تولید 8 هزار مگاوات برق پیک در نیروگاه‌های برق‌آبی

با توجه به وضعیت منابع آبی کشور طی سالیان اخیر، استفاده هرچه بیشتر از روش‌های نوین مدیریت یکپارچه مخازن سدهای زنجیره‌ای با هدف تولید بهینه انرژی در دستور کار مرکز مدیریت نیروگاه‌های برق‌آبی شرکت مدیریت منابع آب ایران قرار گرفته‌ است. به همین دلیل بر آن شدیم که از تجارب جهانی در این زمینه استفاده کنیم. ژاپن ازجمله کشورهایی است که در این رابطه تجربیات مناسبی دارد. هفته گذشته هیاتی از این کشور به ایران سفر کرد تا در قالب کارگاهی‌ تخصصی، تجربیات آن کشور به مدیران و کارشناسان ایرانی منتقل شود. بخش اعظم ظرفیت‌های آبی ایران برای تولید برق در حوضه کارون بزرگ قرار دارد. به همین دلیل در این رودخانه به‌عنوان یک پایلوت، بحث‌‌های تولید برق از مخازن زنجیره‌ای را می‌توان پیگیری کرد.

در شرایط کنونی، نگاه بخش آب کشور مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب در سطح ملی و با نگرش حوضه آبریز است. بالطبع، مأموریت محوری این مرکز نیز استفاده بهینه از پتانسیل‌های برق‌آبی موجود در این مناطق، در راستای خدمت‌رسانی موثر به بخش برق کشور است. در این راستا مدیریت زنجیره‌ای نیروگاه‌های برق‌آبی به مفهوم آن است که از انرژی آب ذخیره شده در مخازن در چندین مرحله و به‌صورت کنترل شده، برای بهره‌برداری و کمک به شبکه برق کشور استفاده شود.
تا قبل از دهه 80، شبکه برق‌آبی کشور دو نیروگاه دز و شهید عباسپور جمعا به ظرفیت 2520 مگاوات را در حوضه کارون بزرگ در دست بهره‌برداری داشت. اما با توجه به استعداد آبی بالای این حوضه راهبردی، سدها و نیروگاه‌های مسجدسلیمان، کارون سه و کارون چهار و در سال‌های اخیر سد گتوند با تلاش دست‌اندرکاران بخش‌های سد و نیروگاه کشور در آن حوضه ساخته شدند. هم‌اکنون در این زنجیره از سدها به‌صورت یکپارچه و از محل آورد آبی که به سمت اهواز می‌رود، در مراحل مختلف برای تولید انرژی برق استفاده می‌شود، به‌طوری‌که در چندین مرحله انرژی هیدرولیکی آب در سدهای مختلف به انرژی الکتریکی تبدیل و به شبکه برق کشور تزریق می‌شود. با وجود خشکسالی و نوسانات اقلیمی در کشور، با ظرفیت‌سازی مناسب در حوضه کارون و برنامه‌ریزی در راستای تولید انرژی به روش زنجیره‌ای، نیروگاه‌های برق‌آبی واقع در استان خوزستان کمک شایان توجهی به شبکه برق کشور داشته‌اند. 

در حال حاضر ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های برق‌آبی حدود 15 درصد ظرفیت نصب شده کل نیروگاه‌های کشور است، اما به لحاظ تولید انرژی، به دلیل خشکسالی‌های اخیر این نیروگاه‌ها تنها قادرند 10 تا 11 درصد برق مورد نیاز کشور را تامین کنند. بعد از خشکسالی‌های سال 87، شرایط محیطی مدیران نیروگاه‌های برق‌آبی را ملزم داشت که برای مصرف آب و تولید انرژی در این نیروگاه‌ها برنامه‌ریزی خاصی داشته باشند. در شرایط ترسالی نیروگاه‌های برق‌آبی می‌توانند سالانه 26هزار گیگاوات‌ساعت تولید برق داشته باشند. از سال 85 توان تولیدی این نیروگاه‌ها به حدود 18 هزار گیگاوات ساعت رسید و این میزان تولید نیز به‌تدریج کاهش یافت، به‌گونه‌ای‌که تولید نیروگاه‌های برق‌آبی در سال 87 به کمترین میزان خود رسید. در این سال تنها 5 هزار گیگاوات ساعت انرژی برق‌آبی در کشور تولید شد، اما بعد از این سال شرایط بهتر شد. با این حال طی سال‌های اخیر نیروگاه‌های برق‌آبی حدود 5 درصد از انرژی شبکه برق سراسری کشور را تامین کرده‌اند، زیرا شرایط آبی کشور به‌گونه‌ای است که اجازه تولید بیشتر را به این نیروگاه‌ها نمی‌دهد. 

براساس برنامه‌ریزی‌های وزارت نیرو، ماموریت اصلی نیروگاه‌های برق‌آبی کمک به تامین برق مورد نیاز شبکه در زمان اوج مصرف (پیک) است. لذا با وجود برخی محدودیت‌ها، این آمادگی و ظرفیت وجود دارد که واحدهای برق‌آبی را به بهترین نحو ممکن مدیریت کنیم تا در زمان پیک مصرف، برق مورد نیاز شبکه تامین شود. با استفاده از همین شیوه‌های مدیریتی سال گذشته (سال 93) توان تولید برق همزمان در شبکه نیروگاه‌های برق‌آبی کشور به 8 هزار و 170 مگاوات رسید. درواقع به استناد آمار تولید، سال گذشته تقریبا 6 درصد نیاز برق کشور توسط نیروگاه‌های برق‌آبی تامین شد. امسال نیز از سوی وزارت نیرو ماموریت تولید حدود 8 هزار مگاوات برق در زمان اوج مصرف به نیروگاه‌های برق‌آبی محول شده‌ است. طی برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، نیروگاه‌های حوضه کارون بزرگ در پیک مصرف سال‌جاری به‌طور متوسط روزانه 53 هزار مگاوات ساعت انرژی تولید خواهند کرد.

* مدیر مرکز مدیریت نیروگاه های برق آبی در شرکت مدیریت منابع آب ایران