گزارشی از نابرابری های دستمزد و حقوق و مزایای زنان نسبت به مردان / حاکمیت تبعیض بر محیط کار زنان

زنان بیشتر از مردان در مشاغل آسیب زا با حقوق پایین کار می کنند

وقتی زنان بیشتری مشغول به کار باشند، رشد اقتصادی اتفاق می افتد. افزایش مشارکت زنان در محیط کار یا کاهش شکاف میان مشارکت زنان و مردان در محیط کار، در نهایت به رشد اقتصادی می انجامد.

آمار و ارقام در طیف بزرگی از کشورها نشان می دهد افزایش سهم درآمد با کمک زنان باعث می شود تغییرات در روش های خرج کردن خانواده ها به وجود آید؛ تغییراتی که بیش از همه به نفع بچه های خانواده است.

نتیجه افزایش سطح تحصیلات زنان و دختران هم رشد اقتصادی است. حدود 50درصد توسعه اقتصادی در کشورهای عضو «سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه» مدیون افزایش سطح تحصیلات زنان در 50 سال گذشته است. نیمی از این زنان تحصیلکرده دخترانی هستند که در این سال ها توانسته اند به سطح بالاتر و باکیفیت تری از آموزش در کشورهای خود دست پیدا کنند و از نظر سال هایی که به تحصیل اختصاص می دهند به مردان نزدیک تر شوند.

 اما برای جمعیت بزرگی از زنان داشتن تحصیلات بالاتر و دستیابی به امکانات آموزشی بهتر الزاما به معنی داشتن بازار کار بهتر نیست. نتایج مطالعه ای روی مردم 219 کشور جهان بین سال های 1970 تا 2009 نشان داد به ازای هر یک سال تحصیلی اضافه تر برای زنانی که در سن باروری بودند، تولد فرزند تا 5/9درصد کاهش یافت.

خانم ها تمایل کمتری به استفاده از خدمات موسسات مالی و سازوکارهای پس انداز پول دارند، درحالی که 55 درصد مردان گزارش کردند که یک حساب بانکی در موسسات رسمی مالی دارند، تنها 47درصد زنان در جهان چنین حسابی در بانک یا موسسه مالی معتبر دارند. این شکاف در میان قشر متوسط جوامع و نیز مردمان جنوب آسیا، شمال آفریقا و خاورمیانه بیشتر است.

تبعیض در دنیای کار زنان

زنان همچنان به تلاش خود برای مشارکت بیشتر در بازار کار با شرایطی نابرابر ادامه می دهند. در سال 2013، نرخ مردان شاغل نسبت به جمعیت 2/72درصد و نرخ زنان شاغل تنها 1/47درصد بود. در سطح جهانی، زنان کمتر از مردان دستمزد می گیرند.

خانم ها در بیشتر کشورها تنها بین 60 تا 75درصد مردان درآمد دارند. به تعبیر دیگر زنان بین 25 تا 40درصد کمتر از مردان دستمزد می گیرند. این شکاف دلایل گوناگونی دارد؛ پرداخت نشدن دستمزد زنان از سوی کارفرماها، حضور زنان در مشاغلی که نیاز کمتری به بهره وری دارند و بیشتر بخش های غیررسمی هستند، دیدگاهی که زنان را اصولا وابسته اقتصادی می داند و نبودن زنان در بخش های سازمان یافته یا اتحادیه های رسمی همگی از جمله دلایل  درصد کمتر حضور زنان نسبت به مردان در محیط کار و دریافت دستمزد های کمتر است.

محاسبات نشان می دهد اگر جلوی شکاف مشارکت در بازار کار و دستمزدها بین زنان و مردان گرفته شود، زنان می توانند افزایش درآمد خود را تا 76درصد نسبت به مردان افزایش دهند. کم شدن شکاف میان این دو می تواند برای اقتصاد کل دنیا 17هزار میلیارد دلار ارزش داشته باشد. در برابر این شکاف اما زنان مسئولیت های نابرابری را هم در مقایسه با مردان بر دوش دارند.

زنان یک تا سه ساعت بیشتر از مردان کارهای خانه را انجام می دهند و 2 تا 10برابر مردان برای مراقبت از کودکان، سالمندان و بیماران (در صورت حضور آنها در خانه) وقت صرف می کنند. آنها همچنین یک تا چهارساعت کمتر از مردان وقت برای فعالیت  در بازار می گذارند. این اختلاف ها به طورمستقیم بر مشارکت زنان در بازار کار تاثیر منفی می گذارد.

زنان در معرض مشاغل آسیب زا

شکاف جنسیتی در صرف زمان در تمامی کشورها بیشتر شده و پایدار است. وقتی مشاغل حقوق دار و بدون حقوق را کنار هم بگذاریم، زنان در کشورهای توسعه یافته بیش از مردان کار می کنند و وقت کمتری برای آموزش، اوقات فراغت، مشارکت در فعالیت های سیاسی و رسیدگی به خود دارند. باوجود بهتر شدن نسبی اوضاع در 50سال گذشته، تقریبا در همه کشورها مردان اوقات فراغت بیشتری دارند، درحالی که زنان بیشتر دنبال سامان دادن به کارهای بدون حقوق خانه هستند.

