پارادایم برنامه‌ریزى مانع توسعه است

پارادایم برنامه‌ریزى كه بر اصل علیت، خطى دیدن تحولات اجتماعى و اقتصادى و اصل قطعیت بنا نهاده شده است بر خلاف انتظار عمومى كه آن را عامل توسعه می‌دانند، در اصل مانع توسعه است. به گزارش خبر آنلاین، سه اصل بالا به ما این اصل مهم را دیكته می‌كند كه می‌توان آینده را طراحى كرد. از همین منظر برنامه شكل می‌گیرد و عزمى پرهزینه براى تحقق اصول و راهبردهاى آن در جامعه به وجود مى‌آید. برنامه در نهایت استراتژى‌هاى ملى را از درون خود استخراج می‌كند و آن را براى اجرا به كانون‌هاى اجراى برنامه می‌فرستد.

جدا از نتایج برنامه‌هاى اجرا شده در سازمان‌ها، شركت‌ها و كشورهاى مختلف، نكاتى مهم قابل ذكر است كه برنامه را از عامل به مانع توسعه تبدیل می‌كند. مهم‌ترین این نكات این است كه یك سیاست یا استراتژى درست است كه براساس نیت و اراده سیاستگذار اعمال مى‌شود، ولى از نظر هیچ كس قابلیت ردگیرى ندارد.

مثلاً مطالعات و بررسى‌هاى اقتصادى نشان می‌دهد كه اثر اجراى پروژه‌ها، سیاست‌ها یا استراتژى‌هاى اقتصادى قابل پیش‌بینى نیست و یكى از دلایل آن هم «پدیدار شدگى  emerging» این تحولات است.تحولات ناشى از سیاست‌ها به راحتى قابلیت ردگیرى ندارد و گاهى اوقات اتفاقاتى مى افتد كه از نگاه سیاستگذار كاملا پوشیده بوده است و به همین جهت غیر قابل پیش بینى هستند.نكته دوم این است كه وقتى دو سیاست با هم اجرا مى شوند (كه در برنامه‌ها چندین سیاست با هم اجرا مى‌شوند) از تداخل آنها پدیده‌هایى پدیدار (emerge) مى‌شوند كه با نتیجه اجراى انفرادى آنها متفاوت خواهد بود.

باز ما با پدیده غیر قابل پیش‌بینى و در نتیجه «برنامه ناپذیر» مواجه هستیم. نكته سوم این است كه اگر به این اصول اعتقاد داشته باشیم، ابتدا یك سیاست یا استراتژى باید اجرا شود و نتایج آن پدیدار شود كه بتوان با آگاهى و قدرت بیشترى استراتژى بعدى را اجرا كرد. بنابراین همزمانى پروژه‌ها بى‌معنا و حداقل ناموثر مى‌شود. در حالی كه برنامه مجموعه‌اى از سیاست‌ها و استراتژى‌هاى موازى و همزمان است.

همین حركت موازى و همزمانى سیاست‌ها و پروژه‌ها یكى از قفل‌هاى جدى برنامه‌ریزى است. بر این اساس وقتى برنامه به نتیجه نمی‌رسد خیلى زود به نتیجه می‌رسیم كه بد تدوین شده است یا بد اجرا شده است.در حالی که شكست برنامه‌ها نه در تدوین آنها است و نه در مشكل اجراى آنها. مشكل برنامه‌ها در نفس خود برنامه است كه مبتنى بر مفروضاتى نوشته و اجرا مى شود كه در اساس این نوشته‌ها با واقعیت انطباق ندارد. در نتیجه هر برنامه‌اى با هر دقتى كه نوشته شود از قبل محكوم به شكست است. برنامه‌هاى پنج‌ساله هم شكل خاصى از پارادایم برنامه‌ریزى است.

کارشناس اقتصادی