میراث فرهنگی ارزش افزوده برای یک کشور

در بازار جهانی امروز که هر جامعه‌ای کالای خود را عرضه می‎کند، ایران با پتانسیل ذاتی خود، با کالای فرهنگی حضور دارد. ثبت جهانی یک اثر ملی، یکی از جدی‌ترین روش‌های عرضه این کالای بی‌قیمت در عرصه بین‌المللی است. اکنون که محوطه تاریخی شوش در آستانه ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو است، باید توجه شود که ثبت جهانی پایان کار یک اثر تاریخی با این بزرگی و با این میزان تاثیرگذاری در تاریخ جهانی نیست.

میراث فرهنگی کشور علاوه بر ماهیت ذاتی خود، می‌تواند برای سایر نهادهای کشور ارزش افزوده باشد. ارزش افزوده میراث تاریخی لزوما اقتصادی نیست، اگرچه اقتصاد هم بخشی از آن است.

آیا این قابلیت وجود ندارد که بازار کاوش و باستان‌شناسی خوزستان را به یک بازار جهانی و رقابتی تبدیل کنیم؟ موسسات خصوصی باستان‌شناسی دنیا سر و دست می‌شکنند که در مزایده‌های باستان‌شناسی ما شرکت کنند. خود این موضوع، تبلیغاتی کردن این موضوع و گردشگری وابسته به این موضوع در دنیا درآمدزاست. با چنین نگاهی می‌توانیم خیلی چیزها را عوض کنیم. آن وقت است که می‌بینیم دنیا درباره شوش حرف می‌زند و یک شوشی می‌بیند که محل زندگی‌اش، موضوع بحث دنیاست.

اگر ثبت جهانی شوش بتواند غرفه ما را در بازار جهانی قدری وسیع‌تر کند، می‌توان گفت موفق بوده‌ایم. متاسفانه گاهی اوقات ما فکر می‎کنیم، مسئله شوش فقط ثبت جهانی است، اما واقعیت این است که کار از ثبت جهانی شوش به بعد است، نه تا ثبت جهانی.

اگر ثبت جهانی بتواند کاری کند که مشتری بیشتری سمت ما و سمت فرهنگ ما بیاید، ماموریت انجام شده است. حلقه‎های آبی شوشتر هم ثبت جهانی شده، اما به واقع حال قبل از ثبت جهانی شوشتر بهتر بود یا حال الان شوشتر؟ ثبت جهانی حلقه‎های آبی شوشتر چقدر توانسته وارد زندگی مردم شود؟ برای پاسخ به این سوالات خوب است کمی سر خود را به اطرافمان بچرخانیم، مثلا خوب است از خودمان بپرسیم چرا استانبول توانسته هم یک شهر تاریخی باشد و هم با زندگی مردم سازگار باشد، اما ما نتوانسته‌ایم این کار را کنیم؟ این به معنای بی‌عیب و اشکال بودن آنچه در استانبول وجود دارد نیست بلکه دیدن نیمه پر لیوان است.

ارزش افزوده یک اثر تاریخی، مثلا درباره میراث 7هزار ساله شوش، همان چیزی است که باعث می‎شود مردم شوش هرجای دنیا که بروند به موجب میراث فرهنگی موجود در شهرشان، به شوشی‌بودنشان شناخته شوند. این نقش اجتماعی ثبت جهانی یک اثر تاریخی و یک محوطه باستانی است.

نقش این ثبت جهانی برای تمامی دستگاه‌هایی هم که در این کشور، در استان خوزستان و در شهرستان و شهر شوش وجود دارند، به فعلیت برسد، مثلا دانش و خرد کشاورزی این محدوده که نشان از سابقه حیات مدنی این محدوده دارد و همچنین پاسخ‌هایی که این حیات مدنی در برابر مسائل مختلف حیات تاریخی این سرزمین داده، در الگوی توسعه کشاورزی استان و نهاد‎های مرتبط با آن باید دارای نقش ارزش افزوده باشد.

چرا یک پایگاه جهانی یا ملی باید طوری کار کند که فقط تعاملش با خود سازمان میراث فرهنگی حفظ شود؟ آیا پایگاه‌ها برای بقیه دستگاه‌ها نمی‌توانند ارزش افزوده باشند؟ آیا قابلیت‌هایی در پایگاه میراث فرهنگی وجود ندارد که به موجب آنها، مدیریت استان هزینه‌هایی در پایگاه کند؟

توسعه در امور میراث فرهنگی مانند شوش، توسعه کشور و به طریق اولی توسعه خطه خوزستان است به همین جهت باید شرایطی فراهم شود که دستگاه‌های مدیریتی استانی و ملی شرکت‌ها و سازمان‌های صنعتی و تجاری خوزستان که بودجه فرهنگی دارند، پشتیبانی فعالیت‌های میراث‌فرهنگی را به عهده بگیرند.

* موسس مرکز رویدادهای معماری و مشاور استاندار خوزستان در امور میراث فرهنگی