نگاهی کوتاه به تبعات حضور ایران در WTO

بدون شک، سازمان تجارت جهانی (WTO)از مهم‌ترین سازمان‌های اقتصادی جهان محسوب می‌شود. برای عضویت در این سازمان به امضا رساندن توافق‌نامه‌های متعدد الزامی است. در صورت عمل به این تعهدات، کشورهای عضو می‌توانند از مزایای عضویت در این سازمان بهره‌مند شوند. عضویت در این سازمان به همان میزان که جذاب و پرسود است، می‌تواند محدود‌کننده و کنترلگر باشد. در واقع یکی از الزامات بدیهی برای عضویت در هر سازمان رسمی بین‌المللی، تن دادن به تعهداتی است که عدم پایبندی به آنها موجب اخطار‌های جدی و حتی اخراج از این سازمان‌ها می‌شود.

با این حال آمارها نشان می‌دهد بیش از 75درصد کشورهای عضو این سازمان را کشورهای در حال توسعه تشکیل می‌دهند؛ کشورهایی که تلاش دارند با پیوستن به این سازمان، موانع تجاری را پشت سر گذاشته و به بازارهای جهانی دسترسی یابند. وجود شرکت‌های چندملیتی متعدد در برخی کشورهای در حال توسعه، نشانه‌ای از همین تلاش است.

سودی که تاوان‌هایی دارد

در وب‌سایت سازمان تجارت جهانی، هدف از تعیین موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت «...ترویج تجارت آزاد در سراسر جهان است. سازمان تجارت جهانی، محلی است که با در نظر گرفتن قوانین تجارت کشورهای عضو، با هدف کاهش و حل و فصل اختلافات تجاری دولت‌ها تلاش می‌کند...» اما سازمان تجارت جهانی شامل دو طیف اصلی از کشورهاست؛ کشورهای مرکزی (توسعه‌یافته) و کشورهای حاشیه‌ای (در حال توسعه). یکی از انتقادهای رایج که به سیاست‌های اساسی سازمان تجارت جهانی وارد می‌شود، نحوه قوانین و ضوابط این سازمان است، که عملاً در بسیاری از موارد به نفع کشورهای توسعه‌یافته تمام می‌شود.

در واقع نفوذ برخی دولت‌ها مثل ایالات متحده و بریتانیا در بخش‌های بنیادی این سازمان، برای دیگر دولت‌های عضو ناخوشایند است. با این وجود، مزایای عضویت در این سازمان که شامل تجارت گسترده با سایر دولت‌ها، برقراری صلح و آرامش جهانی، افزایش شاخصه‌های رشد اقتصادی، اشتغال و بهره‌وری، توسعه واردات و صادرات و بسیاری از موارد دیگر می‌شود، باعث تمایل دولت‌ها به عضویت در سازمان تجارت جهانی است.

بنا بر تعبیر واشنگتن‌پست، ایران را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای غایب در سازمان تجارت جهانی ارزیابی کرد. سال 1996 ایالات متحده مانع حضور ایران در این سازمان شد اما پس از آغاز روند مذاکرات هسته ای، امیدها برای پیوستن این کشور به سایر کشورهای عضو افزایش یافت. اکنون با لغو تحریم‌ها فرصت حضور ایران در سازمان تجارت جهانی فراهم است. برخی نشریات و خبرگزاری‌ها نگاهی ویژه به این ماجرا داشته‌اند.

دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها پیرامون پیوستن ایران به WTO

*روزنامه آذرنیوز (وابسته به دولت آذربایجان) در گزارشی به‌جزییات پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی پرداخته است. براساس این گزارش، بزرگ‌ترین سکوی موفقیت ایران، پس از پیوستن به سازمان تجارت جهانی، گسترش روابط تجاری بین‌المللی و رقابت در بازار صنایع داخلی است اما ایران با وجود پتانسیل‌های مناسب اقتصادی، هنوز تا آماده شدن برای رقابت فعال فرصت می‌خواهد. در واقع توسعه زیرساخت‌ها در بخش تولید، افزایش کیفیت محصولات داخلی و کنترل بازار واردات و صادرات از مهم‌ترین مسائل پیش‌نیاز برای ورود به سازمان تجارت جهانی محسوب می‌شود. واردات کنترل نشده محصولات خارجی، پس از پیوستن به این سازمان از جمله مشکلاتی است که باید پیشاپیش مدنظر قرار گیرد. از سوی دیگر، کنترل نرخ ارز و کاهش وابستگی به قیمت نفت نیز ضروری به نظر می‌رسد. در واقع حضور در سازمان تجارت جهانی مقدمه‌ای است بر توجه به ایراد‌های زیربنایی و بازنگری در آنها.

*نشریه بیزینس اینسایدر بریتانیا به نقل از خبرگزاری رویترز، به تمایل ایران برای گسترش روابط تجاری با اروپا و کشورهای آسیای مرکزی تأکید دارد. در واقع به نظر می‌رسد کشورهایی که پس از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، هدف اصلی تجارت ایران هستند، اروپایی و آسیایی خواهند بود. اگرچه این پیش‌بینی براساس سابقه تجاری ایران در منطقه انجام شده است اما چندان غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد.

*وب‌سایت خبری/تحلیلی آتلانتیک با نقل قول‌هایی از مخالفان و موافقان توافق هسته‌ای و پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، مهم‌ترین دستاورد ایران پس از این موفقیت را افزایش قدرت اقتصادی ایران در منطقه ارزیابی می‌کند. هانس بلیکس، رئیس سابق آژانس بین‌المللی اتمی، معتقد است، ایران اکنون در آستانه یک آزمون قرار دارد، به بیانی شفاف‌تر، در صورت پایبندی ایران به مفاد قراردادهای بین‌المللی و هسته‌ای، قدرت اقتصادی ایران در منطقه رو به فزونی خواهد گذاشت. این همان نکته‌ای است که از دید مخالفان دور نمانده و دولت‌هایی مثل عربستان سعودی را در طول ماه‌های مذاکرات علیه ایران برانگیخته بود.