شمارش معکوس برای دگرگونی فضای کسب‌و‌کار

سال‌هاست که سایه سیاست بر اقتصاد ایران و کسب‌و‌کارهای داخلی سنگینی می‌کند. این سنگینی به حدی است که در دوره‌هایی، اثر اخبار سیاسی بر اقتصاد ایران بسیار فراتر از اخبار و تصمیمات اقتصادی است. بی‌تردید می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین متغیرهای سیاسی کنونی اثر‌گذار بر تولیدات داخلی، ماجرای مذاکرات و تفاهم هسته‌ای مابین ایران و گروه کشورهای 1+5 است. تحریم‌های همه‌جانبه علیه اقتصاد ایران که ناشی از تنش در تعاملات سیاسی مابین ایران و جهان درزمینه پرونده هسته‌ای است سبب شده تولیدات داخلی با تهدید روبه‌رو شود و با شنیدن خبر تفاهم، بیشتر اهالی کسب‌وکار ابراز خوشحالی کرده و برداشته شدن تحریم‌ها را فرصتی برای رشد تولیدات داخلی می‌دانند.

اما در این میان کسانی هم بر این باور هستند که برداشته شدن تحریم‌ها تهدیدی برای برندهای داخلی است و شرکت‌های داخلی در فضای رقابتی با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. در این راستا با دکتر محمدرضا نظری، مدرس دوره‌های کسب‌وکار در دانشگاه تهران، مشاور عالی مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست‌جمهوری و عضو شورای سیاست‌گذاری باشگاه مدیران موفق گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

***

برای آغاز به این پرسش بپردازیم که برداشته شدن تحریم‌ها چه فرصتی را برای برند‌های داخلی ایجاد می‌کند؟ 

برچیده شدن تحریم‌ها به‌صورت کامل یک بحث جهانی است و در دوره‌های مختلفی، کشورهای مختلف دنیا درگیر این مسائل بودند. سالیان سال است که بحث‌های تجارت جهانی، مزیت رقابتی، مزیت پایدار و... در دنیا مطرح است. شرکت‌های ایرانی در ایران یا اقصی نقاط دنیا دائما در معرض تهدیدات رقبای جدید، کالاها و برندهای جدید، برندهای نوظهور و... هستند که تحت عنوان تهدیدات محیطی از آن یاد می‌شود. تحریم به این تهدیدات محیطی دامن می‌زند و تحریم‌ها تهدیدات را به فرصت تبدیل نمی‌کند. نوع مواجه با محیط بیرونی است که تهدید را فرصت می‌سازد.

تحریم‌ها چه تهدیدی برای بازار کسب‌وکار در ایران دارد؟ 

بعضی از کارشناسان تحریم را فرصت می‌دانند و معتقد هستند که تحریم‌ها موجب ارتقای بازار داخلی می‌شود و بهبود فضا برای اینکه برندهای ملی بتوانند رشد کنند اما تحریم‌ها ممکن است اشتیاق را کم کرده و در زنجیره جهانی کسب‌وکار دچار ایراد شود و در تامین مواد اولیه و تولیدکنندگان با مشکلات زیادی مواجه می‌شود و کیفیت تولیدات کم می‌شود. سیستم تجاری کشور ما و قابلیت‌های کسب‌وکاری که در آن وجود دارد و برآیند شرکت‌های ایرانی در شکستن و برداشته شدن تحریم‌ها آسیب خواهد خورد. البته با وجود اینکه در مقوله صادرات، تهیه مواد اولیه، گردش مالی تسهیل می‌شود اما تجربه نشان داده که در این برهه زمانی برداشته شدن تحریم برای بازار ما تهدید محسوب می‌شود و منفعتی برای فضای کسب داخل کشور ندارد.

به نظر شما با برداشته شدن تحریم‌ها، فرصتی برای وارد شدن شرکت‌های داخلی به بازارهای جهانی و گسترش کسب‌و‌کار فراهم می‌شود؟ 

بازار داخلی و خارجی با فروریختن تحریم‌ها یک فرصت مفیدی هم برای شرکت‌های داخلی می‌شود که بتوانند از بازارهای جهانی استفاده کنند اما وقتی یک شرکت داخلی در بازار داخلی مشغول فعالیت است و بازار خوبی دارد با برداشته شدن تحریم‌ها و با وارد شدن برندهای خارجی به کشور قطعا دچار مشکل می‌شود و به‌اصطلاح پوست آن شرکت کنده می‌شود.

