تقاضا برای محصولات ارگانیک باید موج اجتماعی ایجاد کند

نزدیک به یک قرن از کشاورزی ارگانیک مبتنی بر اصول چهارگانه آن می‌گذرد و در 40 سال اخیر این موضوع به‌صورت حرفه‌ای در کشورهای پیشرفته دنبال شده و براساس اعتماد، نظم و نظام یافته است. ارگانیک در اروپا و آمریکا تا جایی پیشرفت کرده که محصولات کشاورزی گیاهی و دامی با ارزش غذایی بسیار بالا تولید می‌کنند. میز و صندلی ارگانیک، پوشاک ارگانیک، فرش و بسیاری محصولات دیگر را که به روش ارگانیک تولید می‌شوند مصرف می‌کنند و متقاضی رستوران و هتل ارگانیک هستند.

هرچند، تولید محصولات (کشاورزی) ارگانیک گواهی شده درایران از سال 80 از لاله‌زار کرمان آغازشد، اما با گذشت بیش از یک دهه، جایگاه ایران در تولید ارگانیک دنیا بسیار پایین است و حدود یک‌دهم درصد است. در شرایطی که کشورهای دیگر تولید ارگانیک را با جدیت دنبال می‌کنند و برای آن نظام قابل قبولی ایجاد کرده‌اند تا حتی نیاز مهمانان و جهانگردان متعصب به مصرف محصولات ارگانیک را تأمین کنند، هر از چندگاهی خبرهایی از تقلب در تولید محصولات غذایی کشور منتشر می‌شود که نگران‌کننده است. حتی برخی از این محصولات تقلبی دارای مهر استاندارد هستند، مصرف‌کنندگان ایرانی دچار سردرگمی در خرید محصولات شده‌اند و نمی‌دانند باید به مهر و گواهی استاندارد روی محصول اطمینان کنند یا نه. این مشکل در محصولات ارگانیک نیز وجود دارد. میوه ارگانیک، مرغ و گوشت ارگانیک، شیر و لبنیات سنتی، سبزی و صیفی و برخی محصولات دیگر که به اسم ارگانیک در برخی فروشگاه‌ها با قیمت بالاتر به فروش می‌رسند، از سوی کدام دستگاه نظارتی کنترل می‌شوند؟

گواهی ارگانیک توسط 530 شرکت

محمدرضارضاپناه، رییس قطب علمی کشاورزی ارگانیک کشور (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، اظهار می‌کند: متقاضیان محصولات ارگانیک که به اصول چهارگانه آن (سلامت، مراقبت، انصاف و اصول اکولوژیک) اعتقاد دارند، نظم و نظامی را برای خود تعریف کرده‌اند. حدود 530 شرکت در دنیا صلاحیت گواهی دهی در قالب نظم و نظام ارگانیک دارند. پنج شرکت از 530 شرکت مذکور در ایران وجود دارند که محصولات ارگانیک کشور را با پوشش قوانین کشورهای‌شان، گواهی می‌کنند. وی ایران را کشوری مستعد برای تولید محصولات ارگانیک می‌داند و می‌افزاید: طبق آمار، تا سال 2013 ایران دارای 12 هزار هکتار کشاورزی ارگانیک بود که نسبت به متوسط یک درصدی دنیا بسیار کم است و باید آن را جبران کنیم.

حرف زدن از ارگانیک در ایران نقض غرض است

وی در پاسخ به این پرسش که با وجود تقلب‌هایی که در تولید محصولات غذایی اتفاق می‌افتد آیا می‌توان به محصولات ارگانیک در کشور اطمینان کرد، تصریح می‌کند: تا زمانی که خودمان (هر ملتی) آلوده‌کننده آب، خاک و هوا باشیم، حرف زدن از تولید محصولات ارگانیک گاهی نقض غرض است. به بیانی دیگر این شیوه‌های رفتاری با خواسته‌هایمان مغایر است و ابتدا باید برخی رفتارهایمان را تا حد قابل قبولی اصلاح کنیم. مثلاً با زائدات، ضایعات و پسماند چگونه برخورد می‌کنیم؟ آیا خاک و آب را آلوده می‌کنیم؟ آیا مسئولانه به‌صورت فردی، گروهی و اجتماعی با آن برخورد می‌کنیم. آیا حاضریم سهمی برای مطالعات و تحقیقات ارگانیک کنار بگذاریم؟ ارگانیک از احترام به خاک باید آغاز شود.

