نسخه بانک مرکزی برای درمان معوقات چیست / معوقات بانکی حاصل دو دهه عدم نظارت کافی

بررسی وضعیت نظام بانکی در کشور نشان می دهد بانک های کشور در وضعیت نامناسبی قرار دارند، اگر چه این وضعیت به طور عموم برای همه بانک ها یکسان نیست؛ برخی بانک ها در شرایطی عادی و حتی روبه رشدی قرار دارند اما در مقابل بخش مهمی از بانک های کشور در شرایطی نامتعادل و هشدار دهنده قرار گرفته اند. حجم انبوهی از بدهی های دولت به بانک ها، مطالبات معوقه فراوان و دارایی های منجمد شده بانک ها را دچار مشکلات فراوانی کرده است. اما پرسش مهم این است که چرا بانک ها به چنین وضعیتی دچار شدند؟

آغاز ماجرای معوقات

همه داستان از سال 76 به بعد آغاز شد، زمانی که تصمیم گرفته شد نظام بانکی کشور توسعه داده شود؛ توسعه ای که موجب باز شدن درهای بازار مالی روی همه دسته جات مالی در سال های بعد شد و طی یک دهه شرایطی را رقم زد که اقتصاد کشور را با خود به لبه پرتگاه کشاند. عدم توسعه همه جانبه بازارهای مالی، زیرساخت ها و نهاد های تضمین کننده ثبات در این دوره از مهم ترین دلایل تزلزل ثبات مالی کشور در نیمه دوم دهه 80 بود. محققان پولی و بانکی کشور در پژوهشی که روی آمارهای بانک مرکزی داشته اند به بررسی وضعیت نظام بانکی کشور پرداخته اند. براساس یافته های این پژوهش بسیاری از مشکلات کنونی نظام بانکی کشور ریشه در عدم تناسب و مدیریت صحیح توسعه مالی نیمه نخست دهه 80 دارد.

دردسر طرح های دولتی برای بانک ها

اگرچه برخی کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند که وضعیت عارض شده بانک ها فقط معلول شرایط داخلی بانک ها نیست و مشکلات اقتصادی، طرح های زودبازده و ضربتی و مواردی از این قبیل نقش مهمی در به وجود آمدن بدهی های دولت و افزایش مطالبات معوق داشته است، اما با این وجود نمی توان نادیده گرفت که عدم وجود نظارت کافی بر عملکرد بانک ها و فساد پنهان موجب شده است برخی بانک ها در ارائه تسهیلات در بخش وام های کلان با سهل انگاری از اخذ وثایق لازم چشم پوشی و همین موضوع سبب شده است نتوانند در موقع لزوم از این وثایق استفاده کنند.

مقامات رسمی سازمان بازرسی کل کشور از 100 هزار میلیارد تومان بدهی می گویند که بدون وثیقه لازم گریبان برخی بانک ها را گرفته است. این مقامات اعلام می کنند که در خلال یک دهه گذشته میزان معوقات بانکی روندی صعودی داشته و در برخی مواقع به صورت روزانه رکورد زده اند. مطالبات معوق نظام بانکی ایران تقریبا چهار برابر مطالبات معوق بر اساس استانداردهای بین المللی است، نسبت مطالبات معوق در ایران در حال حاضر به 15.3 درصد رسیده، این در حالی است که این رقم براساس استانداردها و عرف بین المللی و شاخص های عملکرد بین 3 تا 4 درصد تسهیلات اعطایی باید باشد.

با استانداردهای جهانی چقدر فاصله داریم؟

براساس استانداردهای جهانی معوقات بیش از 5درصد تسهیلات بانکی به عنوان ریسک پرخطر محسوب می شود، به همین دلیل پیامدهای منفی مطالبات معوق به دغدغه نظام بانکی کشور تبدیل شده و تأثیرات منفی بر چرخه منابع و مصارف بانک ها می گذارد؛ در عین حال ایجاد نقدینگی کاذب، کاهش ارزش پول ملی، ضایع شدن حقوق صاحبان سهام بانک ها و بنگاه های پولی و... از دیگر آثار منفی مطالبات معوق است.

در این میان دولت یازدهم با روی کار آمدن، لیستی 570 نفره از بدهکاران درشت بانکی را در اختیار قوه قضاییه قرار داد. پس از آن اگر چه تنها در یک برهه در سال 93 میزان معوقات بانکی سیر نزولی یافت اما با این وجود دوباره به روند صعودی خود بازگشت. به استناد آمارهای بانک مرکزی درصدی از مطالبات معوق بانک ها نزد تعداد محدودی از افراد قرار گرفته و به عبارتی ۲۸.۵ درصد از کل مطالبات شبکه بانکی در اختیار 73 پرونده متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی است.

آخرین آمارهای قضایی در مورد معوقات بانکی که مربوط به سال 93 است، نشان می دهد بدهکاران بالای 1000میلیارد ریــــــــال 61 پرونده هستند که مبلغ کــــل تسهیلات غیرجاری آنها 4.152هزار میلیارد ریال است که9.18 درصد کل مطالبات غیرجاری شبکه بانکی را شامل می شود. بدهکاران بالای 500 تا 1000 میلیارد ریــــــــال 112پرونده می‎هستند که مبلغ کــــل تسهیلات غیرجاری آنها 3.77 هزار میلیارد ریال برابر6.9 درصد کل مطالبات غیرجاری شبکه بانکی کشور است.

بر این اساس، بدهکاران بالای 500 میلیارد ریال 173پرونده متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی است و جمعا مبلغ 7.992 هزار میلیارد ریال بوده که 5.28درصد از کل مطالبات غیرجاری شبکه بانکی را شامل می‎شوند. این وضعیت موجب شد بانک مرکزی در سال 93اعلام کند که با توجه به اینکه ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی پیگیری مطالبات غیرجاری را به این بانک محول کرده است، کارگروهی ویژه دراین بانک تشکیل شده تا در راستای پیگیری و وصول مطالبات معوق بانکی به صورت جدی اقدام کند. اما با این وجود هنوز این کارگروه نتوانسته است پس از دو سال از زمان تشکیل رخداد مثبتی را در مورد معوقات بانکی رقم بزند.

ارتباط با نویسنده : nasim64najafi@gmail.com