برند‌های خارجی نسبت به برندهای ایرانی در بازار داخل ایران چه مزیتی دارند؟ 

برندهــای خارجــی با پشــتوانه‌های مالی قوی، سیاست‌های تخفیفی و برندهای پرنفوذی که دارند، با برداشته‌شدن تحریم‌ها بازار داخلی ایران را گرفته و شرکت‌های داخلی، مجالی برای نفس کشیدن در بازار رقابتی ایران بعد از برداشته شـدن تحریم‌هــا ندارند. در کشورهای مختلف به‌طورمعمول برای بعضی از صنایع گمرکـی در نظــر می‌گیرند و اگر قرار باشد برای همه بازارها گمرک در نظر بگیرند، بازار جهانی دچار مشکل می‌شود. در ایران هم اگر بخواهیم وارد تجارت جهانی شویم این‌گونه مسائل مشکل‌ساز خواهد شد. شرکت‌های داخلی باید خود را ارتقا دهند و قوانین کسب‌وکار جهانی را پذیرفته و روی برندهای خود کار کنند.

برند‌های ایرانی چه سازوکاری را برای رقابت با برندهای خارجی باید اتخاذ کنند؟ 

دنیای امروز یک دنیای شبکه‌ای است و نمی‌توان گفت که یک شرکت چه‌کارهایی را باید انجام دهد تا بتواند در بازار رقابتی بماند. شرکت‌های کوچک‌تر باید با مشارکت با یکدیگر برندهای مشترکی را تولید کنند که ارزش سرمایه‌گذاری برای برند را داشته باشد و روی آن ســـرمایه‌گذاری کنند چون با توجه به درآمدهای شرکت‌های کوچک‌تر، نمی‌توانند برای برندینگ زیاد هزینه کنند اما وقتی یک مجموعه که شامل شرکت‌های کوچک‌تر می‌شود یک برند مشترکی را تولید کند، به‌راحتی می‌تواند برای برندینگ خود هزینه کند.

این مجموعه‌ها می‌توانند شرکا و سرمایه‌گذاران داخلی را جذب کنند و همچنین از منافع برندینگ بهره‌مند شوند. شرکتی که در طول سال کل گردش مالی آن 10 میلیون دلار است نمی‌تواند با این درآمد روی برندینگ خود کار کند و باید ایــن شرکت‌های کوچک‌تر با تشکیل یک مجموعه بتوانند به‌عنـوان نمونــه سالی 100 میلیون دلار روی برندینگ خود سرمایه‌گذاری کنند.

مردم در ایران از برندهای خارجی در مقایسه با برندهای ایرانی بیشتر استقبال می‌کنند؛ به نظر شما شرکت‌های ایرانی در راستای استفاده از کالاهای داخلی چه اقداماتی را باید انجام دهند؟ 

باید در راستای ترویج و استفاده از اجناس داخلی کار فرهنگی انجام داد و روی فرهنگ مصـرف ایرانیان ســرمایه‌گذاری کرد؛ این سرمایه‌گذاری و ترویج فرهنگ مختص خود شرکت نیست؛ باید دولت و صداوسیما روی آموزش این موضوع کار کنند. به‌عنوان مثال در کشورهای پیشرفته اگر کسی قصد خرید کالایی را داشته باشد اولویت خرید کالاهای داخلی است و از برندهای داخلی اقدام به خرید می‌کند و اگر نیازهای مشتری را برندهای داخلی تامین نکردند مشتری سراغ برندهای خارجی می‌رود اما در ایران ما فقط شعار مصرف داخلی می‌دهیم و باوری به برندها و کالاهای داخلی نداریم. سیاست‌های اقتصادی و تجارتی که از جانب دولت تبیین می‌شود هم روی این موضوع بسیار تاثیرگذار است و شرکت‌های داخلی باید به این موضوع رسیده باشند که در دوره جدید باید به مشتری احترام گذاشت و در قبال کالایی که تولید می‌شود مسئولیت اجتماعی داشت و کیفیت کالای خود را ارتقا دهند تا مردم به خرید از اجناس داخلی رغبت کنند.

برگ برنده برندهای ایرانی در بازارهای داخلی چه چیزی می‌تواند باشد؟ 

برگ برنده برندهای ایرانی، ذائقه‌شناسی درست و پذیرفتن این موضوع است که اگر بازار داخلی جامعه هدف ماست این ما هستیم که می‌توانیم بهترین محصول و خدمات را ارائه دهیم. شرکت‌های ایرانی اگر بتوانند خدمات خود را بهتر کنند به‌راحتی می‌توانند بازار را به دست بگیرند و مجالی برای عرض‌اندام برندهای خارجی نباشد. این شرکت‌ها می‌توانند در بازارهای منطقه به‌عنوان نمونه در کشورهای عراق، افغانستان و... خدمات و کالای خود را ارائه دهند.

برداشتن تحریم‌ها روی چه بازاری در ایران بیشتر تاثیر می‌گذارد؟ 

تحریم‌ها روی بازارهای صنعـت پوشـاک، غذایـی، لوازم‌خانگی و دکوراسیون داخلی تاثیر بسیار زیادی می‌گذارد و تهدیدی جدی برای این صنعت‌ها محسوب می‌شود اما صنعت‌های خودروسازی و فولاد در لایه‌های آخر تاثیرپذیری خواهند بود و کمتر تهدید می‌شوند.