روزگار‌گذار اسبدوانی ایران

تركمن‌ها با لباس محلی و آن كلاه پوستی‌های بلند سیاه‌روی چمن نشسته بودند و پیاله چای را می‌نوشیدند.نریشین تند و ریتمیك انگلیسی مثل فیلم‌های تبلیغاتی دهه 40 و 50 میلادی از شكوه و عظمت، پیست اسبدوانی گنبد و علاقه‌مندی و شور تركمن‌ها می‌گفت. میدانی وسیع با گل‌های قرمز سرخ‌رنگ و مردمانی كه گاه مضطرب و گاه خوشحال و شاد منتظر كورس هفتگی اسبدوانی بودند. این تصویری است كه از میدان اسبدوانی گنبد در اوایل دهه 50 شمسی داریم؛ وقتی اسب از دپار كنده می‌شود و تنها یك هدف دارد؛ خط پایان. 200 متر پایانی نقطه اوج هیجان اسب، اسب‌سوار و تماشاگران است كه نام اسب پیشتاز را صدا می‌كنند.

اینجا تركمن صحراست، پایتخت اسبدوانی ایران. در اینجا اسبدوانی همانند آب و هوای ایران ما، چهار فصل دارد. ورزش اسبدوانی ایران، 35 سال از سایر كشورهای منطقه و حتی جهان عقب مانده است. مشكلاتی كه در دهه 60 شمسی برای این ورزش به وجود آمد از نظر كمی و كیفی جایگاه اسب ایرانی را با چالش‌های جدی روبه‌رو ساخت. جالب است بدانید كه اسبدوانی جدا از ورزش‌های دیگر، ورزشی چندوجهی و در واقع بیش از هر ورزشی ریشه در ساختارهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ایران دارد.

از نظر اقتصادی شاید تنها ورزشی است كه بخش خصوصی و در حالت كلی مردم متولی آن هستند. هیچ‌گاه دولت به‌عنوان دستگاه حاكمیتی ورزش كشور به‌طور كلی متولی این امر نبوده و ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی ایران زمین بستر رشد و توسعه اسبدوانی در كشور است. علاقه‌مندی‌هایی كه در مناطقی چون، تركمن صحرا، یزد، خوزستان، كردستان و تهران نزد مالكان اسب وجود دارد، بیش از اینكه متولی دولتی داشته باشد ریشه‌هایی در علایق و روابط شخصی آدم‌ها دارد.

در دهه 60 گرچه میدان اسبدوانی گنبد همچنان رونق داشت اما از نظر كمی و كیفی به هم ریختگی‌های نژادی، به‌عنوان عنصری مهم و تاثیرگذار در صنعت اسبدوانی به وجود آمد. میانه دهه 80 شمسی اما مالكان اسب در ایران با توجه به شرایط خاصی كه پدید آمده بود، اصلاح نژادهای اسب در ایران را در سرلوحه كار قرار دادند. امروز اگر مثلاً در كورس گنبد، ‌نژاد تروبرد به‌عنوان اسب اصیل و استاندارد مسابقات كورس حضور جدی دارد، محصول همین نگرش است.

محصولی كه امروز در مراكز بزرگی مثل رادان هورس تولید و پرورش یافته است، به‌عنوان یك برند از خط خونی اصیلی برخوردار است. اسبدوانی در دنیا بیش از هر چیزی متكی به تولیدمثل از خط خونی اصیل، تاثیرگذار در مسابقات بین‌المللی و قهرمانی‌های متعدد در میادین اسبدوانی است. اسب‌های اصیل از نظر اصالت خط خونی حتی تا 250 سال قبل نیز شناخته شده‌اند و به‌عنوان یك خانواده قهرمان در دنیا پراكنده شده‌اند.

در ایران نیز جدا از موانع و محدودیت‌هایی كه در مورد صادرات اسب‌های ایرانی به دلیل مشكلات قرنطینه وجود دارد، اما امروز اسب‌هایی با نژادهای اصیل و كیفیت خط خونی بسیار خوبی حضور دارند. البته تلاش‌هایی برای باز شدن دروازه‌های صادراتی برای اسب‌های ایرانی در حال انجام است و برخی از اسب‌های كشور نیز به مسابقات اعزام شده اند، اما هنوز این مسئله با توجه به مشكلات داخلی قرنطینه هنوز حالت عمومی نیافته است.

كشورهایی مثل امارات، قطر و تركیه مسابقات بسیار زیادی با جوایز بالایی برگزار می‌كنند اما سهم ایران به دلیل همین مشكلاتش در بازار صادرات اسب یا پانسیون آن با توجه به شرایط مساعد آب و هوایی كشور، صفر است. صنعت اسب ایران در حال‌گذار از شرایط نامطلوب كنونی است؛ جایی كه با ارتقای نژادی اسب‌ها، تولید و پرورش اسب‌هایی با خط خونی اصیل و تاثیرگذار و برطرف كردن مشكلات قرنطینه برای خروج از كشور می‌تواند تنها ورزشی باشد كه هم صنعتی اقتصادی پرسود و هم ورزشی مهیج با درصد بالای تاثیرگذاری اجتماعی و فرهنگی است.

روزنامه نگار ورزشی