زنان در مسیر قدرت

این روزها در نقطه نقطه سازمان های دولتی غرب این زنان هستند که زمام امور را در دست گرفته اند یا در مسیر آن قرار دارند. از آلمان گرفته که صدر اعظمش قدرتمندترین زن جهان است تا هیلاری کلینتون که در آستانه ریاست جمهوری آمریکا قرار دارد.

دومینیک سندبروک، مورخ بریتانیایی در یادداشتی برای روزنامه دیلی میل به بررسی نقش زنان در سمت های عالی سیاسی کشورهای غربی پرداخته و آورده است:  «زمانی که شنیدم ترزا می  و آندره آ لدسام به دور نهایی انتخابات نخست وزیری انگلیس در حزب محافظه کار این کشور رسیده اند و به این ترتیب تضمین شد که نخست وزیر آتی کشور یک زن خواهد بود نخستین اسمی که به یادم آمد «ادموند کوپر» بود.

این روزها کسی کوپر را به یاد نمی آورد اما او یکی از معروف ترین نویسندگان دهه 60 و 70 بود که رمان های علمی تخیلی طول و درازی می نوشت. اما چیزی که او را مشهور کرد عقاید نه چندان خوشبینانه اش در قبال زنان بود. زمانی که همه از آزادی زنان صحبت می کردند، کوپر قاطعانه علیه این اندیشه ایستاد. در نگاهش به قرن 25، کوپر زنان را در رأس امور پیش بینی می کرد.

کوپر در نوشته هایش در این باره توضیح داده است که تا قرن 25 زنان چگونه مردان را تحت سیطره خود در خواهند آورد و سیاستمداران مرد بریتانیایی چگونه از آنها می گریزند. کوپر که در سال 1982 از دنیا رفت در مورد مسائل زیادی اشتباه کرده بود اما یک چیزی را درست می گفت: از جنبه سیاسی دست کم آینده به کسانی تعلق یافته که زمانی تنها به آنها «جنس لطیف» می گفتند.

زنان قدرتمند جزیره

زمانی که هر کدام از بانوان نامزد حزب محافظه کار به دومین نخست وزیر زن انگلستان تبدیل شوند یکی از آنها  (ترزا می) در واقع به جامعه زنان سیاستمدار ارشد جهان می پیوندد. در حقیقت اغراق نیست اگر بگوییم در انگلستان سال 2016 تقریبا تمامی شخصیت های تاثیرگذار در زندگی مردم، زن هستند. یکی از این زنان نیکولا استورجن، وزیر اول اسکاتلند یکی از توانمندترین بانوان در جزیره بریتانیاست.

درحالی که از آن طرف روث دیویدسون به عنوان یک بانوی سیاستمدار دیگر به رهبری حزب محافظه کار اسکاتلند رسیده است. حتی وزیر اول ایرلند شمالی «آرلن فاستر» نیز یک زن است. قطعا این کودکانه خواهد بود که بگوییم عدم تعادل تاریخی بین زنان و مردان مسئله ای درباره گذشته بوده است چرا که با وجود ورود میلیون ها زن طی نیم قرن اخیر به بازارهای کاری، اکثر آنها تنها توانسته اند به مشاغل سطح پایین و مشاغل پاره وقت دست پیدا کنند.

تعداد زنان صاحب 100 کمپانی برتر در انگلیس گویای همین مدعاست. در انگلیس تنها 17 درصد از مدیران 100 شرکت برتر این کشور را زنان تشکیل می دهند. در عرصه سیاسی در همین حال تنها از هر سه عضو شورا یک نفر زن است و در مجلس عوام فعلی تنها 191 تن از نمایندگان یعنی کمتر از یک سوم کل جمعیت این مجلس زن هستند.

با این حال حضور برجسته زنان در منصب های عالی سیاسی داستان خود را روایت می کند. این روزها در قیاس با گذشته دیگر زن  بودن مانعی فوق بزرگ در مسیر رهبری نبوده و این تنها در انگلیس در حال وقوع نیست. در حقیقت اگر فراتر از مرزهای انگلستان را بنگرید، تصویری که خواهید دید متقاعد کننده تر خواهد بود.

در انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا هیلاری کلینتون، گزینه پیشتاز است. کمی عمیق تر هم نگاه کنید خانم کریستین لاگارد را می بینید که رئیس صندوق بین الملل پول است. با این تفاسیر کاملا ممکن است طی چند ماه تقریبا تمام شخصیت های قدرتمند در جهان را زنان تشکیل دهند.

اما چه چیزی می تواند دلایل این اتفاقات را توضیح دهد؟

بسیاری از دلایلی که علت افزایش حضور زنان سیاستمدار را توضیح می دهد چندان قابل قبول نیست. برای مثال مطالعه یک وب سایت آمریکایی نشان می دهد که زنان رهبرانی فوق العاده می شوند چرا که در میان تمام ویژگی ها، آنها شنوندگان خوبی هستند، به ارزش ها احترام می گذارند و انعطاف پذیرند. اما این ویژگی ها معمولا از جمله استریوتایپ هایی هستند که زنان سال های زیادی با آنها مقابله کرده اند.

به هیچ وجه هیچ کس به ترزا می  یا نیکولا استورجن به دلیل اینکه شنوندگان خوبی هستند رأی نداده است. جواب واضح به این سوال این است که این رهبران زن موفق بوده اند چرا که رقبای مرد آنها بسیار ضعیف عمل کرده اند.