زنان بیشتر از مردان در محیط های غیررسمی کاری کار می کنند. در جنوب آسیا، بیش از 80 درصد زنانی که در مشاغل خارج از بخش کشاورزی کار می کنند، در واقع شغلی غیررسمی دارند. این آمار برای کشورهای جنوب صحرای آفریقا 74 درصد و برای آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب 54 درصد است. در مناطق روستایی بسیاری از زنان از راه کار در مزرعه های کوچک که آن هم تقریبا همیشه بدون پرداخت حقوق ثابت است، امرار معاش می کنند.

زنان بیشتر از مردان در مشاغل آسیب زا، با حقوق پایین یا کم ارزش کار می کنند. از سال 2013 به این سو، 49/1درصد از زنان شاغل جهان در مشاغل آسیب زا بودند؛ مشاغلی که اغلب هیچ حمایتی در چارچوب قانون کار از آنها نشده است. این آمار اما برای مردان کمتر و 46/9 درصد است. احتمال اینکه زنان در مشاغل آسیب زا فعالیت کنند در بسیاری از نقاط دنیا بیشتر است.

در شرق آسیا این آمار برای زنان 50/3 درصد و برای مردان 42/3 درصد است. در جنوب شرق آسیا و کشورهای حوزه اقیانوس آرام این آمار 63/1 برای زنان در برابر 56 درصد برای مردان است، در جنوب آسیا 80/9 درصد در برابر 74/4 درصد، در شمال آفریقا 54/7 درصد در برابر 30/2 درصد، در خاورمیانه 33/2 درصد در برابر 23/7 درصد و در کشورهای جنوب صحرای آفریقا این آمار حدود 85/5 درصد در برابر 70/5درصد است.

تفاوت هایی که قانون برای جنسیت ها قائل شده هم به کشورهای توسعه یافته و هم به کشورهای درحال توسعه ها و هم به زنان در مناطق مختلف جهان آسیب می زند. تقریبا 90درصد 143کشور مورد مطالعه دست کم یک مورد از فرق قائل شدن میان زنان و مردان دارند که باعث محدود شدن فرصت های اقتصادی برای زنان می شود.

از این میان، 79 اقتصاد (کشور) بررسی  شده، قوانینی دارند که برای زنان در تصدی انواع مشاغل محدودیت ایجاد می کند. در 15کشور نیز شوهر می تواند مانع زن برای پذیرفتن برخی شغل ها شود. برابری اقتصادی زنان و مردان در بحث کسب وکارها وضع خوبی دارد. شرکت ها به شدت از افزایش فرصت های مدیریتی برای زنان نفع می برند چون از نظر سازمانی کارآمدی بیشتری برای آنها ایجاد کرده است.

برآوردها نشان داد شرکت هایی که سه زن یا بیشتر در جایگاه های مدیریتی دارند در تمامی بخش های سازمان عملکرد بهتری از خود نشان داده اند. قومیت و جنسیت کلا تعامل خوبی در ایجاد شکاف  دستمزدی در اقلیتی از زنان دارند. برای مثال سال 2013 در آمریکا زنان در تمامی قومیت ها و نژادهای مهم کمتر از مردان قومیت یا  نژاد خود و البته کمتر از مردان سفیدپوست دستمزد می گیرند.

حضور پررنگ زنان در بخش کشاورزی

زنان در کشورهای درحال توسعه به طورمتوسط 43 درصد از نیروی کار بخش کشاورزی را تشکیل می دهند. این  درصد البته در کشورهای مختلف، متفاوت است و از 20 درصد در کشورهای آمریکای لاتین تا 50 درصد در برخی کشورهای آسیایی و آفریقایی را شامل می شود. با وجود تفاوت ها در برخی مناطق و نواحی زنان بخش بزرگ و انکارنشدنی از نیروی کار بخش کشاورزی در کشورهای درحال توسعه هستند.

کشاورزان زن اما کمتر از مردان مدیریت مزارع و زمین های کشاورزی را دارند و کمتر به محصولات، بذرها، اعتبارهای مالی و خدمات مربوط به توسعه کار دسترسی دارند. کمتر از 20درصد زنان زمین دارند و همین باعث شده توانایی نسبی کشاورزان زن برای سرمایه گذاری روی بخش کشاورزی و کارآفرینی در این بخش، میزان فعالیت و بهره برداری از فرصت های جدید اقتصادی کاهش یابد.

خانم ها مسئول تهیه غذا برای خانواده در 85 تا 90درصد موارد مورد بررسی هستند. از سال 1990 تا 2010 بیش از 2میلیارد نفر در جهان به آب آشامیدنی سالم دسترسی پیدا کردند. اما هنوز 748میلیون نفر به این مایه حیات دسترسی ندارند که قشر فرودست جامعه به ویژه زنان فقیر بیشتر در معرض این بی آبی هستند. شکاف جنسیتی همچنین در کارهای مربوط به خانه و زندگی از جمله زمان مصرفی برای دستیابی به آب و سوخت، پختن غذا و کارهای دیگری از این دست نیز در پی بحران اقتصادی بیشتر شده است.