تک نرخی شدن ارز، چشم به راه سال 94

سـال 93 در حــالــی پاورچین‌پاورچین از اقتصاد ایران رخت برمی‌بندد که بررسی اظهارات مسئولان نظام بانکی نشان می‌دهد بانک مرکزی، برنامه‌ای جدی را برای تک نرخی کردن ارز در سال آینده تهیه کرده است. البته این بار اولی نیست که مسئولان بانک مرکزی تصمیم به اجرای این برنامه گرفته‌اند اما هر بار به دلیل شرایط و اقتضائات اقتصادی، این برنامه به تعویق افتاده است.پیش از این ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی هنگام بررسی بودجه سال 93 گفته بود: به دنبال نرخی هستیم که بتواند بخش‌های تولید و اشتغال را در کشور پشتیبانی کند‌. در بخشنامه بودجه سال آینده بر ضرورت یکسان‌سازی نرخ ارز تاکید شده است‌. بحث اصلی ثبات اقتصادی و نرخ مناسبی است که بتواند تولید و اشتغال را در کشور پشتیبانی کند‌. به دنبال آن هستیم تا با یکسان‌سازی نرخ‌ها بازار به ثبات توام با تعادل برسد که بنا شده این امر تا پایان سال ۹۳ انجام شود‌. 

سال 93 آمد و تقویم‌های بانک مرکزی ماه‌به‌ماه ورق خورد اما خبری از اجرای یکسان‌سازی نرخ ارز نشد.اما با این وجود مدیرعامل بانک ایران‌زمین معتقد است: امید بسیار می‌رود تا پایان سال آینده یکسان‌سازی نرخ ارز عملی شود‌. کاهش فاصله نرخ ارز بانکی و آزاد نشان از آن دارد که به سمت یکسان‌سازی نرخ ارز پیش می‌رویم و این در حالی است که انتظارات تورمی در چند وقت گذشته از بین رفته است. با وجود این اظهار امیدواری‌ها، آیا سال 94 سالی خواهد بود که ارز جامه تک نرخی شدن بر تن خواهد کرد؟

هزینه‌های ارز چند نرخی

سیدکمال سیدعلی در این باره به «فرصت امروز» گفت: ممکن است در سال 94 بانک مرکزی ارز را تک‌نرخی کند. تاکنون بارها اعلام شده است که این کار انجام خواهد شد اما باز می‌بینیم که کاری صورت نگرفت. بانک مرکزی نهایت کاری که امسال در بازار ارز کرد این بود که تلاش شد با جا انداختن نرخ اعلامی از سوی کانون صراف‌ها، دلال‌ها را در تعیین نرخ به حاشیه برانند اما در این کار هم توفیق چندانی نداشته‌اند. کانون صرافی یک نرخی شدن را اعلام می‌کند اما دلال‌ها ارزشان را به آن قیمتی که خودشان ترجیح می‌دهند، به فروش می‌رسانند.

وی افزود: تک‌نرخی شدن ارز باعث می‌شود که دست دلال‌ها از سر بازار ارز کوتاه شود و سازو‌کار تعیین نرخ ارز به دست بانک مرکزی بیفتد. با تک‌نرخی کردن ارز دیگر نیازی به کانون صرافان و مکانیزم‌های پردردسری مثل آن نخواهد بود. بانک مرکزی نرخی را اعلام می‌کند و اقتصاد کشور خودش را با آن نرخ هماهنگ می‌کند و واردات و صادرات هم بر همان اساس انجام می‌شود. دیگر این‌گونه نخواهد بود که دلال‌ها یک‌شبه به خاطر یک تنش سیاسی بین ایران و غرب یا به خاطر یک اجرای یک دستور‌العمل اقتصادی، نرخ ارز را وارد بازی قیمت کنند و افزایش دهند. در واقع با تک نرخی شدن ارز حربه دلال بازی از دست افراد سفته‌باز خارج می‌شود و فقط مصرف‌کنندگان واقعی وارد بازار ارز می‌شوند و هیچ‌کس به چشم کسب سود به بازار ارز نگاه نخواهد کرد.

یک تجربه شکست خورده

کارشناس اقتصادی در این‌باره می‌گوید: سیاست ارز چند نرخی در همه کشورهایی که تاکنون آن را اجرا کرده‌اند، شکست خورده است. ونزوئلا و آرژانتین نمونه بارزی از کشورهایی هستند که به دلیل ناکارآمدی سیاست ارز چند نرخی آن را کنار گذاشتند و توانستند با ارز تک‌نرخی، ثبات را به بازارهای ارزی خود باز‌گردانند. وی افزود: ارز چند نرخی در ذات خودش فساد‌پرور است. مثلا در بخش واردات کالاهای مصرفی و موارد نیاز مردم به دلیل واردات این کالاها با نرخ‌های اسمی، عده‌ای با استفاده از رانت مجوز‌های وارداتی بیشتری به دست می‌آورند و به سود بادآورده‌ای می‌رسند. در صورتی که با چند نرخی شدن ارز زمینه سودسازی‌های کاذب این چنینی از بین خواهد رفت‌.

این کارشناس تاکید کرد: دولت برای اینکه بتواند در نظام چند نرخی، نرخ ارز را کنترل کند مجبور به تزریق مداوم ارز است. این هزینه‌سازی‌ها با تک‌نرخی شدن ارز از بین می‌رود و بانک مرکزی مجبور نخواهد بود برای مهار عطش سفته‌بازها، ارز را به بازار تزریق کند.  وی اظهار کرد: یکی از دلایلی که موجب شده، دولت‌ها با وجود محسنات ارز تک‌نرخی همیشه از اجرای آن طفره بروند تجربه شـکـست‌خورده سال‌های قبل است. پیش از این یک‌بار در سال 72 ارز در ایران تک‌نرخی شد اما در مدت کوتاه دوباره به حالت چند نرخی برگشت، علت آن هم سیاست‌های نادرست وارداتی در این زمینه بود که به شکست تک نرخی شدن ارز منجر شد.

اما در شرایط فعلی می‌توان امیدوار بود که با‌توجه به نتایج مذاکرات هسته‌ای و اعلام توافق در آینده نزدیک، سال 94 بازار ارز و واردات و صادرات کالا به یک ثبات نسبی برسند و به دنبال آن بانک مرکزی این مجال را خواهد یافت، که به تک نرخی شدن ارز بپردازد.