تا همین دو هفته پیش هم شاید کسی گمان نمی کرد که یک زن در آستانه نخست وزیری انگلیس قرار بگیرد. اگر دیوید کامرون فرار نمی کرد، اگر بوریس جانسون از هم فرونمی پاشید، اگر «میشل گوو» از پشت به دوستانش خنجر نمی زد، پیش از اینکه خودش را از پای درآورد، آن زمان ممکن بود ما منتظر یک نخست وزیر مرد دیگر باشیم و آن موقع بود که جامعه سیاست انگلیس به نفرت از زنان متهم می شد.

اما تمامی زنانی که به سمت های عالی سیاسی دست یافته اند یک اصل مشترک دارند. اگر بخواهیم ساده بگوییم آنها نماینده نسلی از زنان هستند که نیاز دارند ماهیتی خاص را نشان دهند تا در بین جامعه مردگونه مطرح شوند. این زنان توانایی این را دارند تا به بقایای جنسیت گرایی در میان همکاران شان غلبه کنند. به طور قطع درست است که طی نیم سده اخیر ما در جهانی برابرطلب زندگی کرده ایم.

حتی مسن ترین زنانی که از آنها نام بردیم یعنی هیلاری کلینتون که متولد سال 1947 است، در فضایی بزرگ شده که دختران مانند پسرها خوب و برابر بوده اند و فرصت ها برای آنها در دوران جوانی در قیاس با نسل های گذشته بیش از اندازه بوده است. اما با این تفاسیر کلینتون باز هم باید بر موانعی که به خاطر زن بودن با آنها مواجه بوده، غلبه می کرده است.

هیلاری کلینتون با وجود اینکه در دوران تحصیلش در دانشکده حقوق در دانشگاه ییل یک ستاره محسوب می شد از او انتظار می رفت که شوهرش را به شغل خودش ترجیح دهد. زمانی که بیل کلینتون در سال 1992 کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا شد، همسرش مجبور بود سطح خود را تا اندازه یک زن خانه دار پایین بیاورد. هر چیزی که شما درباره هیلاری کلینتون فکر می کنید، نشان دهنده ایستادگی بسیار پس از شکست های متعدد است.

اما حتی حالا خانم کلینتون هنوز هم با خشونت های کلامی مواجه می شود که در آن فردی به او می گوید:  «پیراهنم را اتو کن»؛ خشونتی که یک مرد هرگز با آن روبه رو نخواهد شد. و این بسیار عجیب است که مرکل از زمان ورودش به کابینه هلموت کوهل در اوایل دهه 1990 چقدر صبر و تحمل به خرج داده آن هم در مقابل کسانی که احتمالا «دخترم» خطابش می کرده اند.

مشکل برای بسیاری از زنان به طور قطع این است که اگر از خنده در مقابل چنین اظهاراتی خودداری کنند همکاران مرد آنها را افرادی عبوث خواهند دانست که رفته رفته باید کنار گذاشته شوند. زمانی که حزب محافظه کار انگلیس از خانم می  به عنوان «زنی بسیار سرسخت» یاد کرد، زنان شاغل در سراسر کشور از اینکه به رسمیت شناخته شده اند به وجد آمدند.

در تاریخ انگلستان اما زنان دیگری هم بوده اند که در مسندهای سیاسی تکیه زده باشند. مارگارت تاچر یکی از این بانوان است که می توان از او به عنوان نمونه بارز زنان سیاستمدار یاد کرد. تاچر هرگز خود را فمنیست معرفی نکرد، با این حال جنسیتش بزرگ ترین برجستگی درباره او بود. تاچر سال ها زخم زبان و شکست را تجربه کرد تا پایش به پارلمان باز شد و مدت بیشتری هم از نگاه های جنسیتی آسیب دید تا سرانجام به نخست وزیری رسید.

زنان صاحب قدرت در طول تاریخ

اما در تاریخ این فقط مارگارت رابرتز  (تاچر) جوان نبوده که توانسته به سمت های عالی سیاسی دست یابد. در طول تاریخ نمی توان الیزابت اول، ملکه اسپانیا در سال 1588 را نادیده گرفت، حتی با وجود اینکه از زن بودنش به عنوان ضعف یاد می کرد. کافی است که عقب تر برویم که به کلئوپاترا، آخرین ملکه مصر یا کاترین کبیر ملکه روسیه برسیم.

حقیقت این است که در طول تاریخ زنان برای رسیدن به سطحی در امور سیاسی باید ویژگی های خاص و یگانه ای می داشتند، همانند اکنون که به سادگی می توان گفت زنان در مقایسه با مردان همراه خود از توانایی های بیشتری برخوردارند. ملکه انگلستان نیز یکی دیگر از این نمونه ها است که پس از 64 سال تنها عضو خاندان سلطنتی است که تا این اندازه حکومت کرده است.

شاید ملکه انگلیس تجربه خوبی از همکاری با نخستین نخست وزیر زن خود نداشته باشد اما پس از داشتن چهار نخست وزیر مرد به نظر می رسد اکنون کنار رفتن کامرون را انتظار می کشد تا بتواند با زنی که به دنبال تغییر است درباره مسائل گفت وگو کند. با همه اینها دوست دارم اصطلاحی از کوپر را قرض بگیرم و صحبتم را با آن خاتمه دهم: «حالا چه کسی به مردان نیاز دارد؟! »