حذف صفرها دوباره به تعویق افتاد

سال 1311 بود که با تحولات رضاخانی به واحد پول ایران رسید و واحد قران را که سال‌های درازی با ایرانی‌ها خو گرفته بود به ریال اسپانیایی تبدیل کرد. همان سال، تومان نیز به عنوان واحد غیررسمی پول ایران، مورد توجه قرار گرفت. بعد وین گشت و گذشت سال‌ها از عمر ریال در بازار پولی و مالی ایران هم گذشت اما تومان همچنان واحد پول محبوب و پر کاربرد در میان ایرانی‌ها باقی ماند و تنها در برگه‌های حسابداری و اسکناس‌ها، رسمیت دارد. تاکنون هیچ نظر‌سنجی رسمی در این باره انجام نشده است تا بتوان از میزان مشروعیت ریال در میان مردم کوچه و بازار سخن گفت اما بدون تردید می‌توان گفت تومان پس از 86‌سال از اجرای اصلاحات پولی رضاخان، همچنان پول محبوب ایرانی‌هاست و میلیون‌ها ایرانی هر روز و ساعت رنج مضاعفی را تحمل می‌کنند تا در ذهن خود ریال را به تومان تبدیل کنند چراکه بدون تومان نمی‌توانند «پول» را بفهمند.

دردسر محاسبه ریال به تومان

حسین مظفریان، کارشناس اقتصادی در این‌باره به «فرصت امروز» گفت: بر این اساس حذف صفر پول ملی بارها در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته اما به دلیل مشکلات اجرایی این طرح و نبود انگیزه کافی از دستورالعمل بانک مرکزی خارج شده است. آخرین بار در سال 90 بود که بانک مرکزی با راه‌اندازی یک سایت نظر‌سنجی در مورد اسامی جایگزین ریال از مردم کمک خواست و اسامی ایرانی دریک، پارسی و ایرانی بیش از همه گزینه‌ها رأی آورد. با این وجود پس از مدتی اعلام شد که این طرح در حالی حاضر به اجرا گذاشته نمی‌شود. با روی کار آمدن دولت یازدهم یک بار دیگر این طرح مطرح شد اما دوباره از دستور کار خارج شده است.

وی افزود: بانک مرکزی باید یک‌بار برای همیشه تکلیف خود را با این وصله ناجور بازار پولی و مالی مشخص کند. ریال در میان مردم مشروعیت و کاربرد ندارد اما مردم مجبورند دربانک‌ها در لیست حقوق‌ها و در هر جایی که مجبور به تبادل سند مالی هستند تومان را به ریال تبدیل کنند که در بسیاری از موارد با اشتباه محاسباتی مواجه می‌شوند و گاهی اوقات وقتی رقم مبادله درشت باشد برای آنها دردسر ساز می‌شود. مثلا رییس یکی از شعب بانکی به من می‌گفت بر اثر اشتباه محاسباتی فرد صاحب چک که تجربه کافی در استفاده از چک نداشته است، وی به جای مبلغ 10000000 ریال (10 میلیون ریال) مبلغ 100000000ریال (100 میلیون ریال) را در چک درج کرده و فرد مقابل هم چک را وصول کرده و حاضر به پس دادن مبلغ اضافی نشده است و مشکل به مراجع قضایی کشیده است. مشکلاتی از این دست در مبادلات روزانه مردم و تبدیل ریال به تومان فراوان روی می‌دهد و در برخی موارد هم خسارت وارد شده قابل جبران نیست.

توسعه نیافتگی بازار پولی

محمد حسن‌نژاد، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تاکید کرد: در تمام سال‌های گذشته ریال به دلیل حجم درشت آن هزینه گزافی را به بانک‌های مرکزی برای چاپ، انتشار و امحای آن تحمیل کرده است. پول درشت دردسرهای خاص خودش را دارد و بانک مرکزی برای حل این مشکل بود که اقدام به انتشار ایران چک‌ها کرد و نامه رییس مجلس در سال 91 مبنی بر غیر‌قانونی بودن انتشار ایران چک جنجال زیادی را در پی داشت.

وی اظهار کرد: برخی تحلیل‌های غیر‌کارشناسی وجود دارد که اگر صفرها از پول ملی حذف شود اثرات روانی در میان مردم خواهد داشت.  این تحلیل‌ها ریشه‌های اقتصادی تورم را در نظر نمی‌گیرند. با حذف چند صفر، ریشه‌های تورم از میان نمی‌رود. به هر حال وجود این نقطه ضعف در بازار پولی و مالی و این اشکال اساسی در واحد پولی کشور نشان می‌دهد که این بازار به درستی مدیریت نشده است. پول در جهان درآستانه تحولات بزرگی قرار دارد و پول الکترونیک در حال تغییر چهره بازار پولی و مالی جهان است و با روی کار آمدن credit card و روش پول اعتباری، مفهوم پول در حال دگرگون شدن است اما بازار پولی و مالی ما هنوز از مشکلات ابتدایی رنج می‌برد و نیاز به توسعه یافتگی دارد.

این کارشناس گفت: بانک مرکزی هزینه گزافی را برای انتشار اسکناس‌ها و مسکوکات فعلی پرداخت می‌کند درصورتی‌که بایک برنامه‌ریزی منسجم و اختصاص بودجه می‌تواند هزینه‌های خود را یک بار برای همیشه کاهش دهد. متاسفانه در این مورد می‌بینیم که مجلس هم حساسیت لازم را ندارد درصورتی‌که مجلس می‌تواند با تصویب قوانین الزام آور بانک مرکزی را به اجرای طرح در مدت زمان مشخصی متعهد کند و توسعه بازار پولی و مالی را شدت ببخشد. تعویق دوباره اجرای این طرح در بانک مرکزی می‌تواند اجرای آن را حداقل برای یک دوره پنج ساله دیگر عقب بیندازد و لازم است مجلس در این مورد اقدام کند. وی افزود: نباید انتظار زیادی از حذف صفرها از پول ملی داشت، این یک اشکال در بازار پولی است که رفع آن می‌تواند به روان‌سازی معاملات در بازار منجر شود و قرار نیست با حذف صفرها ارزش پول ملی افزایش یابد.