آموزش تحقیقات کیفی بازار / چگونگی آغاز یک پروژه پژوهشی

به طور کلی انتخاب هایی که پژوهشگران در مرحله اولیه یک پروژه خاص انجام می دهند شامل موارد زیر است:

1- چه پرسش های پژوهشی براساس کدام پدیده های تجربی پاسخ داده می شوند.

2- کدام رویکردهای پژوهش کیفی زیربنای این تحقیق خواهد بود.

3- چه نوع داده هایی حتماً باید جمع آوری شود.

در خصوص پرسش های پژوهش می توان گفت پرسش یک پژوهش ستون فقرات یک پژوهش است و اهمیتی بیش از فرضیه ها دارد که این موضوع در پژوهش های کیفی نمود بیشتری نیز دارد. بنایراین یک پرسش پژوهش باید به روشنی صورت بندی شده باشد ضمن آنکه به لحاظ فکری ارزشمند و قابل پژوهش باشد، زیرا به واسطه پرسش های پژوهش است که قادر خواهید بود موضوع پژوهش خود را به نحوه پژوهش آن ربط دهید.

پرسش های اساسی پژوهش باید از لحاظ درجه خاص بودن با یكدیگر همسنگ باشند. به عبارت دیگر نباید سؤالی به طور مثال 25درصد مسئله اصلی را دربرگیرد و سؤال دیگری 5 درصد آن را پوشش دهد.

ضمن آنکه برآیند پرسش های اساسی باید كل مسئله اساسی تحقیق را پاسخ دهد، نه نسبت به آن دارای خلاء و كمبود باشد و نه از آن فراتر رود. به طور مثال، هرگاه بتوان كلیه جوانب مسئله اصلی را به هشت پرسش اساسی تجزیه كرد، باید هشت برش مساوی دایره ای فرضی را دربرگیرد. بنابراین پرسش های پژوهش ابزارهایی هستند که با اتکا به آنها از علایق تحقیقاتی کلی خود به سوی کانون خاص پروژه تحقیقاتی حرکت خواهید کرد. پس در خصوص اهمیت آنها مبالغه نکرده ایم.

انواع پرسش های پژوهش

پرسش های پژوهش را می توان در سه نوع اصلی دسته بندی کرد. پرسش های چرا، پرسش های چگونه و پرسش های چیست که مستلزم یک پاسخ توصیفی اند. آنها متوجه کشف و توصیف ویژگی ها و الگو های برخی از پدیده های اجتماعی هستند.

انواع پرسش های چیست به قرار زیر است:

• چه نوع افرادی مشمول موضوع تحقیق هستند؟

• شناخت ها، عقاید، ارزش ها و نگرش های ویژه آنها چیست؟

• رفتار ویژه آنها چیست؟

• چه فرآیندهای اجتماعی سبب این رفتار بوده است؟

• الگوهای روابط بین این ویژگی ها چیست؟

• پیامدهای این فعالیت ها چیست؟

پرسش های چرایی جویای علل، یا دلایل وجود ویژگی ها و توالی منظم در پدیده های خاص  هستند. آنها متوجه فهم یا تبیین روابط بین رویداد ها یا روابط درونی فعالیت های اجتماعی و فرآیند های اجتماعی هستند، برای مثال:

• چرا مردم به این شیوه فکر یا عمل می کنند؟

•چرا این الگوها به این شکل درآمده اند؟

• چرا ویژگی ها یا پدیده های اجتماعی تغییر می کنند، یا چرا ثابت می مانند؟

• چرا این فعالیت این پیامدهای خاص را به دنبال دارد؟

پرسش های چگونه به ایجاد تغییر مربوط می شوند و با نتایج عملی و مداخله سر و کار دارند، برای مثال:

• چگونه می توان این ویژگی یا فرآیندهای اجتماعی یا الگوها را تغییر داد؟

• چگونه می توان جلوی تغییر آنها را گرفت یا آهنگ تغییر آنها را تند یا آهسته کرد؟

این سه نوع پرسش پژوهشی به طور متوالی در طول یکدیگر قرار می گیرند. پرسش های چیست طبعا مقدم بر پرسش های چرا و پرسش های چرا مقدم بر پرسش های چگونه است. در جلسه آتی در خصوص رویکردهای پژوهش های کیفی بحث و بررسی صورت خواهد پذیرفت.

کارشناس تحقیقات بازار و دانشجوی دکترای بازاریابی