گذر صنعت از کوچه‌های روستا و شهر مساوی هم است؟

مفهوم تولیدات‌صنعتی تا پیش از وقوع انقلاب صنعتی، چندان گسترده نبود که بتواند زندگی جوامع شهری و روستایی را درگیر تغییرات اساسی کند اما وقوع انقلاب صنعتی با بسیاری از تحولات اجتماعی، اقتصادی، نوآوری‌های تکنولوژیک، اختراعات و ابداع‌ها همراه شد. این حجم وسیع تغییرات، عامه مردم، شامل افراد شهری و روستایی را تحت تأثیر خود قرار می‌داد. بریتانیا به‌عنوان یکی از کشورهای تحت تأثیر این تحولات، در حیطه معادن، فلزات گرانبها و مبادلات، فعالیت‌های گسترده‌ای را آغاز کرد و زیرساخت‌هایی مثل توسعه راه‌ها و خطوط آهن را در اولویت برنامه‌ها قرار داد. فرانسه و آلمان نیز در اقداماتی مشابه تلاش کردند با موج پیشرفت صنعتی همراه شده و موفق باشند.

اما این سیر تحولات و توسعه یافتگی‌ها، بر شهروندان و وضعیت معیشت و نوع زندگی آنها هم بی‌تأثیر نبود، تأثیراتی که نخست از احداث کارخانه‌ها در مناطق روستانشین آغاز شد و بعدها تا استخدام مردم محلی در همین کارخانه‌ها ادامه یافت. این روزها، مفهوم کالاهای صنعتی و اقلام کارخانه‌ای، همان‌قدر که برای شهرنشینان آشناست، برای روستاییان نیز شناخته شده است. اما میزان اقبال محصولات و کالاهای صنعتی و نحوه فروش آنها در شهرها و روستاها، تفاوت‌هایی محسوس دارد.

بازار فروش شهر و روستا تفاوت‌هایی دارد

دکتر هلن ادواردز، مدرس کالج کسب‌وکار لندن، معتقد است، نه‌تنها بین جوامع مصرف‌کننده در کشورهای مختلف، تفاوت‌هایی آشکار وجود دارد، بلکه بین جوامع شهری و روستایی نیز تفاوت‌هایی عمده وجود دارد. در واقع همان‌قدر که فروش کالاها در جوامع غربی با جوامع آفریقایی و آسیایی متفاوت است، فروش و میزان توجه به یک کالا در شهر و روستای کشوری مشخص، متفاوت است. بر این اساس نمی‌توان در یک حکم کلی، اقبال تمامی محصولات، در شهر و روستا را مورد مقایسه قرار داد، اما می‌توان با تکیه بر برخی اصول فرهنگی و عادات مصرفی، میزان فروش کالاهای صنعتی و غیر‌بومی را در یک محیط روستایی تخمین زد. بر همین اساس است که شرکت‌های صنعتی بزرگ، اغلب برای فروش بهتر، در شهرستان‌ها یا روستاهای کمتر شناخته شده، از بازاریابانی محلی استفاده می‌کنند.

عوامل تأثیر‌گذار بر جوامع روستایی

روانشناسی مصرف‌کننده، تکنیک‌های بازاریابی و تبلیغات و عناوینی از این رده، بسیار وسیع و پر از نکته‌های مختلف هستند. دولت هند از جمله دولت‌هایی است که در طول سال‌های اخیر، در حیطه بازاریابی، فروش، تبلیغات بومی و... مطالعاتی ویژه انجام داده است. 

*یکی از این پژوهش‌ها که اخیراً در مجله بین‌المللی بازاریابی به چاپ رسیده، نتایجی در خور توجه داشته است. براساس این پژوهش که با هدف بررسی میزان تفاوت استقبال شهری‌ها و روستایی‌ها از تلفن‌های همراه انجام شده، روستایی‌ها بسیار کمتر از شهری‌ها، به دنبال برندهای جدید محصولات تلفن همراه هستند، اما این نتیجه یک تبصره هم دارد، شهرنشینان برای مصرف یک کالای خاص وابستگی کمتری به آگهی تبلیغاتی دارند، درحالی‌که روستاییان را باید قانع کرد. به عبارت دیگر متقاعد کردن روستانشینان برای مصرف یک کالا، وابستگی مستقیم با تبلیغاتی دارد که آنها را متقاعد سازد، این محصول کاربردی ویژه و مقرون به صرفه خواهد داشت.

*در پژوهشی دیگر که باز هم در کشور هند صورت گرفته، تأثیر بسته‌بندی و ماندگاری محصولات صنعتی بر اقبالشان در شهر و روستا مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است. نتایج بسیار جالب توجه هستند؛ روستاییان بیش از شهرنشینان، روحیه قناعت و صرفه جویی دارند و در نتیجه محصولاتی را انتخاب می‌کنند که ماندگاری بیشتر و بسته‌بندی دقیق‌تری داشته باشند. این نوع انتخاب، باعث محدود شدن انتخاب‌های روستاییان نسبت به شهرنشینان می‌شود.

*پژوهشگران دانشگاه بیرمنگام در مطالعه‌ای در جامعه آماری شامل اهالی روستایی در ولز، تلاش کردند نقش اینترنت بر خرید کالا و اقلام صنعتی را بررسی کرده و آن را با جوامع شهری قیاس کنند، بر این اساس ابتدا یک بازاریاب محلی درباره محصولات اینترنتی تبلیغ انجام داد و سپس، یک وب‌سایت خرده‌فروشی به‌طور رایگان در اختیار اهالی روستا قرار گرفت تا سفارش‌های خود را از طریق اینترنت انجام دهند و از خرید حضوری معاف شوند. این پژوهش نشان داد میزان خرید آنلاین روستاییان نسبت به خرید حضوری آنها افزایش یافته و این می‌تواند نقطه عطفی برای تولیدکنندگان و صاحبان صنایع باشد.

کشورهای توسعه‌یافته و توسعه نیافته

بررسی تفاوت‌های مصرفی دو قشر روستایی و شهری در کشورهای مختلف حائز تفاوت‌های عمیق است. سیاست‌های اقتصادی، میزان سرمایه‌گذاری در بخش‌های روستایی، وضعیت زیرساخت‌ها و بسیاری از موارد دیگر در این تفاوت‌ها نقش دارد. رشد سریع برخی کشورهای در حال توسعه و تلاش آنها برای رسیدن به وضعیت باثبات، باعث شده در بخش رفتار مصرف‌کننده‌های داخلی دچار عدم تعادل شوند. از سوی دیگر صنعتی شدن همه‌جانبه در برخی کشورهای توسعه‌یافته نیز باعث شده، تمایل به حفظ هویت و فرهنگ روستایی تشدید شود.