می‌کند، نرخ بالای سوخت است که براساس تعرفه سوخت بین‌المللی برای شرکت‌های هواپیمایی محاسبه می‌شود.»
غوابش با اشاره به شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، ‌گفت: «در حال حاضر یاس ایر و آبان به‌صورت تخصصی حمل بار هوایی را انجام می‌دهند و البته شرکت‌های ایران‌ایر، ‌آسمان و ماهان هم خدمات بار دارند.» دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی ادامه داد: « زمانی فرودگاه پیام به طور تخصصی وارد حوزه حمل‌ونقل بار شد، اما به دلیل نبود هواپیماهای کارگو و اعمال تحریم‌ها این فرودگاه از ماموریت خود فاصله گرفته و در حال حاضر خدمات فرودگاه داری انجام می‌دهد.»
محمدصادق قبله‌گاهی، معاون هواپیمایی فرودگاه اقتصادی پیام البرز در گفت‌وگو با «فرصت امروز» گفت: «در حال حاضر، فرودگاه پیام که قرار بود  فرودگاه‌ باری کشور باشد، به فعالیت‌های آموزشی و فرودگاه‌داری می‌پردازد و قصد ورود به حوزه مسافری را دارد. قرار بود فرودگاه پیام هاب پستی منطقه باشد، اما در صورتی‌که وزارت ارتباطات موافقت کند، این فرودگاه هم به فرودگاه‌های مسافری می‌پیوندد.»

توپولف‌های کارگو
 کجا هستند؟
قرار بود توپولف‌های جنجالی پس از اینکه از رده خارج شدند؛ وارد حوزه باری شوند، اما گویا این ناوگان به درد حمل بار هم نخورد و همچنان در پارکینگ مهرآباد و فرودگاه امام یا در آشیانه ایرلاین‌ها خاک می‌خورد. غوابش در پاسخ به اینکه ترانزیت با هواپیماهای مسافری امکان‌پذیر است، گفت: «در حال حاضر، برخی از ایرلاین‌ها از جمله آسمان، ماهان و ایران‌ایر در کنار جابه‌جایی مسافر، بار هم حمل می‌کنند. مسئله‌ای که در جابه‌جایی بار محدودیت ایجاد می‌کند، حجم بار است، نه وزن آن. البته نه به این معنا که هواپیما هر وزنی از بار را می‌تواند تحمل کند، اما در هواپیماهای مسافری، بار در شکم هواپیما که محدودیت حجمی دارد، جانمایی ‌می‌شود.» وی در خصوص  استفاده از توپولف‌ها برای انتقال و جابه‌جایی بار گفت: «این موضوع شفاف و مشخص نیست.»

مظنه حمل بار هوایی به کشورهای دور و نزدیک
یکی از مسئولان «پویا ایر» که در فهرست تحریم‌ها قرار دارد، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» درباره اینکه چه عواملی بر نرخ بار تاثیر‌گذار است، گفت: «‌آن موضوعی  که در نرخ بار حرف اول را می‌زند، ‌مسیر و مسافت پرواز، حجم بار و وزن بار است. وی ادامه داد: شرکت‌ها به دو روش برنامه‌ای و غیر برنامه‌ای یا همان چارتر در حوزه حمل بار فعالیت می‌کنند، شرکت‌هایی مانند ایران‌ایر، ‌ماهان و آسمان به‌صورت برنامه‌ای و سایر شرکت‌ها مانند پویا ایر به‌صورت غیر برنامه‌ای یا چاتر بار را در مسیر موردنظر جابه‌جا می‌کنند که هر کدام نرخ جداگانه‌ای دارند. معمولا نرخ بار از نیم کیلو شروع می‌شود و تا چندتن هم ادامه دارد و کشورها هم منطقه‌بندی شده‌اند. برای مثال، حمل نیم کیلو بار به ترکیه در منطقه c، 98 هزار تومان و هزینه حمل 5 کیلو بار به این کشور 489 هزار تومان است. هزینه حمل 10 کیلو بار در کشورهای منطقه c از جمله ترکیه 715 هزار تومان و هزینه حمل 20 کیلو بار به این کشور از مبدا ایران یک میلیون و 52 هزار تومان است. هزینه حمل بار به چین که یک کشور تجاری است، مثال واضح‌تری است؛ هزینه حمل هر 20 کیلو بار به این کشور یک میلیون و 180 هزار تومان تمام می‌شود. همچنین هزینه حمل 20 کیلو بار به ایتالیا که کشوری اروپایی است، چیزی حدود یک میلیون و 340 هزار تومان است. قیمت حمل بار به کشورهای اقیانوسیه مانند استرالیا که فاصله تقریبا زیادی نسبت به ایران دارد، چیزی حدود یک میلیون و 500 هزار تومان است.