شروع صادرات از نقطه صفر

گزارش 12 ماهه منتهی به اسفند 93 گمرک نشان می‌دهد که همان صادرات ناچیز قطعات خودرو نیز نصف شده و تقریبا به نزدیک صفر رسیده است، این اتفاق در حالی افتاده که یکی از توصیه‌های مهم دولت یازدهم، تأکید بر تولیدات صادرات محور است. طبق گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران، ارزش صادرات قطعه‌سازی كشور و جایگاه آن در كل صادرات صنعتی كشور طی دوره ١٣٨٠ تا ١٣٩٣ نشان می‌دهد این ارزش از ١/ ١٦ میلیون دلار در سال ١٣٨٠ به رقم ٨/ ١٤٢ میلیون دلار در سال ١٣٩٢ افزایش یافته است. اما در سال ١٣٩٣ ارزش صادرات صنعت قطعه‌سازی كشور به رقم ٤/ ٧٨ میلیون دلار تنزل یافته و صادرات قطعات از ٦٨/٠ درصد در سال ١٣٨٩ به ٢٧/ ٠ درصد در سال ١٣٩٣ كاهش پیدا كرده است.

از ابتدای سال‌جاری، از رییس‌جمهور گرفته تا وزیر صنعت، معدن و تجارت بر تولید محصولات صادراتی تأکید کرده و از تولیدکنندگان خواسته‌اند تا در زمینه افزایش میزان صادرات مشارکت کنند. از آنجایی‌که صنعت خودرو و قطعه‌سازی به‌عنوان صنعتی استراتژیک برای کشور به شمار می‌روند، همواره در نوک پیکان این تاکیدات قرار داشته‌اند. حالا با توجه به آمار گمرک، دو موضوع قابل بررسی است؛ نخست آنکه علت کاهش صادرات قطعات چیست و نکته بعدی اینکه برای افزایش میزان این صادرات چه می‌توان کرد؟

تحریم‌های بانکی صادرات قطعه را به صفر رساند

ساسان قربانی، دبیر انجمن قطعه‌سازان و عضو شورای سیاست‌گذاری خودرو، درباره علت کاهش میزان صادرات به «فرصت امروز» می‌گوید: «یکی از مشکلات عمده فعالیت صادراتی، اعمال تحریم‌ها است. تحریم‌ها موجب شده تا جریان انتقال پول با مشکل مواجه شود، به‌ویژه وقتی که می‌خواهیم پولی را وارد کشور کنیم، این مشکل چند برابر می‌شود. از سوی دیگر وقتی میزان خودروهای صادراتی ما محدود است ما نمی‌توانیم قطعه صادر کنیم. همچنین به دلیل محدودیت‌های ارتباطات بین‌المللی، قطعه‌سازان ما در شبکه‌های تأمین قطعات بین‌المللی قرار نمی‌گیرند تا بتوانند برای خودروهای روز جهانی قطعه تولید کنند و از سوی دیگر به علت بالا بودن هزینه‌های تولید در ایران، حتی اگر قطعه‌سازان به این شبکه‌ها ورود کنند هم توانایی رقابت با شرکت‌های بین‌المللی را ندارند.‌» او می‌افزاید: «با تکنولوژی و تجهیزاتی که قطعه‌سازان ما دارند، تولید قطعات برای خودروهای روز جهانی، بسیار دشوار است بنابراین اگر این دانش به روز نشود ما هر روز در صادرات محدودتر می‌شویم یعنی هم از نظر قیمتی و هم از نظر کیفیت امکان رقابت نداریم.‌»

بهرام شهریاری، عضو انجمن قطعه‌سازان نیز در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این زمینه بیان می‌کند: «واقعیت این است که صادرات ما در دو سال اخیر آنقدر ناچیز است که نصف شدنش اهمیتی ندارد. بهتر است برگردیم به زمانی که مستقیما برای شرکت پژو فرانسه قطعه صادر می‌کردیم که متأسفانه تحریم‌ها و مشکل نقل و انتقال پول موجب شد این صادرات قطع شود.‌» هــمـچـنـین محمدرضا نجفی‌منش، عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان، با اشاره به مشکل انتقال پول به‌عنوان مهم‌ترین دلیل کاهش صادرات، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» اظهار می‌کند: «تولیدکنندگان به دلیل اینکه نمی‌توانستند پول خود را به داخل کشور منتقل کنند، این صادرات را متوقف کردند. همچنین مهم‌ترین بازارهای صادراتی قطعات خودرو، کشورهایی هستند که ایران را تحریم کرده‌اند بنابراین طبیعی است که میزان صادرات ما ناچیز باشد.‌»

نبود تحریم مساوی با توسعه صادرات

مهم‌ترین بازارهای صادراتی قطعات، آمریکا، چین، آلمان و فرانسه هستند که ایرانی‌ها به غیر ‌از بازار فرانسه که آن هم در زمان بسیار کوتاه و با صادرات قطعات محدود به آن دسترسی پیدا کردند، تقریبا به هیچ یک از بازارهای دیگر دست پیدا نکرده‌اند. حالا دولت بر صادرات تأکید می‌کند، ضمن اینکه صادرات و شراکت با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی تنها راه توسعه صنعت قطعه‌سازی است، اکنون پرسش اینجاست که برای این توسعه صادرات چه باید کرد؟

قربانی در پاسخ به این پرسش، تصریح می‌کند: «تولیدات ما باید تیراژ اقتصادی داشته باشد تا در عرصه رقابت باقی بمانیم و همچنین تکنولوژی خود را به روز کنیم. نکته مهم دیگر این است که تا زمان برقراری تحریم‌ها همچنان مشکلات نقل و انتقال پول و قرار نگرفتن در شبکه‌های تولید جهانی پابرجاست که پیدا نکردن راهکاری برای این مشکلات موجب می‌شود که ما از برنامه‌های صادراتی خود عقب بمانیم.‌»

شهریاری نیز در این‌باره معتقد است: «تا زمانی‌که صنایع ما از نظر دانش فنی، نوع تولید، تکنولوژی و تیراژ اقتصادی به روز نشوند، قدرت صادرات نخواهیم داشت. قیمت، کیفیت و خدمات به‌موقع، سه پایه مهم صادرات هستند، هر وقت توانستیم این سه پایه را فراهم کنیم، آنگاه می‌توانیم بگوییم که صادرات محور شده‌ایم، البته عوامل بیرونی نظیر تحریم‌ها نیز باید از بین بروند.‌»

قطعه‌سازان امیدوارند که پس از رفع تحریم‌ها، صادرات قطعه‌سازی جان بگیرد. اما تشکیل کنسرسیوم و پیوستن به شبکه‌های صادرات جهانی یکی از اقداماتی است که نقشی حیاتی را در توسعه صادرات ایفا می‌کند، موضوعی که حتی در صورت برداشته شدن تحریم‌ها نیز یک نیاز ضروری برای صنعت قطعه‌سازی به شمار می‌رود.