وی ادامه می‌دهد: ارگانیک در کشورهایی که توانایی دارند اکثر فاکتورهای ایجاد‌کننده ریسک در غذا را به‌شدت کنترل کنند، رشد کرده است. در این کشورها حتی از مصرف داروهای شیمیایی مانند آنتی بیوتیک در انسان و دام تا حد ممکن جلوگیری می‌شود، درحالی‌که در منطقه ما این کار ممکن نیست و بدون تجویز پزشک، دامپزشک و گیاه‌پزشک این داروها مصرف می‌شوند و حتی داروخانه‌ها نیز بدون نسخه دارو می‌فروشند و به دلایل درست و گاه نادرست شرایط برای اجرایی شدن تولید گیاه و دام به شیوه ارگانیک سخت می‌شود. لذا اوضاع تولید محصولات ارگانیک را در کشور شکننده عنوان می‌کنند.

ارگانیک باید توسعه یابد

با این همه رییس قطب علمی کشاورزی ارگانیک کشور، همچنان امیدوار است و می‌گوید: تولید محصولات ارگانیک در دنیا به یک درصد رسیده و ما نیز یک دهم درصد تولید محصول ارگانیک داریم که بسیار اندک است. باید تولید ارگانیک را توسعه دهیم و پیش از آن شناخت، بصیرت، شعور و آگاهی آن باید نهادینه شود. کسانی که محصول ارگانیک را به‌صورت اصولی تولید و اصول آن را رعایت می‌کنند باید گرامی داشته شوند و مصرف‌کننده معتقد به این اصول متعالی نیز به آن حد از آگاهی باید برسد که از آنها به‌نحوی خرید کند تا توان تولیدشان بالاتر برود و ارگانیک توسعه یابد.

تلاش منسجم برای تولید محصولات ارگانیک

رضاپناه با ابراز تاسف از اینکه چنین عزم و اراده‌ای حتی در میان پزشکان، استادان دانشگاه‌ها، مراکز درمانی و بهداشتی و علمی نیز وجود ندارد، می‌افزاید: کدام بیمارستان، دانشگاه یا سایر مراکز بزرگ را سراغ داریم که به غذای ارگانیک اهمیت بدهد و بگوید به بیماران، دانشجویان و سایر کارمندان غذای ارگانیک بدهید؟ یا برای آن حاضر باشد در یک تعامل اجتماعی برنامه‌ریزی کند؟ آیا ادب (فرهنگ) استفاده از محصول ارگانیک در کشور وجود دارد؟ اگر هر کسی به دنبال منافع و سود خودش باشد، که تا حدی در شرایط تورم عادی و گذرا است، چگونه مصرف محصولات ارگانیک توسعه می‌یابد؟

وی تأکید می‌کند: در کشورهای پیشرفته برای تولید محصولات ارگانیک به‌صورت اجتماعی و منسجم تلاش کردند و موجی ایجاد شد که نتایج آن اکنون قابل مشاهده است. در کشور ما نیز برای کنترل مصرف نامناسب موادشیمیایی آلاینده، چه درتولید محصولات کشاورزی، پوشاک و حتی محصولات صنعتی و خانگی مانند شوینده‌ها باید چنین موجی ایجاد شود تا محصولات با دقت بیشتر و استاندارد بالاتر تولید شوند. برای سامان دادن به مطالعات لازم در این زمینه‌ها، همکاری بین گروه‌های اجتماعی و سرمایه‌گذاری اولیه در این خصوص ضروری است تا از حداقل‌های موجود بهینه و هدفمند بهره‌برداری شود.

باید جبران کنیم

رضاپناه برخلاف برخی کارشناسان، چالش کشاورزی ایران را خرده پا بودن نمی‌داند و می‌گوید: تا زمانی که کشاورزان ما با دانش سنتی خود کشاورزی می‌کردند، مشکلات اینچنینی نداشتیم، البته تولید در نوسان بود. از زمانی که ما مهندسان، اقتصاددانان و استادان دانشگاهی وارد کار شدیم، مواد شیمیایی وارد شد، انواع کود و سم شیمیایی و کاربردشان را ما به آنها نشان دادیم. حالا هم خودمان باید اوضاع را با احترام به دانش سنتی کشاورزان و دانش آنالیز ریسک‌های غذا، به‌صورت منسجم و با ایجاد نظمی فاخر اصلاح و جبران کنیم. وی تأکید می‌کند: این موج اجتماعی در محصولات ارگانیک باید از شهرها شروع شود، نه روستاها. ما باید در شهرها احترام به خاک و محیط‌زیست را با تقاضای ارگانیک ایجاد کنیم تا تعاملات در این زمینه ایجاد شود.