سرمایه‌گذاری‌های مشترک یک معادله دوسر برد

امـروزه هلـــدینگ‌هــای اقتصادی و سیاسی یک نمونه بارز در توسعه همکاری‌های مشترک در عرصه فعالیت‌های بین‌المللی محسوب می‌شود. اتصال شرکت‌ها، سازمان‌ها و حتی کشور‌ها برای توسعه همکاری‌های مشترک در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی یک امر متداول در عرصه‌های جهانی است. همکاری‌های دو یا چند جانبه در زمینه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری می‌تواند نقش مهمی در بهبود روند رشد اقتصادی و ارتقای رفاه اجتماعی کشورها داشته باشد بنابراین توسعه همکاری‌های مشترک به‌ویژه در زمینه سرمایه‌گذاری یک اولویت مهم در عرصه‌های بین‌المللی به حساب می‌آید. در سال‌های اخیر روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کشور با مشکلات زیادی همراه بوده است و مسئله تحریم‌ها مانع مهمی برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور بود.

برای بررسی وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در کشور گفت‌وگویی را با سیدحسن سلیمی، رییس انجمن سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایرانی و خارجی و مشاور سرمایه‌گذاری اتاق ایران انجام دادیم که در ادامه پیش رو دارید.

***

زمینه همکاری‌ در حوزه سرمایه‌گذاری‌های مشترک چطور به وجود می‌آید و چه لزومی دارد کشور‌ها در زمینه سرمایه‌گذاری با یکدیگر همکاری داشته باشند؟

در میان کشور‌های مختلف هیچ کشوری نتوانسته است بدون هدف‌گذاری در مسئله سرمایه‌گذاری خارجی و جذب سرمایه‌های مناسب به رشد مطلوب دست پیدا کند بنابراین موضوع جذب سرمایه‌های خارجی و به طور کلی همکاری‌های مشترک در زمینه سرمایه‌گذاری یک ضرورت است. بحث سرمایه‌گذاری‌های مشترک و همکاری در زمینه‌های مختلف اقتصادی از بحران 1929 آمریکا آغاز شد که در آن زمان کشور‌های مختلف اروپایی به سرمایه‌گذاری در این کشور پرداختند و اقتصاد آمریکا را از ورشکستگی نجات دادند. پس از آن بعد از جنگ جهانی در آلمان نیز همین اتفاق رخ داد و کشور‌های خارجی به همکاری مشترک در زمینه سرمــایه‌گذاری در آلمــان پرداختند.

در ادامه این روند هم سرمایه‌گذاری‌های مختلف در کشور‌های دیگر انجام شد و به تدریج این ضرورت به وجود آمد که انتقال تکنولوژی، دانش و تفکرات مختلف از این طریق در اولویت برنامه‌های اقتصادی کشور‌ها قرار گرفت. در حال حاضر هم اقتصاد‌های موفق‌تر در زمینه جذب سرمایه‌گذاری خـارجی و همکـــاری‌های مشترک عملکرد بهتری دارند. برای مثال کشوری مانند چین در سال‌های اخیر یک نمونه موفق در این زمینه محسوب می‌شود.

لزوم انجام سرمایه‌گذاری‌های مشترک در کشور چیست و چه مزایا و معایبی را به دنبال دارد؟

اصولا حضور سرمایه‌گذار خـــارجی در کشــور میزبـــان زمینه‌های انتقال تکنولوژی و دانش را فراهم می‌کند. از سوی دیگر تامین مالی مناسب، انتقال دانش مدیریتی و بهبود وضعیت تولید در کشور میزبان از دیگر مزایای سرمایه‌گذاری مشترک است. نکته دیگر اینکه شبکه توزیع سرمایه‌گذار یا شرکت خارجی به کمک کشور میزبان خواهد آمد و این مسئله یک مزیت مهم در عرصه بازاریابی و فروش است. روی دیگر سکه منافعی است که نصیب سرمایه‌گذار خارجی می‌شود، چراکه از امکانات و منابع کشور میزبان استفاده می‌کند، ممکن است به نیروی کار ارزان‌تر دسترسی پیدا کند و از این طریق هزینه‌های تولید را تا حدی کاهش دهد. در زمینه بازار هم دستیابی به بازارهای منطقه‌ای، کاهش هزینه‌های حمل کالا و نزدیک بودن به بازار هدف از مزایای سرمایه‌گـذاری‌های مشترک است. پس سرمایه‌گذاری‌های مشترک یک معادله دوسر برد است.

در مورد منافعی که انحصارا برای کشور ما در جذب سرمایه‌های خارجی وجود دارد می‌توان به اشتغال‌زایی، بهبود روند صادرات غیر‌نفتی و تامین مالی مناسب اشاره کرد. از سوی دیگر جذب سرمایه‌های خارجی، روند توسعه صنایع در کشور و افزایش تولید ناخالص ملی را سرعت می‌بخشد.

در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک چه کشور‌هایی بیشتر با ایران همکاری دارند؟

در حــال حـــاضر از کشور‌هایی نظیر آلمان، ایتالیا، فرانسه چین و غیره سرمایه‌گذاران مختلف در ایران حضور دارند ولی به لحاظ تعداد، سرمایه‌گذاران آلمانی که بیشتر در زمینه SME ها سرمایه‌گذاری‌کرده‌اند، بیشترین حضور را در ایران دارند. در دوره‌های گذشته کشور‌های دیگری نظیر آمریکا در ایران سرمایه‌گذاری خوبی داشتند اما به دلیل مسائل سیاسی کشور را ترک کردند البته اخیرا همه این کشور‌ها تمایل به بازگشت و سرمایه‌گذاری مجدد در کشور دارند. بازار 450 میلیونی منطقه و منابع مناسب، در دسترس بودن منابع و موقعیت مناسب ژئوپلیتیک در کشوری مانند ایران این جذابیت را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است.

