داروهای تقویتی برای افزایش صادرات غیرنفتی

شرایط اقتصاد ایران، در طول سال‌های تحریم، نسبتا مشخص بود، شرایطی که با موانع متعدد در بخش‌های تجاری، صادرات، واردات و محدودیت کلیه تعاملات اقتصادی شناخته می‌شد. اما در شرایط فعلی که ایران موفق به کامیابی در مذاکرات هسته‌ای و در نتیجه لغو تحریم‌ها شده است، فرصت‌های از دست رفته دوران تحریم، مجددا احیا شده‌اند. نقطه قوت ایران یا به عبارتی شفاف‌تر، بزرگ‌ترین بخش سودده صادرات ایران در حوزه نفت و مشتقات نفتی قرار دارد.

ایران سال‌هاست که با اتکا به درآمدهای نفتی، بودجه سالانه دولت را برنامه‌ریزی می‌کند. با در نظر گرفتن این مسئله که قیمت نفت همواره رو به صعود نیست و طی ماه‌های جاری رکود شدید در بازار نفت جهان، بسیاری از کشورهای نفتخیز از جمله ایران را با مشکلاتی مواجه کرده است، این سوال مطرح می‌شود که آیا ایران پتانسیل‌های لازم را برای تقویت صادرات در بخش غیر‌نفتی ندارد؟

پاسخ این سوال در عین سادگی، پیچیده است. گرچه ایران، منابع و پتانسیل‌های بی‌شماری برای تقویت صادرات غیرنفتی دارد، اما در طول سال‌های گذشته توفیق چشمگیری در حوزه صادرات غیرنفتی نداشته است. اکنون با در نظر گرفتن باز شدن باب تجارت خارجی به شکل گسترده، لزوم پرداختن به صادرات غیرنفتی، بیش از هر زمان دیگری پررنگ شده است.

پتانسیل‌هایی که  اصلاحات زیرساختی می‌طلبند

پایگاه خبری المانیتور، در گزارشی به بررسی وضعیت صادرات غیرنفتی ایران پرداخته است. بنا‌بر‌این گزارش، افزایش صادرات غیرنفتی در طول دو دهه گذشته به یکی از دغدغه‌های اساسی دولت این کشور، تبدیل شده است. در طول این مدت، تلاش‌هایی در خصوص افزایش صادرات غیرنفتی مشاهده شده که گرچه اندک تاثیراتی داشته است اما آنچنان که باید و شاید، تغییر اقتصادی ایجاد نکرده است. برخی حوزه‌های صادرات غیرنفتی، وابسته به زیرساخت‌هایی هستند که در صورت تقویت و اصلاح، مجال مناسبی برای بروز تحولات و توسعه صادراتی خواهند داشت:

صنعت گردشگری: بخش گردشگری در ایران یکی از پتانسیل‌های ویژه‌ای است که در واقع به مثابه صادرات خدمات در نظر گرفته می‌شود. اهمیت صنعت گردشگری نه تنها در ورود گردشگران به شهرهای مختلف ایران و جذب سود در بخش توریستی است، بلکه مسیری است که به گسترش روابط تجاری، اداری و فرهنگی بین ایران و کشورهای توسعه‌یافته نیز منتهی می‌شود.

صنایع دستی و فرش: فرش ایرانی، از جمله تولیداتی است که در طول سال‌های اخیر نه فقط از تحریم‌ها، بلکه از شرایط نامساعد در بخش کارگاهی و فضای نامناسب تولید ضربه خورده است. صادرات فرش نیاز به اصلاحات گسترده در بخش بومی و ایجاد تسهیلات برای بافندگان دارد. طبق برخی پیش‌بینی‌ها، در‌صورتی‌که شرایط مناسب برای صادرات فرش مهیا شود، این بخش قابلیت ایجاد در آمد 5‌میلیارد دلاری سالانه را خواهد داشت.

صنایع غذایی: ایران در بخش صنایع غذایی، تولیدات داخلی قابل توجهی داشته اما در بخش صادرات با اقبال چندانی رو به رو نبوده است. این در حالی ‌است که کیفیت تولید صنایع غذایی در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه، برتری نسبی داشته است. ایران برای اصلاح زیرساخت‌های صنایع غذایی، نیاز به بازنگری در سیاست‌های ارزی و سیاست‌های صادراتی دارد. اصلاحاتی که شاید بین 4 تا 5‌میلیارد دلار سود سالانه در بخش مواد‌غذایی را برای ایران به ارمغان بیاورند.

امیدها محقق می‌شوند، اگر...

رویترز با اشاره به سخنان رئیس‌جمهوری ایران که در ژانویه 2014‌میلادی در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد مطرح شده بود، چنین ارزیابی می‌کند که دولت فعلی در ایران، به افزایش صادرات غیرنفتی تمایل دارد. به نظر می‌رسد عمده بخش‌های صادرات ایران در حوزه تولیدات لبنی و مواد‌غذایی، به سوی کشورهایی مثل امارات، مالزی، عراق و پاکستان است. اما این همه پتانسیل ایران نیست، دولت برای گسترش بازارهای خارجی و به‌ویژه اروپایی، نخست باید روی بازارهای داخلی کار کند، کاهش نرخ بهره و تورم یکی از موثرترین راهکارها برای کمک به تولید و صادرکنندگان داخلی است. حمایت‌ها و مشوق‌های مالیاتی و وام‌های تولیدی در بخش‌های مهم، مثل زعفران، پسته و خشکبار، کمک بزرگ دیگری است که دولت می‌تواند در اختیار فعالان این عرصه و کارآفرینان قرار دهد.

نشریه آذرنیوز نیز در مقاله‌ای به این نکته تاکید کرده است که اگر اولویت ایران برای شکوفایی اقتصادی در شرایط پساتحریم، تقویت حوزه‌های غیرنفتی و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی است، باید پیش از هرچیز راه‌های جذب سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی را هموار کند. ایجاد ثبات در بازارهای اقتصادی و در نتیجه افزایش اعتماد برای سرمایه‌گذاران، از راه‌های اساسی افزایش توفیق در بخش غیرنفتی محسوب می‌شود.