تولید برق از زباله راه‌حلی برای یک معضل ریشه‌دار

آخر هفته‌ها، تعطیلات تابستان، ایام نوروز و هر فرصت دیگری که پیش می‌آید اگر سری به جاده چالوس، هراز، فیروزکوه یا سایر جاده‌های منتهی به شمال کشور بزنید تنها چیزی که می‌تواند کلافه‌تان کند سیل خودروهای موجود در جاده‌هاست. با این وجود بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند شمال ایران را به‌عنوان نخستین و در دسترس‌ترین گزینه برای سفر انتخاب کنند. جنگل‌های سرسبز، رودخانه‌ها، دریای خزر، آبگرم‌های طبیعی و چشمه‌های آب معدنی، جاده‌های کوهستانی و روستاهای سرسبز تنها بخشی از زیبایی‌های شمال کشور است که برای استان مازندران به تنهایی، سالانه حدود 15‌میلیون گردشگر به ارمغان می‌آورد.

در این صفحه بارها و بارها از گردشگری به‌عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری یاد کردیم، در این نوشتار قصد نداریم نسخه توسعه گردشگری را به‌عنوان یک پتانسیل بالقوه سرمایه‌گذاری بپیچیم. سرمایه‌گذاری در گردشگری با برنامه‌ریزی دقیق و اصولی می‌تواند توسعه اقتصادی را برای یک منطقه به ارمغان آورد، اما منطقی که فکر کنیم در مورد مناطق شمالی گردشگران می‌آیند و می‌روند و هیچ دستاورد مالی برای اقتصاد منطقه ندارند. اینکه می‌گویم هیچ دستاورد مالی شاید برای شما کمی عجیب باشد، اما این موضوع واقعیت تلخی است که باید آن را بپذیریم.

منافع مالی اندک در برابر مشکلاتی که گردشگری برای نوار سبز شمالی به ارمغان می‌آورد در واقع همان هیچ است. برای من که در شمال ایران به دنیا آمده‌ام، نفس کشیدم و بزرگ شدم تنها تصویری که به طور واضح از گردشگری و حضور گردشگران در ذهنم باقی مانده است خاطره یک روز بعد از سیزده به در هر سال است که کارگران شهرداری و نیروهای مردمی در حال جمع‌آوری زباله‌های به جا مانده از گردشگران در جاده 3‌هزار و 2هزار تنکابن هستند.

زباله بارز‌ترین دستاوردی است که می‌توان از حضور گردشگران در شمال ایران در نظر گرفت. معضل زباله، تولید آن، جمع‌آوری و دفع آن موضوعی است که تقریبا در تمامی شهر‌های شمال کشور وجود دارد. دفع نامناسب و غیر‌اصولی زباله، تخریب محیط‌های طبیعی، بوی نامطلوب، معضل شیرابه‌ها و آلودگی آب‌های زیر زمینی تنها بخشی از معضلاتی است که به دلیل عدم برنامه‌ریزی مناسب در یافتن راهکاری علمی و عملی برای حل مشکل و سرمایه‌گذاری مناسب برای بهره‌برداری از یک پتانسیل بالقوه در شهر‌های شمالی کشور دیده می‌شود.

طلای سیاه حالا معضلی شده که به جان طبیعت نیمه‌جان شمال کشور افتاده است. در این گزارش قصد داریم تا با بررسی جنبه‌های مختلف سرمایه‌گذاری در احداث یک نیروگاه زباله سوز، پیشنهاد سرمایه‌گذاری برای فعالان بخش خصوصی ارائه دهیم که بیش از آنکه زمینه‌های اقتصادی ملموسی داشته باشد موضوعی است با ریشه‌های اجتماعی.

مدلی برای سرمایه‌گذاری

طی سالیان گذشته مسئله زباله در شهر ساری با حمل و دفن آن در منطقه پشتکوه در فاصله 130 کیلومتری شهر ساری حل شده، اما این موضوع علاوه بر مشکلات زیست‌محیطی و نارضایتی‌های مردمی هزینه هنگفتی را بر دوش مسئولان شهر ساری قرار داده، به طوری که این رقم سالانه به بیش از 12‌میلیاد تومان می‌رسد. سال 91 بود که طی توافقی با سرمایه‌گذاران چینی، عملیات احداث نیروگاه زباله‌سوز این شهر با ظرفیت 450 تن در روز در سه خط 150 تنی در شهرک صنعتی شماره‌1 ساری کلید خورد و تا به امروز حدود 70‌درصد تجهیزات نیروگاه وارد كشور شده و در محل ساخت نیروگاه تخلیه شده است. مهدی عبوری شهردار ساری امیدوار است که طی یك سال و نیم آینده این نیروگاه را با ظرفیت 450 تن زباله و در سه خط به بهره‌برداری برساند.

