حرکت قطار پساتحریم نیاز به ریل‌های ایمن دارد

همه کشورهایی که دوره‌ای از تحریم‌ها را تجربه کرده باشند، با تبعات منفی و محدود‌کننده تحریم‌ها به خوبی آشنا هستند. ایران از جمله کشورهایی است، که از نخستین سال‌های پس پیروزی انقلاب اسلامی، انواع تحریم‌ها را تجربه کرده است. فارغ از بررسی عملکرد و کارنامه دولت‌های مختلف ایران در طول سال‌های گذشته، ایران اخیرا موفق، به کسب توافقی ارزشمند شد که در نتیجه این توافق، بسیاری از تحریم‌های تجاری و اقتصادی این کشور لغو شد.

آنچه در این بین اهمیت بسزایی دارد، نوع عملکرد دولت، به‌ویژه در زمینه معادلات و تصمیمات اقتصادی در دوران پساتحریم است. در واقع، آن دسته از تصمیماتی که به سبب وجود تحریم‌ها، در دستور کار دولت قرار داشته‌اند و تا حدودی موفق هم بوده‌اند، این روزها می‌توانند مخرب و آسیب‌زا باشند. نشریات و خبرگزاری‌های مختلف، چه در دوران تحریم و چه اکنون بارها به بررسی وجوه مختلف اقتصاد ایران پرداخته‌اند. در این بررسی‌ها گاهی کارشناسان اقتصادی، بر برخی قابلیت‌های پیش‌روی دولت ایران تاکید بیشتری دارند و برخی اعمال و روش‌ها را علیه رشد و توسعه اقتصاد تلقی می‌کنند.

روابط بین‌الملل

نشریه گاردین در گزارشی به بررسی وضعیت اقتصادی ایران، پیش و پس از تحریم‌ها پرداخته است. نکته کلیدی در این گزارش، تاکید بر اهمیت توجه دولت ایران به گسترش روابط در بخش بین‌الملل است. از دید نویسنده این گزارش، تا پیش از لغو تحریم‌ها، کشورهایی مثل فرانسه، آلمان و ایتالیا، روابط تجاری و اقتصادی گسترده‌ای با ایران نداشتند. در نتیجه روابط تجاری ایران به تعدادی کشور معین محدود شده بود. پدیده‌های ثانویه و مخربی مثل افزایش نرخ کالاهای قاچاق و تقلبی و افزایش قیمت کالاهای خارجی، مولود همین اتفاق ناخوشایند بود. اما اکنون، کشورهای مذکور و بسیاری از کشورهای دیگر غربی و اروپایی تمایل دارند در ایران سرمایه‌گذاری کنند. عدم توجه به سرمایه‌گذاران خارجی و در نظر نگرفتن اهمیت حضور شرکای غیر‌ایرانی در بخش‌های مختلف تولید و صادرات و واردات، یکی از اشتباهاتی است که در شرایط پساتحریم قابل رخ دادن است. در نتیجه این نشریه معتقد است ایران باید از سرمایه‌گذاران خارجی استقبال کرده و باب تجارت بین‌الملل را باز کند.

زیرساخت‌های گردشگری

نشریه دیلی‌میل در گزارشی گسترده و مصور در مورد اقتصاد ایران، تیتری جالب توجه زده است «آیا ایران می‌تواند بزرگ‌ترین کانون گردشگری خاورمیانه شود؟» طبق نظر نائومی لیچ، نویسنده مقاله، پاسخ این سوال مثبت است اما این پاسخ مثبت، مشروط به رعایت برخی نکات است. چهره ایران تا پیش از لغو تحریم‌ها، در سایه تبلیغات منفی و مخدوش‌کننده دولت‌های غربی قرار گرفته بود و در نتیجه این تبلیغات مخرب و منفی چندان مورد اقبال گردشگران نبود. در عین حال مسئولان سازمان میراث‌فرهنگی و امور گردشگری در ایران نیز به سبب وجود تحریم‌ها آزادی‌های چندانی برای تبلیغات گردشگری نداشتند. اما با لغو تحریم‌ها فرصت بزرگی برای مبادلات فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فراهم آمده است. نقش دولت در این میان بسیار پررنگ است. توسعه زیرساخت‌های گردشگری اهمیت زیادی دارد، برای مثال، توسعه هتل‌های استاندارد، برگزاری تورهای جذاب و فرهنگی، برقراری امنیت کامل برای جلب اعتماد توریست‌ها و... لینچ معتقد است، با توجه به این‌که ایران برخلاف بسیاری از همسایگان و کشورهای منطقه، تنوع ویژه آب و هوایی، اقلیمی و فرهنگی دارد، قابلیت بالایی در جذب توریست‌ها دارد.

سیاه ارزشمندی به نام نفت

ان‌بی‌سی نیوز، نشریه اکونومیست و وال‌استریت ژورنال، در مقالاتی نسبتا مشابه، یکی از مهره‌های مهم در شطرنج پساتحریم را نفت می‌دانند. براساس این مقالات، ایران سال‌هاست به‌عنوان یکی از صادرکنندگان بزرگ نفت در خاورمیانه شناخته می‌شود. صادرات نفت، تاثیر مستقیمی بر نرخ ارز و تورم در ایران از یک‌سو و تامین بودجه دولت از سوی دیگر خواهد داشت. اهمیت نفت برای ایران در طول سال‌های تحریم بیش از پیش آشکار شد، تا جایی که به زعم برخی کارشناسان، اگر نفت نبود، اقتصاد ایران دچار فلج می‌شد. اما به نظر می‌رسد، این ثروت ملی ایرانی باید مورد بازنگری قرار گیرد. اکنون که بسیاری از موانع تجاری از میان برداشته شده، فرصت خوبی است تا ایران، اندک اندک، میزان وابستگی به درآمدهای ارزی نفت را کاهش دهد. اگرچه نمی‌توان انتظار داشت این اتفاق در طول بازه زمانی کوتاهی رخ دهد. اما به هر اندازه که دولت در کاهش وابستگی به صنعت نفت موفق‌تر باشد، انتظارها برای سرعت‌گیری رشد اقتصادی نیز بالاتر خواهد رفت.