نظارت تنها در بخش دارو انجام می‌شود

مبارزه با قاچاق همچنان ادامه دارد. دولت در نشست‌های متعدد با بخش خصوصی در جست‌وجوی راهکارهایی است تا شاید ریشه این آفت اقتصادی را بسوزاند، اما در بیان دلایل افزایش آن عوامل متعددی عنوان شده است. تعرفه‌های بالا، گستردگی مرزها، معضل بیکاری در مرزها، فشار تحریم‌ها و... شاید از مهم‌ترین ‌سوق‌دهنده‌ها به سوی قاچاق معرفی شده باشد. اما وضعیت شبکه‌ها و شرکت‌های توزیع و پخش نیز به نوعی در رسیدن کالای قاچاق به دست مصرف‌کننده نقش دارد. شبکه‌هایی که به گفته رئیس اتاق اصناف بسیاری از آنها بدون مجوز در حال کار هستند و ممکن است نقش پر‌رنگ‌تری در توزیع کالای قاچاق داشته باشند.

اما در شبکه‌های توزیع چه می‌گذرد و این شرکت‌ها چقدر می‌توانند در کاهش یا افزایش قاچاق مؤثر باشند. مصطفی خدایی، رئیس هیات مدیره انجمن شرکت‌های صنعت پخش در گفت‌وگوی زیر به سؤالات «فرصت امروز» پاسخ داده است.

اگر بخواهیم قاچاق را از آخر به اول دنبال کنیم شاید حلقه آخر این ماجرا قبل از مصرف کننده، یعنی شرکت‌های توزیع باشد، ردپای قاچاق را چطور مـی‌شـود درشبکه‌های توزیع جست‌وجو کرد؟

مسئله این است که قاچاق به دنبال اختلاف قیمت رسمی واردات کالا با واردات غیر رسمی اتفاق می‌افتد و دلیل عمده‌اش به نظر من نرخ بالای واردات رسمی است. یعنی عوارض و مالیات بالا این اجازه را به برخی افراد می‌دهد که کالایشان را از راه‌های غیر رسمی وارد کنند. سودی که گمرکات و دولت به عنوان حقوق و عوارض گمرکی از واردات کالا می‌گیرند آنقدر بالاست که به قاچاقچی اجازه می‌دهد با هر ریسکی کالا را وارد و زیر قیمت قانونی، عرضه کند.

علاوه بر این، مرزهای گسترده‌ای داریم که باز هم به این مسئله دامن می‌زند. خب همه دست اندرکاران هم می‌دانند که چنین اتفاقی در حال افتادن است اما چه‌طور می‌شود جلوی آن را گرفت. به نظر من حذف حقوق و عوارض گمرکی باعث می‌شود کار برای قاچاقچی صرفه نداشته باشد. در مورد سوخت هم اختلاف قیمت در کشور ما با کشورهای همسایه باعث قاچاق آن می‌شود. در سواحل جنوبی قاچاق سوخت برای کشتی‌های تجاری به راحتی انجام می‌شود. من نمی‌خواهم بگویم قیمت سوخت را کاهش دهیم، اما باید این اختلاف‌ها را از بین برد.

بخشی از واردات قاچاق هم به دلیل تقلب در اظهارنامه اتفاق می‌افتد، یعنی از راه‌های رسمی انجام می‌شود، تغییر تعرفه‌ها یا حذف آنها در این بخش هم مؤثر خواهد بود؟

فرقی نمی‌کند او هم به علت همین تفاوت نرخ حاضر می‌شود، ریسک را بپذیرید ممکن است فاش شود و ممکن است بی‌خطر محموله‌اش را وارد کند. از طرفی دیگر ما الان که در دوران پساتحریم هستیم، اگر ان‌شاءالله تحریم‌ها برداشته شود و ما بخواهیم به WTO بپیوندیم قوانین ما باید منطبق برقوانین این سازمان باشد، که مهم‌ترینش حقوق و عوارض گمرکی است و برداشته خواهد شد، در همه کشورهای عضو همین طور است.

برگردیم به شبکه‌های توزیع و اینکه چطور می‌شود در این مسیر کالاهای قاچاق را شناسایی کرد؟ شبکه‌هایی که برخی هم مجوز ندارند.