مهندس عباس رشیدی معاون فنی و عمرانی شهرداری ساری در جریان بازدید از پروژه‌های شهری ساری در گفت‌وگو با «فرصت امروز» می‌گوید: پروژه نیروگاه زباله سوز که با مشارکت سرمایه‌گذار خارجی در جریان است با اعتباری حدود 100‌میلیارد تومان به بهره‌برداری خواهد رسید. از این مبلغ 40درصد آن سهم سرمایه‌گذار خارجی است و مابه ازای آن هفت سال حق انتفاع از پروژه برای سرمایه‌گذار خارجی خواهد بود، مابقی هزینه‌های طرح هم از محل اعتبارات دولتی تامین می‌شود. وی در ادامه می‌افزاید: پس از هفت سال پروژه به طور کامل به شهرداری ساری واگذار خواهد شد. از نکات قابل توجه این طرح این است که سرمایه‌گذاران چینی متعهد شده‌اند طی این هفت سال آموزش نیروی کار را تا مرحله واگذاری کامل بر عهده بگیرند. علاوه بر این، طرح باید تمام استاندارد‌های سازمان محیط زیست را به لحاظ میزان آلایندگی بگذراند که در تعهد سرمایه‌گذار خارجی است. خروجی این نیروگاه سالانه 30هزار مگاوات برق است که به واحد‌های صنعتی موجود در همان شهرک فروخته خواهد شد.

رشیدی می‌گوید: ابتدا قرار بود نیروگاه با استاندارد‌های 2000 اروپا ساخته شود که با رایزنی‌های انجام شده این نیروگاه زباله‌سوز با استاندارد EPA 2006 تطبیق داده شده که البته در موارد بسیاری از این استاندارد هم جلو‌تر است.

مراحل کار و الزامات فنی طرح

زباله‌ها توسط ماشین‌های حمل مخصوص از سطح شهر جمع‌آوری و به مخزن زباله به‌عنوان ورودی سیستم منتقل می‌شوند؛ فضایی به مساحت 36 در 18 و به ارتفاع 27متر که دارای دو ورودی است و گنجایش انباشت برای 5 تا 10 روز را دارد. مخزن ورودی نیروگاه تنها جایی است که آلودگی وجود دارد و در سایر فضا‌ها اثری از زباله و بوی بد دیده نمی‌شود. دیواره‌های مخزن نیز با مواد ضداسیدپوشانده شده و در کف مخزن شیار‌هایی وجود دارد که شیرابه‌ها را به فضایی که در زیر مخزن‌ها تعبیه شده هدایت می‌کند. این شیرابه‌ها به سمت سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب حرکت می‌کند که خروجی آن در مصارف کشاورزی کاربرد دارد. در مرحله بعدی، زباله‌ها از طریق جرثقیل‌ها به قیف‌های ورودی منتقل می‌شوند. دو الکتروموتور وظیفه کنترل زباله به کوره اول را بر عهده دارند.

در کل فرآیند نیروگاه به جز در ابتدای کار هیچ گونه سوخت کمکی وجود ندارد و گازهای با پایه کربن که از احتراق زباله‌ها تولید می‌شود سوخت مورد نیاز نیروگاه را تامین می‌کند. زباله‌ها در کوره اول کاملا می‌سوزد و اکسیژن مورد نیاز در این مرحله از طریق لوله‌های مخصوص تامین می‌شود. در منطقه میانی کوره شرایط بی‌هوایی وجود دارد که باعث تجزیه گازهای مختلف می‌شود، سپس زباله‌ها به کوره دوم وارد شده و با ورود هوا در این مرحله گاز‌های تولید شده در مرحله بی‌هوایی کاملا می‌سوزد. دمای کوره اول بین 850 تا 1100‌درجه سانتیگراد می‌رسد. در این مرحله گاز‌های خطرناکی مانند دی‌اکسین کاملا حذف می‌شود. دمای کوره دوم نیز به 1100درجه سانتیگراد می‌رسد، سپس گاز خروجی وارد بویلر می‌شود. از ورودی دیگری نیز آب تصفیه شده وارد بویلر می‌شود که وظیفه کاهش دمای خروجی کوره تا 250 درجه را دارد. در بویلر آب تصفیه شده به بخار تبدیل می‌شود تا در مرحله بعدی توربین‌ها را به حرکت درآورد و انرژی مود نیاز ژنراتورها برای تولید برق تامین شود.

مشارکت بخش خصوصی برای حل معضل زباله در شمال کشور

اگر به خاطر داشته باشد در همین صفحه در مطالبی، سرمایه‌گذاری در زباله و صنایع بازیافت را به‌عنوان یکی از فرصت‌های بالقوه برای سرمایه‌گذاران مطرح کردیم. هرچند در گزارش‌های آتی قصد داریم به تفکیک در رابطه با صنایع بازیافت مطالبی را برای شما مخاطبان این صفحه ارائه دهیم، اما سرمایه‌گذاری در ساخت نیروگاه‌های زباله‌سوز به لحاظ منافع جنبی مزیت‌هایی دارد که برای سرمایه‌گذاران قابل چشم‌پوشی نیست. از طرفی بخش دولتی حاضر به سرمایه‌گذاری در این مهم نیست، از این رو تنها فعالان بخش خصوصی هستند که می‌توانند با توجه ویژه به این سرمایه ارزشمند زمینه‌های سرمایه‌گذاری در این بخش را فراهم آورند. در حال حاضر، در شمال کشور فرصت‌های بی‌نظیری برای سرمایه‌گذاری وجود دارد، اما در شرایط فعلی اولویت با نیاز‌های منطقه است و سرمایه‌گذاری در بخش بازیافت زباله و احداث نیروگاه‌های زباله‌سوز فرصتی ناب برای سرمایه‌گذاری در شهر‌های شمالی است.