جنبه دیگر همکاری‌های مشتــرک در زمینـــه سرمایه‌گذاری مسئله حضور ایران و سرمایه‌گذاران ایرانی در سایر کشورهاست؛ در ایــن زمینـه چه فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟

بحث سرمایه‌گذاری ایران در سایر کشور‌ها یک بحث دولتی است و به شکل قانونی دولت می‌تواند این سرمایه‌گذاری‌ها را انجام دهد. در دوران قبل از انقلاب میزان بیشتری در این زمینه وجود داشت اما در سال‌های پس از آن حجم این سرمایه‌گذاری‌ها کاهش یافت البته اخیرا تلاش‌هایی در این زمینه انجام شده که امیدواریم به بهبود این شرایط کمک کند. در مورد بخش خصوصی هم ایرانی‌هایی که در کشور مستقر باشند و سرمــایه‌گذاری‌هـایی در کشور‌های دیگر داشته باشند به این معنی که منافع حاصل از سرمایه‌گذاری‌شان به کشور بازگردد بسیار کم هستند. اما ایرانی‌هایی که در کشور حضور ندارند سرمایه‌های خوبی در خارج از کشور دارند و در کشور‌هایی نظیر آمریکا و کانادا و برخی دیگر از کشور‌های اروپایی سرمایه‌گذاری‌های خوبی انجام داده‌اند که حجم سرمایه‌گذاری‌شان در مجموع بالغ بر هزار میلیارد دلار است.

آیا تسهیلات یا امکانات خاصی برای سرمایه‌گذاران خارجی در کشور وجود دارد؟

فکر نمی‌کنم امکانات یا شرایط خاصی برای سرمایه‌گذاران خارجی وجود داشته باشد. در‌واقع همان شرایطی که برای سرمایه‌گذاران داخلی وجود دارد برای خارجی‌ها هم برقرار است و شرایط کاملا مساوی است.

سرمایه‌گذاری‌هــای انجام شده بیشتر در چه بخش‌هایی بوده و در چه زمینه‌هایی فرصت سرمایه‌گذاری جدید وجود دارد؟

سرمـــایه‌گذاری خـارجی محدود به یک رشته فعالیت خاص نیست و در زمینه‌های مختلفی این فعالیت‌ها در حال پیگیری و اجراست اما بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خـــارجــــی در بــخـــش پتروشیمی‌ها انجام شده است. به لحاظ تعداد هم در صنایع غذایی بیشترین سرمایه‌گذاران خارجی حضور دارند. در مورد قسمت دوم سوال شما هم باید بگویم ایران به لحاظ منابع، کشوری غنی به حساب می‌آید، از این رو همواره برای سرمایه‌گذاران جذابیت‌هایی در بخش‌های مختلف وجود دارد. شاید رکود یکی دو سال اخیر اقتصاد کشور و بحث تحریم‌ها این روند را با یک چالش مقطعی مواجه کرده است اما با حل شدن این مسائل طبیعتا شاهد هجوم سرمایه‌گذاران خارجی به کشور خواهیم بود.

از تحریم‌ها به‌عنوان یک مانع جدی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی گفتید؛ به جز تحریم چه موانع دیگری بر سر راه سرمایه‌گذاران خارجی وجود دارد؟

همه مشکلاتی که تولید‌کنندگان داخلی با آن مواجهند برای سرمایه‌گذار خارجی نیز وجود دارد. فضای کسب‌و‌کار نامناسب، قوانین دست و پا گیر و امنیت اقتصادی و نوسانات قیمتی از جمله موانع ورود سرمایه‌گذاران به فضای تولید کشور است. نقش کمرنگ بخش خصوصی در کشور که به 20 درصد هم نمی‌رسد و مشکلات زیرساختی نیز در این زمینه موثر است. همه این مسائل دست به دست هم داده تا رتبه فضای کسب‌و‌کاری ایران در جایگاه مناسبی نباشد.

مشوق‌ها و اقدامات دولت در جهت جذب سرمایه‌های خارجی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

انتقاداتی بر فعالیت‌های دولت در ایجاد مشوق‌های لازم وارد است اما با روی کار آمدن دولت یازدهم روند رو به بهبود است و اقدامات خوبی انجام شده است. مهم‌ترین نکته هم تلاش دولت در برقراری ارتباطات سیاسی مناسب و ثبات سیاسی در کشور است که در بحث مذاکرات هسته‌ای هم شاهد پیشرفت‌هایی بوده‌ایم. همین مسئله باعث شد تا در یک سال گذشته چندین برابر سال‌های قبل هیات‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در کشور حضور پیدا کنند.

چه راهکار‌هایی را برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی پیشنهاد می‌کنید؟

مهم‌ترین چالش فعلی فضای سرمایه‌گذاری کشور مذاکرات هسته‌ای و موضوع تحریم‌های بین‌المللی است بنابراین بهترین راهکار تلاش برای رفع تحریم‌ها و برقراری ارتباطات سیاسی و اقتصادی مناسب با سایر کشور‌ها بر پایه یک دیپلماسی فعال است. اطلاع‌رسانی در مورد قابلیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری کشور نیز بسیار موثر خواهد بود.