من می‌توانم در مورد شرکت‌هایی که عضو انجمن شرکت‌های صنعت پخش هستند صحبت کنم. واقعیت این است که بسیاری از شرکت‌ها عضو نیستند و برخی هم بدون مجوز کار می‌کنند. نظارت بر این شرکت‌های به نظر من انجام نمی‌شود. ما در انجمن شرکت‌های صنعت پخش ایران، صلاحیت شرکت‌های غذایی، آرایشی، بهداشتی و اخیرا دارویی هم تأیید می‌کنیم. شرکت‌های عضو انجمن برای تمدید فعالیت‌شان باید مجوز بگیرند. برخی شرکت‌های قدیمی مجوز ندارند که به مرور باید مجوز بگیرند. در پنج‌، شش سال اخیر هر شرکتی که در این حوزه شروع به کار کرده باید مجوز از انجمن و وزارت صنعت داشته باشد.

در حال حاضر چه تعداد شرکت زیر نظر انجمن شما فعالیت می‌کنند؟

550 شرکت پخش عضو هستند، 92شرکت سراسری، 10 استانی و 10شرکت منطقه‌ای و باقی شرکت‌های پخش در سراسر کشور هستند. همه این شرکت‌ها مثلاً در زمینه دارویی 100 داروی کشور را توزیع می‌کنند. همین طور در زمینه مواد بهداشتی، آرایشی، غذایی شوینده و لوازم خانگی تقریباً 85 درصد کل کشور را توزیع می‌کنند. در این حوزه 15 درصد هستند که عضو انجمن نیستند و ممکن است شرکت‌های کوچکی باشند که عضو انجمن نیستند و فعالیت‌شان مورد تأیید ما نیست و برای ما هم امکان پی‌گیری نیست و در حوزه اختیارات ما نیست.

نظارت بر چگونگی ورود کالا‌ها به شرکت‌ها، توزیع، نگهداری... چگونه انجام می‌شود؟

این 550 شرکت نرم افزار مشترکی دارند که برای ما همه فعالیت‌شان قابل بررسی است. همه تجهیزات انباری حمل‌ونقل و همه تجهیزات لازم برای این کار را دارند. چون کالایی که از تولید‌کننده می‌رسد یا وارد‌کننده باید نگهداری لازم را داشته باشد تا به دست مصرف‌کننده برسد. فعالیت آنها به مجوز و تأیید ما نیاز دارد. در حال حاضر، با وزارت صنعت و معدن در حال مشورت هستیم که مجوز را فقط انجمن صادر کند و وزارتخانه دخالتی نداشته باشد. یعنی تأییدیه انجمن کافی باشد و به نوعی بوروکراسی کمتر شده و تمایل شرکت‌ها به اخذ مجوز بیشتر شود. سامانه اینترنتی ما هم آماده است و مذاکرات با دولت برای این کار به زودی مراحل پایانی را می‌گذراند.

شبکه‌هایی که غیر قانونی کار می‌کنند و ممکن است در توزیع کالاهای وارداتی قاچاق نقش داشته باشند، چگونه شناسایی می‌شوند؟

بعد از این وظیفه سازمان‌های نظارتی است که بر کار شبکه‌های توزیع نظارت کنند. رعایت نرخ، عرضه محصولات اطلاعات خرید و فروش را به نحوی باید به وزارتخانه منتقل کنند. ما در حال حاضر این نظارت را فقط در بخش دارویی داریم و در هیچ یک از بخش‌ها به خصوص در مواد غذایی آرایشی و بهداشتی این نظارت وجود ندارد. مسئله مهم، مالیات بر ارزش افزوده است که شرکت‌های ما هر سه ماه یکبار این کار را می‌کنند، اما شرکت‌های زیرپله‌ای یا ثبت نشده به راحتی می‌توانند از این قسمت فرار کنند.

این فرار مالیاتی چه رقمی است؟

چرخش مالی در صنعت پخش 80 هزار میلیارد تومان است که 10 درصد کل بودجه کشور می‌شود. 15 درصد از این مقدار که می‌شود 12‌هزار میلیارد تومان و عدد کمی نبست. فرار مالیاتی داریم و شاید حدود 3000 شرکت باشند که در واقع به دولت زیان می‌رسانند. دولت باید آنها را شناسایی کند و جلوی کار غیررسمی‌شان را بگیرد دولت باید خیلی جدی و سخت در این زمینه نظارت و بازرسی کند.